Autofabrikanten vertragen aanpak luchtverontreiniging

De Europese Commissie heeft een half jaar geleden nieuwe voorstellen ingediend voor de bestrijding van luchtverontreiniging door auto’s. Maar nu dreigt uitstel van de nieuwe standaarden . De wetgeving kan honderdduizenden doden per jaar kan voorkomen, volgens de European Public Health Alliance. Maar het is niet zeker dat voorgestelde regels er door komen. De auto-industrie beweert, via de stem van de grote autolanden, dat de normen niet nodig zijn, aangezien de EU er al mee heeft ingestemd om de verkoop van nieuwe auto’s met verbrandingsmotor tegen 2035 te beëindigen. Als de fabrikanten voor die tijd nog aanpassingen moeten doen om de uitstoot van giftige dampen te verminderen zou ze dat te veel kosten. Volgens de Commissie zijn de nieuwe regels ondanks de overstap op electrisch rijden nodig omdat ook in 2050 naar verwachting ‘meer dan 20% van de auto’s en bestelwagens en meer dan de helft van de zwaardere voertuigen in onze straten vervuilende stoffen blijven uitstoten via de uitlaat.’

Uit het laatste luchtkwaliteitsrapport van het Europees Milieuagentschap EEA blijkt dat 97 procent van de stedelijke bevolking van de EU wordt blootgesteld aan hogere niveaus van fijnstofverontreiniging dan is toegestaan volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het rapport stelt dat 238.000 voortijdige sterfgevallen te wijten zijn aan die vervuiling. Dat is weliswaar minder dan aan het begin van deze eeuw, maar nog wel reden genoeg voor extra maatregelen. Luchtverontreiniging is volgens het EEA nog steeds een groot gezondheidsrisico in Europa en een belangrijke oorzaak van voortijdige sterfte en ziekte. Dat komt ook door de zeer diverse effecten van luchtverontreiniging op het functioneren van het menselijk lichaam. Het rapport stelt dat kinderen en adolescenten bijzonder kwetsbaar zijn omdat hun lichaam, organen en immuunsysteem nog in ontwikkeling zijn. Luchtverontreiniging schaadt de gezondheid tijdens de kindertijd en verhoogt het risico op ziekten later in het leven. Fijnstof is de belangrijkste oorzaak van gezondheidsproblemen en voortijdige sterfte. Duits onderzoek heeft aangetoond dat mensen die dicht bij drukke wegen wonen 50 procent meer kans hebben op een ernstige opeenhoping van aderverkalking in hun hartvaten – coronaire atherosclerose genaamd – dan mensen die verder weg wonen. Korte perioden van blootstelling aan luchtverontreiniging kunnen ook hartaanvallen veroorzaken.

‘Zero pollution’

De EU heeft in 2021 een ambitieus plan gemaakt om aan de WHO-richtlijnen te voldoen: ‘Towards Zero Pollution for Air, Water and Soil’. Voor 2030 wordt gestreefd naar 55% reductie van vroegtijdige sterfte door luchtverontreiniging ten opzichte van 2005. Als de luchtkwaliteit blijft verbeteren en het aantal vroegtijdige sterfgevallen per jaar in de toekomst in een vergelijkbaar tempo blijft dalen zou dat doel pas in 2032 worden behaald. In Brussel werkt men aan wetgeving op verschillende gebieden. De nieuwe standaarden voor uitlaatgassen vormen daarbij een belangrijk onderdeel. Uitstel, of zoals de auto-industrie wil, afstel zal het moeilijk maken om de gestelde doelen te bereiken.

In het bredere beleid ter bestrijding van de luchtverontreiniging kiest de EU ook voor de invalshoek van de burgerrechten. Het recht op schone lucht moet worden versterkt. Een ander doel is verbetering van de toegankelijkheid van de rechter voor de burger om zaken aanhangig te maken. De nieuwe regels moeten ook een schadevergoedingsregeling mogelijk maken en effectievere straffen voor de overtreders. Dat zou meer kansen bieden voor burgers die uit onvrede met tegenstribbelende overheden zelf rechtszaken aanspannen tegen bedrijven. Zoals in het geval van het Nederlandse Tata Steel.

Boeren

Naast autoverkeer en industrie zijn ook agrarische bedrijven verantwoordelijk voor luchtverontreiniging. De Europese Commissie wil de regeling voor industriële emissies (RIE) daarom ook toepassen op grote veehouderijen. Over de reikwijdte van de regeling wordt nog gesteggeld. Er zou een compromis in de maak zijn waardoor alleen intensieve veehouderijen (varkens, kippen, runderen) onder de regels vallen en de meer duurzame extensieve bedrijven gespaard worden. Nederland is er nog niet uit. Landbouwminister Piet Adema heeft een klassieke vertragingstactiek ingezet: onderzoek naar de ‘de mogelijke gevolgen van de RIE-milieunormen voor Nederlandse veehouders.’ Niet duidelijk is of en in hoeverre de gezondheid van Nederlanders ook meegenomen wordt in dit onderzoek.