COLUMN - Waarom we een algemeen basisinkomen nodig zullen hebben (door Prof. Robert Reich)
Stel je een klein apparaatje voor dat de I-alles heet. Je kunt het nog niet krijgen, maar als de technologie zich zo snel blijft ontwikkelen als nu, dan is de I-alles bij ons voor je er erg in hebt.
Met een combinatie van intelligent rekenen, 3-D productie, kraken van big data en moderne biotechnologie, gaat dit machientje alles kunnen wat je wilt en geeft het je alles wat je nodig hebt.
Er zit maar een klein addertje onder het gras. Zoals de economie nu in elkaar steekt, zal niemand het kunnen kopen, omdat er geen betaalde banen over blijven. Immers, de I-alles…. gaat alles doen.
We stevenen veel sneller op de I-alles af, dan de meeste mensen zich realiseren. Zelfs nu maken we al meer en meer met minder en minder mensen.
Internet-verkoop is bezig miljoenen mensen in de detailhandel overbodig te maken. Diagnose-apps zullen honderdduizenden in de gezondheidszorg vervangen. Zelfrijdende auto’s en vrachtwagens zullen 5 miljoen chauffeurs overbodig maken.
Onderzoekers schatten dat bijna de helft van alle banen in de V.S. de kans maken in de komende twintig jaar geautomatiseerd te worden.
Dit is niet persé slecht. De economie waar we op af koersen zou miljoenen mensen meer vrije tijd kunnen bieden om te doen wat ze willen, in plaats van te doen wat ze moeten om de kost te verdienen.
Maar om dit te laten werken, zullen we een manier moeten verzinnen om het geld opnieuw te verdelen, van de paar mensen die de I-alles ontwerpen en bezitten, naar de rest van ons, die de I-alles willen kopen.
Een antwoord: een algemeen basisinkomen – mogelijk gefinancierd uit de winsten van zulke arbeid vervangende innovaties, of misschien zelfs een inkomstenstroom uit de onderliggende auteursrechten
Het idee van een algemeen basisinkomen is historisch niet zo radicaal als het kan klinken. Het heeft steun gehad van mensen van zowel links als rechts. In de jaren zeventig stelde President Nixon een soortgelijk idee voor, voor de V.S. en dat werd zelfs aangenomen door het Huis van Afgevaardigden.
Het idee krijgt weer aantrekkingskracht, deels door de snelheid van de technologische verandering. Ontmoetingen met directies van technologische bedrijven sterken mij in de gedachte dat een algemeen basisinkomen uiteindelijk onontkoombaar is.
Sommige conservatieven geloven dat het beter is dan andere vormen van publieke ondersteuning, omdat een algemeen basisinkomen mensen niet opdraagt waar ze hun ondersteuning aan moeten besteden en dat het niet stigmatiseert omdat iedereen rechthebbend is.
In de afgelopen jaren is gebleken dat mensen geld geven als een manier om armoede te bestrijden feitelijk werkt. In onderzoek na onderzoek blijkt dat mensen niet stoppen met werken en het niet verzuipen.
De belangstelling voor het basisinkomen groeit, met regeringen die er over in discussie zijn, van Finland tot Canada, van Zwitserland tot Namibië. Een liefdadigheidsinstelling, “Give Directly” gaat een onderzoek naar een basisinkomen opstarten in Kenya, door voor meer dan 10 jaar inkomen te leveren aan een aantal van de armste en kwetsbaarste huishoudens op de planeet. Om dan streng de resultaten te evalueren.
Als nieuwe technologieën werkgelegenheid verdringen, is de kwestie voor de toekomst hoe het beste economische veiligheid voor allen moet worden geschapen.
Een algemeen basisinkomen zal vrijwel zeker een deel van de oplossing zijn.
Vertaling: Tom van Doormaal
Oorspronkelijke versie.
Reacties (27)
100 jaar geleden werden de weefgetouwen op stoom al vernield omdat men vreesde voor dit fenomeen. Voorlopig stevenen we af op een bijna volledige werkgelegenheid. Een basisuitkering zal een volledige tweedeling in de maatschappij teweegbrengen tussen diegene die moeten werken en diegene die daar van profiteren. Dit is sociaal totaal onhaalbaar.
http://www.rtlnieuws.nl/geld-en-werk/werkgeversbaas-juicht-op-weg-naar-volledige-werkgelegenheid
Het is economisch ook onhaalbaar, de winst die geboekt wordt uit automatisering gaat bijna volledig op aan prijsverlaging. Hier kan je geen basisuitkering voor miljarden mensen uit betalen. Die basisuitkering zal dan ook nog heel laag zijn, dit betekend dat de basisuitkeringstrekkers wel vrij zijn maar er weinig mee kunnen doen en de werkenden dubbel zo hard moeten werken en niet vrij zullen zijn. De koopkracht zal dan ook geheel van de werkenden moeten komen, je kan met een uitkering geen winst bij bedrijven creëren waar je vervolgens je eigen uitkering weer van kan betalen.
Kortom een hopeloos links droomplan.
@1: Maar op die volledige werkgelegenheid valt wel het nodige af te dingen, natuurlijk. In Nederland, bijvoorbeeld, hebben we dwangarbeid opnieuw moeten invoeren om het voor elkaar te krijgen. Dat vind ik sociaal ontoelaatbaar, om eerlijk te zijn.
De winst uit automatisering gaat trouwens helemaal niet op aan prijsverlaging, trouwens. Integendeel, die winst wordt nu gebruikt door grote concerns om eigen aandelen in te kopen en om leuke caraibische vakantieparadijzen in leven te houden.
De replicator zal toch wel grondstoffen nodig hebben, neem ik aan?
@1: “volledige werkgelegenheid” zegt Hans de Boer…”hahahahahaha dacht even dat je serieus was.
Eigenlijk zou je naar het appelboomprincipe moeten. Iedereen krijgt op zijn 18e een appelboom. Zo’n 18-jarige kan daar zijn leven lang gratis appels van plukken. Als hij dood gaat en niets meer aan die appelboom heeft, dan gaat die appelboom over naar iemand die dan net 18 jaar is geworden, zodat die ook weer een leven lang gratis appels kan plukken.
Oftewel concreet:
-18-jarigen krijgen een vordering bij een staatsbank van 500.000 euro.
-Mensen kunnen met dat bedrag hun leven lang leven van het inkomen uit kapitaal (rente, huurpenningen, dividend) en zijn niet meer afhankelijk van inkomen uit arbeid. Zo hoeven mensen niet langer met robots te concurreren op de arbeidsmarkt, maar kunnen ze in rust genieten van het rendement dat een werkende robot (of willekeurig ander kapitaalgoed) voor hen genereert.
-Bij je overlijden vervallen al je bezittingen aan de Staat. Als dode kun je immers geen bezit meer hebben en het is principieel onjuist om bezittingen van een dode slechts te verdelen onder die paar mensen die daar toevallig een bloedband mee hebben (kinderen zijn geen eigenaar van hun ouders).
De inkomstenbelasting en vermogens(redenements)heffing worden afgeschaft, want er is al een 100%-sterftaks. Wel wordt de BTW verhoogd naar 25% (zowel hoog als laag tarief).
Het leek mij een aardig stukje.
Ik zie een veelheid van argumenten voor en tegen. Het is een beetje Nederlands, vooral lachen en bezwaren, onhaalbare onzin roepen.
Laat ik het daarmee eens zijn: dan nog is de vraag hoe we de problemen rond de gegroeide ongelijkheid, de dwangarbeid via UWV, de arbeidsmarkt gaan oplossen.
Reich heeft met de I-alles het denken willen prikkelen: natuurlijk heeft zo’n ding grondstoffen en energie nodig. Maar laten we het eens hebben over werk en arbeidsmarkt, zonder onmiddellijk te vervallen in hoon, tellen van tandenborstels, of schrappen in de drie miljard die UWV kost.
Het NPI heeft een simpel idee: onderzoek deze materie nu eens goed, in een breed en fundamenteel programma. Dan komen we in de komende regeerperiode vast op bruikbare denkbeelden, die een herverdeling van inkomen en werk bevorderen.
Dat lijkt me beloftevoller dan het gepruts aan details van het bestaande beleid.
Was dat niet het allerhoogste streven van de mensheid: al het werk door robots te laten doen zodat de mens alleen nog maar vrije tijd had en alle luxe? Met de voortschrijdende technische ontwikkelingen (AI, steeds goedkoper wordende schone energie) is dat geen onrealistisch toekomstbeeld—wellicht nog niet deze eeuw, maar waarschijnlijk wel de volgende.
Dat streven is wellicht toch nog te gewaagd voor die hardhouten Calvinistische koppen die vinden dat je je plek in de hemel moet verdienen in het zweet des aanschijns.
@5 dan schenk je je fortuin toch aan een kind of kennis voordat je overlijdt?
@8: Klopt. Schenkbelasting blijft dan ook bestaan. Ik zat te denken aan een percentage van 50%. Dan krijg je de volgende mooie belastingtrap:
*25% over de waarde van een (koop)overeenkomst (=BTW)
*50% over de waarde van een schenking (=schenkbelasting)
*100% over de waarde van je bezit (=erfbelasting)
@1: “Voorlopig stevenen we af op een bijna volledige werkgelegenheid.”
Ik begrijp dat jij Hans de Boer hier als dé autoriteit ziet? Ik zou daar beter niet teveel op vertrouwen. Dat natuurlijk nog even los van het feit dat hij niet verder dan de Nederlandse grens kijkt en bovendien de enorme verborgen werkloosheid niet wil zien. Wereldwijd zit het met de arbeidsparticipatie helemaal niet zo mooi. In de VS (dat in deze trend toch voorop loopt) is de arbeidsparticipatie onder 15-64 jarigen sinds 2000 met 7% gedaald. Binnen de OECD ligt de participatie onder de 65% en daarbuiten waarschijnlijk nog lager (maar wordt ze niet systematisch gemeten).
NB. Arbeidsparticipatie kent volgens de OECD-regels een erg ruime definitie.
In de jaren ’80 werd ons voorgehouden dat de automatisering ons heel wat tijd zou besparen. iDealiter laat je dan vijf mensen één dag in de week werken, maar de werkgevers zijn blijkbaar zo huiverig voor de personeelsadministratie dat ééntje zich vijf dagen kan afbeulen en de andere vier zijn verplicht tot ledigheid* die ze ook nog eens verweten wordt!
En -ik blijf er op hameren- werkgelegenheid klinkt mooi, maar bestaanszekerheid is belangrijker. Wat heb je aan een voltijdsbaan als die te weinig betaalt om fatsoenlijk van te kunnen leven?
*alhoewel: de UWV-bureaucrazy is ook niet mis…
In de jaren tachtig waren we voor VUT, voor een 25 urige werkweek, om maar eens wat te noemen. Inzet: banen eerlijker verdelen en jongeren kansen geven.
Wat we nu zien is langer doorwerken, het foutlopen van de participatiewet, de vernedering rond de bijstand en het nutteloos schrijven van sollicitatiebrieven.
Veel politici sleutelen druk aan details, waarvoor mijn waardering, maar ik zou willen nadenken over hoe we onze wereld beter in elkaar kunnen zetten. Piketty heeft vrij helder laten zien hoe de inkomensongelijkheid is toegenomen, gedreven door de vermogensongelijkheid. Daar moet iets mee.
Als we een einde aan de systematische vernedering maken, kan iedereen doen wat hij/zij leuk vindt, want dan is er dagelijks brood. Wie het zweet des aanschijns niet kan missen, kan extra werk zoeken en nog steeds rijk worden door extra inspanning.
“Linkse dromen”? Vast wel: maar politiek ging toch over hoe we de samenleving moeten vormgeven? Laten we dat dan onderzoeken.
@12: Het probleem met al die arbeidstijdverkorting, bijvoorbeeld in het onderwijs, is geweest dat zodra de conjunctuur weer de andere kant omsloeg, je geen leraren genoeg kon krijgen. Dat is het probleem: bepaalde dingen moet je niet weggeven – die krijg je nooit meer terug.
@13: Tijdens de dot com crisis werden in het transportwezen veel chauffeurs ontslagen. Die kregen herscholingen en bleken klaarblijkelijk succesvol in het omscholen. Nadat de economie aantrok kon men niet voldoende chauffeurs vinden. Had men op deeltijds werken ingezet had men wellicht die chauffeurs kunnen behouden. Vandaar dat tijdens de vorige crisis veel transportfirma’s zoveel mogelijk probeerden de chauffeurs te behouden.
Groot voorstander van een levendige dialoog hierover. Ons belastingsysteem en sociale zekerheidsstelsel beginnen aan alle kanten te knellen. Dit heeft naast vernedering al geleid tot bizarre situaties, zoals verdringing van de eigen voormalige baan vanuit de bijstand, met een flink verlies aan loon en rechten dus. Daarnaast bestaat al enige tijd het concept Flextensie, waarbij je weliswaar een grijpstuiver kunt bijverdienen, maar uiteindelijk nog steeds in de bijstand zit en geen volwaardige arbeider bent. Bovendien vangen Flextensie en de gemeente een veel groter deel van het uurtarief dat de werkgever betaalt. Uitholling van rechten, verdringing op de arbeidsmarkt en vertekening van werkloosheidscijfers zijn het gevolg.
Een recente bijdrage heeft mij geïnteresseerd gemaakt voor de zogeheten “negatieve inkomstenbelasting”. Klokwerk geeft een voorbeeld van zo’n systeem, waarbij een van de persoonlijke situatie afhankelijk minimuminkomen direct verrekend wordt met de eventueel verschuldigde belasting en de eerste schijf een hoog tarief heeft. Zo vervalt de bijstand en een hele berg aan toeslagen en bijbehorende administratie. Daarnaast is werken altijd lonend en zijn kafkaëske toestanden als beschreven niet meer nodig.
Misschien schrijf ik binnenkort een korte gastbijdrage om het systeem wat te verduidelijken met figuren en te vergelijken met cijfers over het huidige.
Overigens leuk dat hij Nixon noemt. Gisteren las ik nog ergens dat Nixon ook gezorgd heeft voor de Clean Air Act en Environmental Protection Agency, naast nog veel meer regulering die tegenwoordig de toorn van de Republikeinen geldt. Zou het politieke discours de afgelopen 50 jaar enigszins naar rechts zijn verschoven?
Le Redoutable heeft gelijk: het idee van een basisinkomen, hoe aantrekkelijk ook, is vreselijk wereldvreemd en miskent alle (rechts-populistische) politieke woede van dit moment. Het pijnpunt dat linkse mensen veel te makkelijk negeren is wat de oorzaak is van de focus en het gehamer van rechtse partijen op ‘de hardwerkende Nederlander’. Die term moet je doorgronden want het zegt misschien wel alles over de huidige crisis van de samenleving…
Marx en anderen hebben gelijk dat mens a) productief is en b) sociaal is. Anders dan dieren, zijn wij mensen niet aangepast aan de omgeving maar passen wij de omgeving aan aan ons: het is onze natuur te werken (en zo de omgeving en natuur naar onze hand te zetten). En wij werken van nature samen omdat wij sociale wezens zijn. Het hele ideaal van het socialisme (en fascisme) is dan ook dat de arbeiders zij aan zij, schouder aan schouder, werken aan een grootse toekomst voor hun volk. De mens realiseert zichzelf – is pas echt ‘mens’ – als hij samen met anderen arbeidt.
Het is dus niet alleen de protestantse c.q. kapitalistische moraal die een arbeidsethos levert. Maar Marx leert ons ook de vervreemding van de arbeider – een corruptie van het natuurlijke geluk in de vorm van arbeid – als gevolg van het kapitalisme: het kapitalisme rooft het product van de arbeider die zich genoodzaakt ziet zelfs zijn arbeidskracht te verkopen. Inmiddels leven we in een hyperkapitalistische samenleving waarin bijna niemand nog zichzelf verwerkelijkt door middel van arbeid of uberhaupt nog iets produceert: we zitten op ons werk vooral zinloos informatie rond te pompen (we e-mailen ons suf!). De huidige werknemer vindt dan ook geen voldoening, eer en geluk meer in (de producten van) zijn arbeid: zijn enige trots is dat hij ‘hard’ werkt. Arbeid is geen zelfontplooiing meer (behalve voor de elite) maar zelfopoffering: arbeid is een offer die de werknemer elke dag weer brengt om zijn gezin en hypotheek te betalen.
Dat is de reden (en niet racisme) waarom de ‘hardwerkende Nederlander’ ontploft van woede als asielzoekers gratis huisvesting en voedsel krijgen zonder daarvoor te hoeven werken: asielzoekers hebben geen bijdrage aan Nederland geleverd, geen offer gebracht waardoor zij dingen hebben verdiend, maar welke dingen wel door de ‘hardwerkende Nederlander’ moet worden betaald. De ‘hardwerkende Nederland’ voelt zich miskent en is boos: hij haalt al geen voldoening meer uit zijn werk en nu wordt hij ook al niet meer gewaardeerd of beloond voor zijn dagelijkse opoffering door de ‘linkse’ politiek die zich niet alleen van haar oude blanke arbeiders heeft vervreemd door de immigranten voorrang te geven, maar die sowieso arbeid, die zelf al een offer is geworden, alleen maar bestraft (hogere belastingen!) terwijl mensen die niet werken, dus al sowieso geen offers brengen, worden gepamperd en alles gratis krijgen.
Dus zolang sommige mensen nog wel moeten werken (om bv. hun hypotheek te kunnen betalen), zal het basisinkomen die ‘hardwerkende’ Nederlander alleen maar nog meer doen ontploffen van woede: de PVV en VVD zullen samen een overweldigende meerderheid krijgen.
Negatieve belasting is daarom een veel beter plan: niet alleen omzeilt die de rancune van de ‘hardwerkende Nederlander’ veel beter, maar het houdt ook de arbeidsethos in stand (iedereen blijft verplicht te werken) waarbij mensen het marxistische ideaal kunnen realiseren omdat men het werk mag doen dat men wil doen omdat het tot zelfontwikkeling en zelfrealisatie en dus tot geluk leidt in plaats van als middel tot levensonderhoud (met een fiscale aanvulling als de daarmee verworven inkomsten onvoldoende zijn).
Pfff wat een woordenbrei weer
Zou het paradijs dan toch bestaan? Heeft de bijbel dan ongelijk? (we waren toch verdreven uit het paradijs en moesten in het zweet des aanschijns etc etc)
Ik heb een mal idee. Laten we gaan experimenteren met dat gratis basisinkomen. Laten we Afrika als proeftuin nemen. We geven iedere Afrikaan 1000 euro basisinkomen (kost toch niks) en zwengelen tegelijk hier mooi onze economie mee aan. Zo stroomt die 1000 euro met rente weer onze kant op!
Toegegeven, het is wel een beetje kapitalistisch gedacht. Een beetje verdienen op die arme Afrikanen. Eigenlijk kolonialisme 2.0. Maar het is dan ook een experiment! Want als het slaagt dan doen we dat basisinkomen natuurlijk ook aan de rest van de wereld toekomen. En als allerlaatste pas aan onszelf. Zodat we als Europeanen mooi aan de hele wereld gaan verdienen. Iedereen luiert en profiteert van ons, maar wij blijven wel mooi het rijkste continent!
Oh ja..de moraal vergeten. Arbeid wordt het nieuwe geld waar we om gaan vechten. Mógen arbeiden wordt het nieuwste mensenrecht.
@18: ik stop meestal als ik het woord links tegenkom. Das meestal in de eerste alinea….
@12: In de jaren tachtig waren we voor VUT
Laat de VUT nou een bijzonder dure grap zijn geweest waarvan de staatsfinancien tot ver in de jaren ’00 nog last van heeft gehad.
Al vanaf de invoering van de VUT werd door sommigen getwijfeld aan de betaalbaarheid van de regeling. Dit had te maken met de wijze waarop de VUT gefinancierd was: door middel van een zogenaamd omslagstelsel, hetgeen betekent dat in elk jaar de VUT-uitkeringen van de gepensioneerden betaald werden door de mensen die op dat moment werkten. Omdat de Nederlandse bevolking echter vergrijst, zou dit systeem er echter toe geleid hebben dat een steeds kleinere groep werkenden de steeds groter wordende kosten van de VUT en andere door middel van een omslagstelsel gefinancierde elementen van de verzorgingsstaat (zoals de AOW) moest betalen.
Om die reden werd halverwege de jaren negentig door de sociale partners afgesproken om de VUT-regelingen langzaam aan om te zetten in prepensioenregelingen.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Vervroegde_uittreding_en_prepensioen
tevens:
http://www.volkskrant.nl/economie/zij-hebben-15-miljard-euro-gekost~a4273482/
(over de kosten van de VUT)
@21 Ik stop meestal met lezen als ik het woord “Geband” tegen kom. Scheelt veel onzin.
@16: Gisteren las ik nog ergens dat Nixon ook gezorgd heeft voor de Clean Air Act en Environmental Protection Agency
Nixon hield zich bezig met van alles en nog wat dat gerelateerd was aan de grenzen van de groei. Nog voordat dat rapport verschenen was.
Als hij niet gelinkt was geweest aan de Watergate-inbraak, niet zo was tegengewerkt door de oliemaatschappijen (energie en natuurbescherming) en het Vaticaan (bevolkingspolitiek) en meer aan zijn image had gewerkt, was hij wellicht als een groot president beschouwd (maar had hij minder bereikt).
De geschiedenis wordt vast nog wel eens herschreven ;)
NB: overigens is de Clean Air Act toch echt van origine ouder nl. 1963. Wel is de herziening van 1970 een majeure. De EPA is wel van 1970 (Nixon dus).
@21: De ironie is wel dat mijn stuk hierboven niet antilinks maar antirechts is: wat ik daar vertel heb ik namelijk vooral van een jonge Britse marxistische auteur gejat… Sowieso vind ik marxistische analyses, bv. van Slavoj Zizek, vaak erg goed zodat ik veel mijn ideeën uit die hoek haal. Waar ik kritiek geef op ‘links’ bedoel ik daarom meestal ‘liberaal-links’, hetgeen ook de dominante vorm van ‘links’ en zelfs de ideologie van de ‘elite’ is geworden (in Nederland vertegenwoordigd door partijen als D66, PvdA en GroenLinks). Deze elite manifesteert boven alles de typische arrogantie van de macht: haar verhaal is dat zij intelligent is en feiten van fictie kan onderscheiden terwijl het domme volk dat niet kan welk volk daarom wordt misleid door politieke bedriegers (Trump, Wilders). Niet alleen is dat verhaal van de elite (en ik geloof dat dat ook jullie verhaal is) zelf nogal dom, althans oppervlakkig, het is sowieso het standaardverhaal van elke dictator/machthebber. Marxistische denkers (die zelf niet de elite vormen maar de marge) hebben veel beter door wat er aan de hand is – waar bv. de onvrede en de huidige revolutie vandaan komt (terwijl liberaal-links geen idee heeft waar al dat verzet tegen liberaal-links – van IS tot Trump – vandaan komt) – en deze marxisten bieden ook een interessant inhoudelijk antwoord op Trump, Wilders, e.d. Ik had gehoopt dat jullie dat inhoudelijk antwoord interessant zouden vinden, maar ik heb me mogelijk vergist… :(
@25: Sorry, ik was nog niet klaar met lezen ;)
Ik word het nog eens een keer bijna met je eens, het moet niet gekker worden. Ik heb op zich geen problemen met het gebruik van links-rechts, waarbij ik mij dan schik naar de definitie gemeenschap – individu van Michel, maar dat strekt niet ver genoeg. De linkse partijen hebben weliswaar naar die definitie meer hun best gegaan om de afbraak van collectieve voorzieningen te verzachten, maar zij hebben nooit een meerderheid en vrijwel iedereen zit inderdaad vast in een economisch denkraam dat verdere afbraak bespoedigt. Een linkser beleid binnen deze grenzen vertraagt dit hooguit. Als voorlopig dieptepunt hebben we de PvdA in het huidige kabinet met Dijsselbloem, Klijnsma en vrienden. Van sociaal-democraten bij de PvdA kun je al net zo goed spreken als van liberalen bij de VVD.
Hoelang nog tot een progressieve geest overal in Europa ontwaakt?
Edit: Ik wilde nog toevoegen dat ik “elite” minder handig vind, omdat dat begrip nog minder eenduidig is zonder duidelijke context. Mijzelf kan ik bijvoorbeeld als elitair zien, want hoogopgeleid. Maar ik hecht niet veel aan bezit en vermogen en peins er niet over om rechts(-populistisch) te stemmen. Wat mij betreft is de elite — laat ik zo vrij zijn — das Kapital, dat momenteel van een aangenaam “trickle-up” klimaat geniet.
Ik zal niet ontkennen dat er een I-alles komt. Noch dat een basisinkomen een goed idee is. Echter, dat de I-alles een basisinkomen onvermijdelijk maakt, daar ben ik nog steeds niet van overtuigd. We zijn immers al heel lang aan het automatiseren, maar van enige werkloosheid als gevolg daarvan lijkt nauwelijks sprake. Er lijkt eerder een verschuiving plaats te vinden naar werkzaamheden waar de mensch iets extra’s toevoegt. We laten ons steeds vaker en grager verzorgen en vermaken. Met ambachtelijk gebrouwen biertjes, door mensen gerunde restaurantjes, door mensen gemaakte/gedraaide muziek, dartende bierbuiken en weet ik veel wat.
Het is dus maar de vraag of de volgende automatiseringsgolf, die nu natuurlijk al gaande is, wel tot meer werkloosheid leidt op de lange termijn. Wellicht leidt het vooral tot meer waardering en ruimte voor de menselijke inbreng.
En, nogmaals, ik zie een basisinkomen (mits betrouwbaar gefinancierd) ook als een uitkomst. Maar dat het onvermijdelijk is om de gevolgen van verregaande automatisering op te vangen, is meer een wensdroom dan een feitelijke constatering. Desalniettemin wensdroom ik graag mee.