ANALYSE - Een draadje over Twitter. Over vrijheid, meningsuiting en waarom presidenten geen Twitteraccount moeten hebben. Over monopolies en het sociale mechanisme dat Twitter macht geeft. Over de vraag of Twitter eigenlijk wel een bedrijf is.
Begin januari besloot Twitter het account van Trump uit te zetten. Van verontwaardiging over de vermeende censuur van de president (zie deel 1) verplaatste de aandacht zich echter al snel naar de macht van Big Tech. Dat werd goed geïllustreerd in enkele tweets van Thijs Kleinpaste:
De grappen terzijde is mijn mening over het ding waar iedereen het vandaag over heeft dat het eigenlijk niets te maken heeft met een of ander principieel vraagstuk over de vrijheid van meningsuiting of zoiets, en alles met een vraagstuk over monopolies. (Monopolies zijn slecht).
— de ideologie begrijper (@KleinpasteThijs) January 9, 2021
Dat klinkt niet onredelijk en sluit naadloos aan bij hoe er in de V.S., waar hij woonachtig is, in toenemende mate over big tech gedacht wordt. Onderzoeker en journalist Matt Stoller, bevindt zich in het hart van die discussie en schreef:
Big tech has just proved they are unaccountable monopolies and need to be broken up. And Joe Biden’s call to repeal Section 230 looks quite reasonable now. https://t.co/jtqOABdCy2
— Matt Stoller (@matthewstoller) January 9, 2021
Tiny Tech
Beide opmerkingen zijn begrijpelijk als Facebook of Amazon worden bedoeld, maar niet als het gaat om Twitter. Twitter kunnen we niet rekenen tot Big Tech zoals dit plaatje van SOMO laat zien. Twitter is Tiny Tech. Het woord Big Tech helpt overigens ook niet bij een analyse van Big Tech. Het suggereert een gelijkvormigheid, van zowel de bedrijven als de problemen die ze veroorzaken, die er niet is.
Maar over Tiny Tech Twitter, is dat relatief kleine bedrijf een monopolie? En wat is eigenlijk een monopolie? Het woord kennen we voornamelijk uit de economische theorie. Een fabrikant heeft een monopolie als hij een bepaalde markt domineert, omdat hij (nagenoeg) de enige producent van een bepaald product is.
Hoe vertaalt zich dat naar Twitter? Kun je zeggen dat Twitter de markt voor berichtenservices zodanig domineert dat consumenten er niet omheen kunnen? Ze moeten wel Twitterproducten kopen? Dan loop je al gauw vast. Een traditionele monopolist is te herkennen aan de prijsverhogingen die hij bij gebrek aan concurrentie ongestraft kan doorvoeren. Maar voor Twitter betaal je überhaupt niet.
Infrastructuur
Nogmaals Kleinpaste:
Het probleem van de macht die twitter uitoefent over de toegankelijkheid van haar eigen platform, de willekeur waarmee het dat doet, en het feit dat twitter het monopolie uitoefent over de manier van communiceren die het heeft bedacht, daar zitten ongemakkelijke vragen. https://t.co/6il2wKPaOH
— de ideologie begrijper (@KleinpasteThijs) January 9, 2021
Zoals bij veel commentaren denk je bij zo’n tweet, daar zit wat in. En tegelijkertijd, maar wat dan? Het mist nauwkeurigheid. En die mag je van een tweet ook niet verwachten, maar die is wel nodig om verder te komen. Zo valt er een heel raar verwijt in te lezen, namelijk dat twitter monopolist is van z’n eigen product. Geldt dat niet voor de makers van alle producten? Is dat niet hetzelfde als de HEMA het monopolie op HEMA rookworsten verwijten?
Maar het suggereert ook iets interessants. Twitter als infrastructuur. Laten we een vergelijking maken met de spoorwegen, die overigens in de V.S. eind negentiende eeuw, ook aanleiding vormde voor de eerste serieuze anti-kartelwetgeving. De Sherman act van 1890. Neem je de trein dan gebruik je het spoor dat er ligt, want een nieuw spoor leg je niet zomaar aan. De eigenaar van het spoor is dus een monopolist. Als je een tweet wilt sturen, gebruik je de infrastructuur, de digitale bedding van Twitter. Maakt dat Twitter een monopolist?
Een competitie tussen infrastructuren
Nee, die vergelijking gaat niet op. Twitter is geen monopolist op het gebied van infrastructuur. Op het digitale station van het internet, ligt aan het ene perron het spoor van Twitter, maar aan de andere perrons de sporen van bijvoorbeeld Plukr, Gab, Amino, Raftr, Care2 en Parler (hoewel de laatste tijdelijk is opgebroken).
En niet alleen is er veel infrastructuur, maar de competitie tussen deze bedrijven is een competitie tussen infrastructuren. Dat Twitter het in die competitie goed doet kunnen we zien als de trein met het blauwe vogeltje arriveert. Want bijna iedereen stapt daarin. Maar waarom?
Netwerkeffect
Een ander concept uit het economisch woordenboek poogt dat te verklaren: het netwerk effect. Hoe groter het netwerk, hoe meer voordeel voor elk individu dat zich aansluit. Neem het ouderwetse telefoonnetwerk. Als twee mensen een telefoon hebben, dan kunnen ze elkaar bellen. Handig, maar vrij beperkt. Zeker als ze elkaar niet kennen. Zijn er duizenden mensen met een telefoon, dan wordt het steeds handiger er ook één te hebben. Hoe meer mensen, hoe groter de voordelen om deel uit te maken van het netwerk.
Twitter verzorgt de infrastructuur voor een netwerk van miljoenen gebruikers. Talloze mensen met nauwelijks volgers, zoals ondergetekende, maar ook veel interessante, machtige en opmerkelijke mensen.
Media voor sociale insluiting
Dat netwerkeffect verklaart de aantrekkelijkheid van een groot netwerk, maar niet de ongemakkelijkheid. Die zit in een mechanisme dat onder de naam ‘lock-in’ in het economisch woordenboek te vinden is. Een eenvoudig voorbeeld daarvan is de printerverkoper, die de garantie laat vervallen als er geen cartridges van hetzelfde merk gebruikt worden. Na aanschaf ben je ‘ingesloten’ en min of meer gedwongen zijn dure merkcartridges te kopen.
Twitter is een vorm van insluiting, maar niet in de economische zin. Het is niet de verkoper die je insluit en dwingt zijn product te kopen, want Twitter is gratis. Het zijn al die andere mensen die van Twitter gebruik maken die je insluiten. Zij weerhouden mensen ervan Twitter te verlaten, want ze gaan niet mee naar een ander netwerk. Wil je die sociale contacten behouden, dan heb je de infrastructuur Twitter nodig. Dus je zit als individu vast, door het onmogelijk te coördineren handelen van het collectief.
Sociale insluiting zou ik het noemen. Het geldt voor elke gebruiker en als individu kan je er niets aan doen. Het gebeurt ook bij Whatsapp en Facebook en (veronderstel ik) bij alle alternatieven. De media voor sociale insluiting.
Hoe het uitgangspunt van de markt verdwijnt
Sociale insluiting zet het individu dus klem, omdat het afhankelijk is geworden van het collectief. Maar het collectief is niet als collectief georganiseerd en zal dus nooit zomaar overstappen van Twitter naar een ander netwerk. Die sociale insluiting ondermijnt dus de individuele keuzevrijheid. Dat heeft implicaties.
Want die keuzevrijheid is het belangrijkste uitgangspunt in ons economisch denken. Niet alleen bij (neo)liberalen. Kern daarvan is dat markten werken, door de overwegingen, keuzes en beslissingen van het individu. Daar waar individuele keuzes ophouden te bestaan, houden markten op te werken.
Kortom, bij een monopolie biedt de markt geen alternatief voor het product van de enige fabrikant. De consumenten of bedrijven zien zich daardoor genoodzaakt dat product te kopen. Bij Twitter is er geen sprake van een markt. Er is geen individuele keuzevrijheid, er is geen transactie en geen product. Dan heeft het ook niet zoveel zin om over een monopolie te spreken.
Het probleem van anti-monopolietheorie
Gebruikers van Twitter komen op geen enkel moment in aanraking met een economisch mechanisme. Alleen maar met het sociale mechanisme dat ik sociale insluiting noem. Toch, omdat we er vanuit gaan dat Twitter een bedrijf is en op een markt opereert, verwachten we blijkbaar een economisch kijk op de zaken.
Dat heeft vast te maken met de afgelopen vier decennia waarin we alles zijn gaan uitleggen in termen van economie. Daar zit ook de zwakke plek in de anti-monopolielobby in de V.S. waar voornoemde Stoller onderdeel van is. Met een frisse blik kijken ze naar economische monopolies, waarmee opnieuw een economische uitleg voorrang krijgt.
Natuurlijk, bij Big Tech moet je die economische kant niet veronachtzamen. Maar het uitzetten van Trump was een illustratie van macht, die niet voortkwam uit economische schaal. Dat maakt Twitter zo’n interessante casus. Haar macht komt voort uit het opereren in het hart van onze democratie. Dat moeten we niet uitleggen in termen van economie, maar in termen van politiek.
Daar zitten ongebruikelijke vragen.
| deel 1 – Twitter moet @joebiden de mond snoeren |
| deel 3 – Twitter. Wat is het? |
Reacties (17)
Hema is geen monopolist op het gebied van rookworsten, want elke worstfabrikant kan rookworsten produceren (en als hij wil, mag hij ook die vieze melkzuurbacterie toevoegen).
Twitter biedt een infrastructuur: de servers (computers, of eigenlijk de programma’s die erop draaien) waardoor de gebruikers berichten kunnen plaatsen of zien.
En Twitter is de enige die mensen toegang tot die infrastructuur bieden kan.
Daarom is Twitter volgens mij een monopolist.
Interessant fenomeen inderdaad en een mooie term, dat ‘sociale insluiting’. Maar valt de ‘sociale insluiting’ nou juist bij Twitter niet heel erg mee? Ik ben geen lid van zowel Twitter als Facebook, maar bij de eerste kan ik gewoon alle gepubliceerde tweets bekijken, bij de tweede niet. Zo bezien kan ik zonder mij in te sluiten toch heel goed op de hoogte blijven van wat er op Twitter gebeurt zonder dat ik mij hoef ‘in te laten sluiten’.
Eens, je kunt Tweets ook lezen zonder een account te hebben. In die zin is het minder ‘insluitend’ dan bijvoorbeeld Whatsapp. Maar je kunt het twitternetwerk niet eigenhandig verplaatsen, dus als je onderdeel wil zijn van dat netwerk, dan zit je er wel aan vast…
Al die andere netwerken leveren ook die infrastructuur, dus hoezo monopolist?
Op Twitter zwatelen is een ‘voorrecht’, geen recht.
Dat zou me wat zijn, als een rechter mij ineens zou vertellen dat ik niemand mag weerhouden al die megafoons die ik in mijn schuurtje heb liggen te gebruiken.
Dat lijkt me wat te stellig. Het zou best kunnen dat er ook economische overwegingen mee hebben gespeeld. Het risico op imago-schade bijvoorbeeld, als ze Trump onbelemmerd zijn gang hadden laten gaan. Met mogelijk een grote leegloop tot gevolg. Want als mensen het zat zijn en beginnen over te stappen naar iets anders, dan kan het, juist door het netwerk-effect, heel hard gaan. Twitter zou niet het eerste platform zijn dat door dat mechanisme binnen korte tijd in het niets verdwijnt.
Wat ik met die zin probeer te zeggen is dat de macht van Twitter niet voortkomt uit economische schaal. Want ze is helemaal niet zo groot, maar uit de plek in het hart van de politiek die ze heeft ingenomen. Dat is anders bij Big Tech.
Hier is trouwens ook nog wel wat op aan te merken:
Twitter-gebruikers komen wel degelijk in aanraking met een economisch mechanisme. Met advertenties, maar dat niet het grote probleem. Ze kunnen ook in aanraking komen met beroepstrollen, of met gekochte likes en retweets. Volgens het mechanisme dat Jona vandaag in een andere context beschreef: bad information drives out good. Je zou het ook anders kunnen formuleren: je hoeft onwelgevallige informatie niet te censureren, als je die ook kunt laten overschreeuwen. Het effect is precies hetzelfde.
Ik wees er gisteren ook al op dat dit zeker zo’n belangrijk probleem is als het al dan niet weren van demagogen en haatzaaiers. Terwijl er voor dit probleem helemaal geen aandacht meer is. De figuren die met een flinke zak geld hele volksstammen blijven beïnvloeden lachen zich rot.
Met economisch mechanisme – dat woord had ik misschien wat beter moeten toelichten – bedoel ik zoiets als marktwerking. Iedereen die iets koopt is onderdeel van die marktwerking. Aankopen geven een signaal af aan een producent, die op basis daarvan z’n productie kan bijstellen. Schaarste of overvloed aan grondstoffen en arbeid worden vertaald in prijswijzigingen. Die transacties en veranderingen zijn onderdeel van een mechanisme dat voortdurend schaarste en overvloed doorgeeft aan de andere spelers in die markt.
Er komt af en toe een advertentie langs, dat klopt. Maar zo’n soort economisch mechanisme zie ik niet bij het gebruik van Twitter.
Lees dan mijn reactie nog eens een keer. Want je gaat helemaal niet in op wat ik schrijf.
Ik ga in op het eerste deel van wat je schrijft over een economisch mechanisme en probeer duidelijk te maken wat m.i. een economisch mechanisme is. Jij refereert aan een mechanisme ‘bad information drives out good’. Interessant onderwerp, maar het heeft in mijn optiek niets met een economisch mechanisme te maken, evenmin als de rest van je opmerking. Waarmee ik verder niets afdoe aan de relevantie van wat je aanhaalt.
Het economisch mechanisme is dat je met een zak geld een hele hoop invloed kunt krijgen op social media. En dat dat niet noodzakelijk openlijk gebeurt, omdat het kan via beroepstrollen, of via het kopen van likes en retweets bijvoorbeeld. Dat heb ik letterlijk zo gezegd in #4 en ik heb het bij je vorige stuk ook al aangekaart. Dus ik begrijp niet hoe je het voor elkaar krijgt om daar steeds weer overheen te lezen.
Het is het economische mechanisme dat al tijden een rol speelt in de informatievoorziening, vooral in de VS. Met geld kun je, op allerlei slinkse manieren, invloed uitoefenen op de informatie die mensen krijgen. En daarmee ook op de publieke opinie en dus op de politiek.
Ik zit me nog steeds behoorlijk op te winden over dit soort verhalen. Dit is waarom.
Er is een fascistische couppoging gedaan in de VS. Nogal knullig weliswaar, dus het zat er dik in dat die niet zou lukken, maar het is wel gebeurd. En die couppoging werd gesteund door een aanzienlijk deel van de Republikeinse politici, kiezers en media, ook nog na de bestorming van het Capitool.
Er zijn verschillende brandende vragen te bedenken naar aanleiding hiervan. Hoe heeft het zover kunnen komen? Hoe waarschijnlijk is het dat er bij volgende verkiezingen weer een autocraat wordt gekozen? Hoe is dat de voorkomen? Is er niet een vergelijkbare ontwikkeling in andere westerse democratieën?
Maar de enige brandende vraag waar iedereen mee bezig lijkt te zijn is: mag de leider van die couppoging weer op Twitter? We trappen blijkbaar nog steeds massaal met open ogen in de propaganda, die bezig is om van Trump geleidelijk aan steeds minder een wannabe-dictator te maken, die weigerde om de uitslag van democratische verkiezingen te accepteren en geweld uitlokte, en steeds meer een slachtoffer. Altijd maar weer hetzelfde trucje: extreemrechts dat voor zichzelf onbeperkt rechten op blijft eisen die ze anderen, als ze daartoe de kans krijgen, af willen nemen. Zie bijvoorbeeld het geweld tegen de pers bij die bestorming van het Capitool. En hele volksstammen laten zich er keer op keer door inpakken.
Wat let je om zelf het verhaal te schrijven dat je blijkbaar nergens leest?
Zou het niet een idee kunnen zijn om eens op de inhoud van mijn reacties in te gaan? In plaats van aan te komen met zo’n goedkope afleidingsmanoeuvre?
Zie 3.1, zie 4.1. Dat ik niet in ga op wat jij relevant vindt, komt misschien omdat ik het in de context van mijn stuk niet relevant vind?
Dus wat is zeg vind jij niet relevant in:
Daar denken we dan toch echt heel anders over. En volgens mij heb ik duidelijk onderbouwd waarom ik daar anders over denk. Prima als jij dat blijft negeren, maar het maakt je verhaal er niet overtuigender op.