Kunst op Zondag | De deuren van Tunesië

ACHTERGROND - Wie door Tunesië reist kan er niet aan ontkomen: ze hebben in dat land verschrikkelijk mooie deuren. Geef een Tunesiër een huis en hij leeft zich uit op het beschilderen en bespijkeren van zijn voordeur. Vrolijke kleuren verf en patronen van spijkers, en vaak ook prachtige deurlijsten. Getuige de verkoop van ansichtkaarten, posters met les portes de Hammamet, en brievenbussen in de vorm van een deur hebben de Tunesiërs wel door dat toeristen er gecharmeerd van zijn. Het is een beetje vergelijkbaar met de kerststallen van Napels of de gevelsteentjes van Amsterdam: het is een kleine kunstvorm die de handboeken kunstgeschiedenis nooit zal halen, maar evengoed waardering verdient.

Deur in Sidi Bu Ali

De foto boven dit stukje nam ik in Sidi Bu Ali, een kunstenaarsdorpje op het terrein van wat ooit Karthago was. Als u goed kijkt ziet u helemaal bovenaan twee halve manen (liggend, zoals in Tunesië gebruikelijk), in het tweede register twee davidssterren en daaronder enkele kruisen. Iemand heeft hier heel bewust de symbolen van de drie monotheïstische religies willen samenbrengen. Andere gebruikelijke motieven zijn de vis en de cipres, symbolen van de vruchtbaarheid. De eerste leeft immers in het element dat leven geeft en de ander is altijd groen. Ook de hand van Fatima is moeilijk te missen.

Middeleeuwse deuren

Je vraagt je natuurlijk af waar de gewoonte de deuren mooi te versieren vandaan komt. In elk geval waren ze er al in de Middeleeuwen. De onderstaande deur fotografeerde ik in het Musée national des arts islamiques in Raqqada. Hij is uit de elfde eeuw.

Elfde-eeuwse deur (Musée national des arts islamiques, Raqqada)

De onderstaande deur is nog wat ouder: uit de negende eeuw, te zien in de Grote Moskee in Kairouan. De mooie deurposten zijn gerecycled uit een oude Romeinse tempel.

Deur uit de Grote Moskee in Kairouan

Ik zou niet verbaasd zijn als de gewoonte deurposten te versieren is ontstaan door het hergebruik van Romeinse kroonlijsten en dat de versiering van de deuren zelf een logisch vervolg was. Een belangrijke invloed is ook de tegelschilderkunst uit Andalusië, meegenomen door migranten die in de zeventiende eeuw vanuit Spanje naar Tunesië zijn gekomen.

Koliek

Tot slot: zeg Tunesië en je zegt Tunis, zeg Tunis en je zegt “de bey van Tunis”. Hier is de deur van het paleis van de man die een koliek kreeg als hij het wapperen hoorde van de Nederlandse vlag.

Poort van het paleis van de Bey van Tunis