Poolse dokters in hongerstaking

ELDERS - Tegenover de zorgen van Europese politici over de ontwikkeling van de rechtsstaat in Polen lijkt de bevolking vooral waarde te hechten aan een goed sociaal beleid.

Poolse dokters die al meer dan een week in hongerstaking zijn hebben premier Beata Szydło woensdag zover gekregen dat ze voor 2018 1,5 miljard euro beschikbaar stelt om de krakkemikkige gezondheidszorg in Polen weer op de been te helpen. Met een verhoging van de dokterssalarissen als hoogste prioriteit.

Aanleiding voor de hongerstaking was de dood van een 39-jarige vrouwelijke arts in Warschau. Dit jaar zijn al vier dokters in de dienst gestorven. Cardioloog Stefan Karczmarewicz ziet een verband met de lange werktijden die vooral jonge dokters moeten maken vanwege de lage beloning. Beginnende artsen verdienen niet meer dan 550 euro per maand. Ze hebben vaak dubbele banen in verschillende ziekenhuizen met diensten die gecombineerd op kunnen lopen tot 30 uur aan een stuk. Vrije dagen zitten er niet in. Daar komt dan nog bij dat het werk van de dokters veel stress oplevert vanwege financiële en materiële tekorten van de ziekenhuizen. Volgens opgaven van de Poolse Artsenkamer hebben in de afgelopen jaren meer dan 10.000 artsen, 2000 tandartsen en 17.000 verpleegkundigen Polen verlaten om elders werk te zoeken.

De actievoerende artsen zijn nog niet tevreden met de toezeggingen van de regering. Als die waar gemaakt worden komen de uitgaven voor de Poolse gezondheidszorg nog niet verder dan 6% van het BNP. De artsen eisen een stijging naar 9% in 2030. Dat is dan nog steeds onder het percentage dat het buurland Duitsland nu al uitgeeft.

De tekorten in de gezondheidszorg zijn een erfenis van de vorige, liberale Poolse regering onder Donald Tusk, de huidige voorzitter van de Europese Raad. De gedachte dat het ‘vroeger’ allemaal beter was in Polen moet dan ook van de hand worden gewezen, meent Bartlomiej Kozek, journalist van het Poolse Zielone Wiadomości (Green News) en voormalig bestuurslid van de Poolse Groenen. Het conflict tussen de EU en de huidige Poolse regering over de rechtsstaat splitst de Poolse politiek in Europees gezinde liberalen enerzijds en de nationalistische, ‘illiberale’ machthebbers van de PiS, de Poolse partij voor Recht en Rechtvaardigheid van Jaroslav Kaczynski. Vanuit Brussel gezien mag de keuze voor de liberalen voor de hand liggen. Veel Polen hebben echter niet voor Tusk’s partij, PO (Burgerplatform), maar voor Kaczynski gekozen omdat de liberalen op sociaal gebied ernstig tekort schoten. En de PiS maakt nu beloften waar, zoals verlaging van de pensioenleeftijd en toeslagen voor gezinnen met kinderen. Tot nu toe is de oppositie er volgens de meerderheid van de Polen niet in geslaagd daar een beter alternatief tegenover te zetten.

Vrome verhalen

Het negatief labelen van sociale maatregelen als ‘populistisch’ zal volgens Kozek de Poolse bevolking niet verleiden afstand te nemen van de conservatieve nationalisten. Sociale rechten zijn ook democratische rechten. Mensen willen graag een teken zien dat er in tijden van globalisering ook nog iets anders mogelijk is dan alleen, en steeds maar weer, bezuinigen. Kozek vindt dat de Europese critici van de Poolse regering zich niet moeten beperken tot vrome verhalen over Europese waarden. Dat is koren op de molen van de nationalisten die er hun eigen propaganda tegenover zetten. Als je Kaczynski c.s. de pas af wil snijden moet je laten zien dat de EU daadwerkelijk iets voor de bevolking van Polen kan betekenen.

Abortuswet

De oppositie in Polen manifesteert zich, sinds PiS de absolute meerderheid kreeg, vooral buiten het parlement. Zoals vorig jaar oktober in de succesvolle Zwarte Maandag protesten tegen de strenge abortuswet. Een van de mensen achter de oppositie op straat is Elżbieta Korolczuk, voorzitter van Akcja Demokracja. Volgens haar maakt de -nog steeds verdeelde- oppositie in Polen de fout het populisme met rationele argumenten te willen bestrijden. PiS is en blijft populair omdat de partij inspeelt op gevoelens van mensen die zich door voorgaande regeringen niet serieus genomen voelden. En die moeilijk mee te krijgen zijn in solidariteit met de rest van de wereld omdat ze vinden dat ze zelf nog steeds tekort komen. Het nationalisme biedt warme gevoelens en PiS heeft mooie beloften. Verhalen over de ondermijning van de rechtsstaat en het verlies van burgerrechten kunnen daar niet tegen op.

Korolczuk is van mening dat een antwoord aan de populisten ook moet vertrekken vanuit de emotionele binding van mensen aan maatschappelijke problemen. ‘We moeten emoties niet overlaten aan de populisten (…) Ik ben geen feminist geworden vanwege de statistieken over ongelijke beloning van mannen en vrouwen, maar omdat het me echt pijn doet als ik zie wat vrouwen moeten ondergaan.’ Verder is zij van mening dat de linkse oppositie niet de kracht moet onderschatten van de voortdurende economische onzekerheid als drijfveer voor politieke standpunten. Veel mensen hebben het gevoel dat zij, zoveel jaren na de omwenteling van het armoedige socialistisch realisme in een kapitalistische welvaartstaat, nu onderhand ook wel eens aan de beurt zijn voor een goed leven. En zij willen dat perspectief zeker niet verliezen aan vreemde nieuwkomers. PiS speelt in op dit gevoel, dat door tegenstanders moeilijk is weg te rationaliseren.

Geen leugens meer

Een van de aanknopingspunten voor een oppositie ziet Korolczuk in de aversie die er bestaat tegen de alom aanwezige macht van de staat. Dat gevoel dreef ook de vrouwen in de demonstraties tegen de abortuswet die opkwamen voor zeggenschap over hun eigen lijf. Verder vindt ze dat links de behoefte aan veiligheid niet moet negeren. Onderwijs is belangrijk. Voorkomen moet worden dat nieuwe generaties volledig gehersenspoeld raken door de conservatieve ideologie van de huidige machthebbers en de kerk. En we hebben een verhaal nodig met perspectief voor de toekomst, we need convincingly told stories that evoke emotions and are based on truth, not lies.