De spanning stijgt in Frankrijk voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Wordt het Macron of Le Pen? Opmerkelijk: drie Europese premiers hebben zich openlijk uitgesproken voor Macron. In de laatste polls neemt hij enige afstand van Le Pen. Spannend wordt het zondag ook in Slovenië waar de regerende partij SDS in de parlementsverkiezingen wordt uitgedaagd door de nieuwe centrum linkse formatie Gibanje Svoboda (Vrijheidsbeweging). GS staat met Robert Golob in de peilingen vrijwel even hoog als de SDS van premier Janez Jansa (foto). De partij heeft een gematigd groen profiel en zoekt een balans tussen industriële vernieuwing en milieubescherming. De voorganger, Groene Actie Partij, heeft nu twee van de 90 zetels in Sloveense parlement. Volgens de peilingen zou Gibanje Svoboda zondag op 25% kunnen rekenen.
Lijsttrekker Golob was tot voor kort directeur van een electriciteitsbedrijf. Hij is in het verleden ook al eens staatssecretaris geweest. Hij is een manager die altijd met politiek bezig is geweest. En hij heeft kennelijk voldoende charisma om veel mensen aan te spreken. Gibanje Svoboda richt zich op de volledige afschaffing van fossiele brandstoffen, afvalvermindering, de lancering van miljardeninvesteringen in hernieuwbare energiebronnen, duurzame mobiliteit, zelfvoorziening op het gebied van energie en voedsel, evenals de groene transformatie van industrie en landbouw. Het programma is volgens Tanja Fajon, leider van de sociaaldemocratische partij, aantrekkelijk genoeg voor het vormen van een coalitie met de huidige linkse oppositie.
Het einde van de ‘mini-Trump’?
Daarmee zou een einde kunnen komen aan het bewind van Jansa. ‘Marshall Twito’ wordt hij wel genoemd vanwege zijn veelvuldig gebruik van Twitter. En vanwege het schofferen van journalisten is hij ook vergeleken met oud-president Trump. Jansa was in 2020 een van de weinig Europese leiders die Trump ondanks zijn nederlaag feliciteerde met zijn ‘overwinning’ en daaraan heel lang bleef vasthouden. De Sloveense premier kan het ook uitstekend vinden met zijn Hongaarse buurman, de onlangs herkozen premier Viktor Orbán. Die heeft met zijn mediabedrijven een flinke vinger in de pap in Slovenië, waar Jansa in de verkiezingscampagne zijn voordeel mee kan doen. Maar het is de vraag of hem dat zondag gaat helpen. Zijn SDS lijkt ver verwijderd van de meerderheid die Orbáns Fidesz in buurland Hongarije wist te behalen. En anders dan de staatsmedia in dat land wist het Sloveense persbureau STA, onderwerp van Jansa’s kritische tweets, in een procedure over staatssteun de onafhankelijkheid te bewaren.
In zijn verkiezingscampagne pronkt Jansa nu met steunbetuigingen van een groot aantal Europese leiders. Volgens Politico zijn het uit zijn verband gerukte beleefdheidsbetuigingen tijdens het Europese voorzitterschap van Slovenië, vorig jaar. In werkelijkheid zien ze in Brussel de vriend van Orbán liever gaan dan komen. Met uitzondering van de voorzitter van de Europese Christendemocraten Manfred Weber. De SDS is -in tegenstelling tot Fidesz- nog steeds lid van de Europese Volkspartij.
Democratie
Slovenië heeft een apart kiessysteem waarin het principe van evenredige vertegenwoordiging gecombineerd is met een aan districten verbonden kandidaatstelling. Iedereen kiest de lokale kandidaat van zijn of haar voorkeurspartij. Hongaren en Italianen kiezen in hun regio’s elk ook een afgevaardigde. Het aantal partijen en partijencombinaties dat kandidaten heeft gesteld is aanzienlijk. De kiesdrempel is 4%. Dat kan betekenen dat sommige oudere partijen zondag buitenspel komen te staan.
Afgezien van deze formele gang van zaken bij de verkiezing van het parlement mag het land zich wel zorgen maken over de kwaliteit van de democratie. In een recent rapport over het democratisch gehalte van een groot aantal landen schrijft het onderzoeksinstituut Freedom House: ‘De scores van geen enkel land zijn verder gedaald dan die van Slovenië’, waarbij de achteruitgang werd toegeschreven aan de regering van premier Janez Janša, die ‘het parlement buitenspel zette en aanzienlijke politieke en financiële druk uitoefende op maatschappelijke organisaties, openbare mediadiensten, de rechterlijke macht, en het Europees Openbaar Ministerie.’ Toch scoort Slovenië nog altijd beter dan een aantal andere Midden- en Oost-Europese landen. Om de kwalificatie “consolidated democracy” te kunnen behouden zou een wisseling van de wacht het kunnen voorkomen dat het land verder afglijdt naar de illiberale standaarden van Orbán c.s. In Brussel zal men opgelucht ademhalen als na de recente overwinningen van Orbán en de Servische leider Vucic in Slovenië nu weer eens voorstanders van de liberale democratie aan de macht kunnen komen.