Generaal Pardon: De brief van Rita Verdonk

De brief is eindelijk aangekomen. Meestal laat het kabinet eerst schriftelijk van zich horen en komt daarna met de toelichting. Maar vandaag was het eerst uitleg en dan pas tekst. Het kabinet Verdonk voert de motie niet uit. Maar ze lijkt er toch niet helemaal gerust op. De IND is namelijk wel eventjes gestopt met uitzetten, tot het volgende kamerdebat hierover plaatsvindt.

De brief komt niet zo sterk over. Het zijn een boel argumenten, die ook nog eens kriskras opdoemen. Ik heb getracht de argumenten te rangschikken met bijbehorende overwegingen van het kabinet. Ik kom tot vijf argumenten, waarvan de laatste drie er wel heel erg met de haren bijgesleept zijn. Blijven er twee over.

Ten eerste de terughoudende status van het demissionaire kabinet. Terughoudendheid moet volgens mij meer gelden voor acties van het Kabinet, dat immers niet meer de gewijzigde kiesverhoudingen representeert, dan voor de Kamer. Als de Kamer dit punt in meerderheid een urgent punt vindt dat nu geregeld moet worden, dan kan het Kabinet dat niet door haar demissionaire status uitstellen.

Ten tweede vindt het Kabinet de groep moeilijk af te bakenen. Verdonk laat zich wel heel erg in de kaarten kijken door dit probleem “in uiterste instantie” tot 200.000 ex-asielzoekers op te blazen. Dit lijkt mij in elk geval geen principieel, maar een uitvoeringsprobleem waar je wel uit moet kunnen komen. Een beetje daadkrachtige overheid kan dit regelen. Bovendien is al duidelijk dat straks een nieuw Kabinet of uit zichzelf, of gedwongen door de Kamer, Generaal moet Pardonneren. Dus sowieso zal het ooit moeten worden uitgevoerd. De indruk die overblijft is die van een laatste machtspolitieke stuip van de naar de oppositiebanken afzwaaiende VVD en van een CDA die zo’n Pardon liever nog even als wisselgeld op zak houdt.

Maar oordeelt u zelf, lees de brief [.pdf] of gebruik de samenvatting:

De argumenten van het Kabinet om de Motie Bos [.rtf] niet uit te voeren:

1. De terughoudendheid van de demissionaire fase
“Kenmerk van een demissionaire fase is dat kabinet en Kamer in staatkundige zin minder “vat op elkaar hebben”. Tegelijkertijd is de kabinetsformatie gaande, een niet door geschreven regels maar vooral door praktijk en precedenten geordend proces, die een kwetsbare periode vormt in de constitutionele verhoudingen door de gewijzigde staatkundige omstandigheden en de onzekerheid over de duur van de totstandkoming van een nieuw kabinet en de inhoud van het te voeren beleid.(..)
[H]et kabinet [is] van oordeel dat het een demissionair kabinet niet past om een motie uit te voeren waarin met zoveel woorden gevraagd wordt om vooruit te lopen op in de formatie eventueel te formuleren nieuw beleid en die bovendien haaks staat op het beleid zoals dat in de afgelopen jaren is gevoerd. Het kabinet acht het gepast beleidswijzigingen als deze, evenals het anticiperen daarop, te bespreken in de lopende formatieonderhandelingen.”

2. De te pardonneren groep wordt ruimer, of in elk geval te moeilijk af te bakenen
“In de motie lijkt een pardon voor een ruimere, in elk geval veel moeilijker af te bakenen, categorie te worden verlangd, namelijk “alle asielzoekers, behoudens oorlogsmisdadigers en veroordeelden wegens ernstige delicten, die hun eerste aanvraag vóór 1 april 2001 indienden en Nederland niet hebben verlaten.
De motie geeft geen uitsluitsel over de vraag hoe kan worden vastgesteld wie Nederland al dan niet hebben verlaten, indien geen begeleid vertrek heeft plaatsgevonden. De voorgestelde regeling laat ruimte aan personen die onder de oude vreemdelingenwet zijn afgewezen, Nederland niet gecontroleerd hebben verlaten of met onbekende bestemming zijn vertrokken, zich alsnog te melden met de claim nooit Nederland te hebben te verlaten. (..)

Ook het op 30 november gevoerde debat leidt niet tot een hanteerbare afbakening. Weliswaar is door verschillende fracties die de motie hebben (mede)ondertekend, aangegeven voor wie naar hun oordeel een pardon zou moeten gelden, maar dit leidt niet tot een eenduidig beeld. Het zou moeten gaan om alle asielzoekers die hun eerste aanvraag hebben ingediend vóór 1 april 2001 en die thans in Nederland verblijven of om asielzoekers die vanaf hun eerste aanvraag onafgebroken in Nederland hebben verbleven. Daarnaast werd verwezen naar het project Terugkeer waarvan de overheid zou weten om hoeveel mensen het gaat. De verschillende aanduidingen van de doelgroep impliceren echter verschillen in de omvang van het aantal personen dat onder een regeling zou moeten vallen en daarom ook het aantal personen ten aanzien van wie geen onomkeerbare beslissingen en stappen gezet zouden mogen worden. (..)
De voorwaarde van “ononderbroken verblijf” is niet te controleren. In het uiterste geval leidt dit tot een groep van 200.000 ex-asielzoekers die kunnen claimen Nederland niet te hebben verlaten. Zelfs als bewijslast op betrokkenen ligt, dan zal dit een groot capaciteitsbeslag op IND leggen en tot nieuwe procedures leiden.”

3. Rechtsgelijkheid a) tussen Gepardonneerden die Vreemdelingenwet 2000-aanvraag deden en andere nieuwe V2000’ers en b) tussen Gepardonneerden en diegenen die Nederland hebben verlaten of zijn uitgezet
a) “Evenmin blijkt hoe de rechtsgelijkheid kan worden verzekerd tussen de hier bedoelde aanvragers die vervolgens ook onder de Vreemdelingenwet 2000 een verblijfsvergunning hebben gevraagd, en andere “nieuwe” aanvragers.(..) Het stilleggen van het vertrek van een groep uitgeprocedeerde vreemdelingen wringt met de in de Vreemdelingenwet 2000 neergelegde meeromvattende beschikking en daarmee met het uitgangspunt dat niet toelaten in beginsel uitzetten betekent. In het geval dat het kabinet zou besluiten een beperkte groep niet uit te zetten, zal de rechter kunnen worden gevraagd daaraan de verregaande consequentie te verbinden dat anderen, ten aanzien van wie een soortgelijke beslissing is genomen, evenmin worden uitgezet.”
b) “Het kabinet is van mening dat met het uitvoeren van de motie rechtsongelijkheid wordt gecreëerd ten aanzien van diegenen die onder toepassing van staand beleid, zoals het in het project Terugkeer, Nederland hebben verlaten of zijn uitgezet.”

4. Er wordt al geanticipeerd op mogelijk Generaal Pardon / Aanzuigende werking
Uitzettingen lopen terug laatste weken/maanden. “Vaststaat dat het terugkeerbeleid in ieder geval moeilijker uitvoerbaar zal zijn, omdat met deze maatregel wordt bevestigd dat het loont om in Nederland te blijven, ook als een asielaanvraag herhaaldelijk is afgewezen.”
Verderop: “Daarnaast zal Nederland aantrekkelijker worden voor nieuwe asielzoekers.”

5. Nog iets onduidelijks
“Tot slot bestaat er onduidelijkheid over de vraag welke uitzonderingen op een eventuele pardonregeling zouden gelden op grond van het openbare orde beleid. In de motie worden “oorlogsmisdadigers en veroordeelden van ernstige delicten” uitgesloten. Een grondige discussie over de te hanteren criteria is noodzakelijk voor verantwoorde besluitvorming, die tevens uitvoerbaar moet zijn.”