Alleen gezamenlijke vijand kan Irak redden

Nu president Obama zich aan zijn woord houdt en de Amerikaanse troepen terugtrekt uit Irak, rijst de vraag hoe Irak zich zal gaan gedragen als land. Sinds maart 2003 houdt een internationale troepenmacht huis en daarvoor zat het onder de plak van dictator Hoessein. Met de terugtrekking van de Amerikanen breekt er een periode van democratie aan in het land. Na dertig jaar is de macht weer terug bij het volk.

Het land Irak bestaat echter uit zeer verschillende en rivaliserende bevolkingsgroepen. In het dagelijks leven staan onder meer de Sjieten, Soennieten en Koerden tegenover elkaar. Tijdens de bezetting van de VS en haar bondgenoten drukte zich dat uit in zelfmoordaanslagen. Saddam Hoessein had de groepen redelijk onder controle. Dat resulteerde niet bepaald in een paleis van de vrede, maar het creëerde een stabiele situatie.

Hoessein gebruikte twee middelen om het volk bij elkaar te houden. Hij regeerde met ijzeren hand, benoemde vrienden op belangrijke posities en schuwde geweld tegen burgers niet. Tevens creëerde hij keer op keer externe vijanden om tegen te vechten, getuige de Iran-Irak oorlog, de Koeweit-invasie en de aanhoudende spierballentaal jegens de VS. Die conflicten versterkten de nationale identiteit – een gezamenlijke vijand werkt als smeerolie tussen rivalen – en hielp de aandacht af te leiden van binnenlandse problemen.

De huidige Irakese regering krijgt een zware dobber aan het regeren van het land. De regering heeft niet de macht om meteen een verpletterende indruk te maken. Daardoor zullen rivaliserende groepen bloed proeven.

In de machtsstrijd die los zal barsten, zijn de handen van de Irakese regering zeer gebonden. Het land zal door een loep bekeken worden door de internationale gemeenschap, omdat het al bijna een decennium onafgebroken in de aandacht staat. Daardoor is het zo goed als ondenkbaar dat de machthebbers geweld tegen de bevolking gaan gebruiken. Die truc kunnen ze niet gaan kopiëren van de wijlen dictator. Gelukkig maar.

Ik denk dat we de komende jaren veel oorlogsretoriek kunnen verwachten van de machthebbers in Bagdad. Het instabiele land zal gebukt gaan onder binnenlandse terreur. De regering gaat daarvan de aandacht afleiden door Iran te beschuldigen van inmenging in de binnenlandse politiek. Ook zal Amerika op de korrel genomen worden omdat het te gewelddadig was tijdens de bezetting. Ongetwijfeld zullen ook de buitenlandse oliebedrijven niet onbesproken blijven.

Of dit alles genoeg is om Irak een nationale identiteit te geven, dat vraag ik me af. Ik zie ruzie met de grote boze buitenwereld echter als enige mogelijkheid om de interne twisten onder controle te houden. Als dit niet gebeurt, dan gaat Irak ten onder aan een burgeroorlog. Dan is de poging om stabiliteit in deze regio te creëren mislukt.