De winstgevendheid van energiecentrales op kolen en gas in Europa, de VS en Australië staat in toenemende mate onder druk door de opkomst van hernieuwbare energie. Net als de tabaksindustrie verleggen mijnbouw- en oliebedrijven hun focus naar ontwikkelingslanden. Zowel Peabody Energy Inc. (een van de grootste kolenbedrijven van de VS) als Exxon Mobile verklaarde recent dat fossiele energiebronnen belangrijk zijn voor een betaalbare energievoorziening voor de armen.
Het enige probleem voor bedrijven in olie, kolen en gas is dat de marktontwikkeling ze niet meezit. Een recente studie van Kepler Chevreux laat zien dat deze bedrijven zelfs onder het business as usual-scenario van het Internationaal Energie Agentschap, dat wil zeggen zonder klimaatbeleid, forse verliezen kunnen verwachten. Paradoxaal genoeg worden die verliezen alleen maar hoger als de prijs van fossiele brandstoffen stijgt. Dus hoe hoger de olieprijs, hoe hoger het verlies volgens Kepler Chevreux wordt.
De oorzaak daarvan heeft alles te maken met de opkomst van duurzame energiebronnen. De geest is uit de fles en in een toenemend aantal gebieden in de wereld is elektriciteit van zon- en wind, eventueel aangevuld met een micro-grid, goedkoper dan het traditionele elektriciteitsmodel van grote kolen-, gas- en oliecentrales met een groot elektriciteitsnetwerk. Met als bijkomende uitdaging: de kostprijs van zon- en windenergie daalt, terwijl de kostprijs van kolen, olie en gas stijgt door een combinatie van regelgeving en het opraken van makkelijk winbare voorraden.
De problemen ontstaan niet alleen in landen die duurzame energie goed gezind zijn, zoals Duitsland. Ook in Australië, waar de huidige regering weinig opheeft met klimaatbeleid of duurzame energie, beginnen energiebedrijven het te voelen. Zo zeer zelfs dat een van de netwerkbeheerders bezig is naar een omslag naar energieopslag in plats van netwerkuitbreiding.
Ontwikkelingen aan de onderkant van de energiemarkt
Aan de echte onderkant van de markt, in Afrika, Zuid-Amerika en Azië, zijn grote gebieden nog niet aangesloten op elektriciteitsnetwerken. Met de dalende kosten van duurzame energie en energieopslag is het de vraag of deze gebieden ooit aangesloten gaan worden op een centraal elektriciteitsnetwerk. Of dat deze gebieden gebruik gaan maken van offgrid oplossingen en mini-grids. In Nederland zijn dergelijke oplossingen vooral bekend van WakaWaka, dat in 2012 en 2013 via crowdfundingacties op Symbid en OnePlanetCrowd ruim €300.000 ophaalde. In de VS pakken ze het nog een maatje groter aan en haalde D.Light recent $11 miljoen op aan durfkapitaal om de verdere groei te financieren.
Amerika kent met Sunfunder zelfs een crowdfunding platform dat zich specifiek richt op het financieren van offgrid zonne-energie. Sinds hun start 2 jaar geleden hebben ze ruim $600.000 opgehaald voor 21 projecten via crowdfunding en private investeerders.
Sunfunder is naar mijn mening om drie redenen interessant: ten eerste kijken ze verder dan lampen en telefoonopladers op zonne-energie, ze kijken ook steeds vaker naar micro-grids. Bijvoorbeeld bij hun huidige project Switch On Ntungamo. Ten tweede gebruiken ze crowdfunding om offgrid solar toegang te geven tot financiering door grote private investeerders en uiteindelijk ook banken. Tot nu toe is 100% van de leningen terugbetaald.
Een derde belangrijke reden dat Sunfunder interessant is is omdat ze laten zien hoeveel een familie kan besparen door over te schakelen van fossiele energie op zonne-energie. Traditioneel gebruiken veel families en Afrika en India kerosene voor verlichting. Dat is slecht voor hun gezondheid (luchtkwaliteit binnenshuis) en gevaarlijk (brand). Bovendien kost kerosine iedere maand geld, terwijl een zonne-lamp enkel een start investering vergt. Daarna is de elektriciteit gratis. De terugverdientijden zijn daarbij erg kort. Vaak minder dan een jaar, terwijl de besparing op kan lopen tot 15% van het huishoudinkomen.
Een bijkomend probleem voor de olie-industrie is dat de Afrikaanse markt een afzetmarkt vormt voor kwalitatief laagwaardige producten. Hoogwaardige kerosine gaat naar de luchtvaart, laagwaardige naar Afrika voor verlichting. Iedere verkochte zonne-lamp vreet dus ook aan de afzetmarkt van de olie-industrie. Ieder micro-grid vreet aan de potentiële markt voor centrale energieopwekking met grote elektriciteitsnetwerken. Ik vraag me dan ook af of een bottom of the pyramid strategie daadwerkelijk gaat werken voor de olie- en kolenindustrie.
Disclosure: Ik heb zelf deelgenomen aan de crowdfunding acties van WakaWaka en investeer in offgrid solar via Sunfunder.
Reacties (20)
Dat zal daar, net als dat hier het geval was, afhankelijk zijn van de overheid in die gebieden. Van de markt is voor die gebieden niets te verwachten. Als het bij ons aan de markt over was gelaten, zouden veel mensen op bijvoorbeeld de waddeneilanden, in Zeeland en Oost Groningen, ook niet op het elektriciteitsnetwerk aan zijn gesloten.
Vandaar ook het verzet van ‘de markt’, zoals die nu is, tegen die nieuwe vormen van energie-opwekking. Vandaar dat vrijwel alle initiatieven voor alternatieve energie door overheden in gang gezet en gesubsidieerd moeten worden.
Off grid duurzaam, micro-waterkracht, biomassa -vooral biomassa- en nu ook een beetje zon zijn als sinds jaar en dag courant in de derde wereld. Van een serieuze elektriciteitsvoorziening, laat staan energievoorziening, is echter geen sprake en dat wordt het ook niet. Want duur, beperkt beschikbaar en intermitterend.
Een serieuze elektriciteitsvoorzining bestaat uit centrale opwekking met een distributienet, kijk maar om je heen. Dat de serieuze elektriciteisvoorziening in West Europa onder druk komt door pervers overheidsbeleid doet daar niets aan af.
De derde wereld heeft baat bij de vorming van stabiele rechtstaten, goed ondewijs, niet corrupt bestuur, fatsoenslijk eigendoms recht en ja, een vrije markt. Allemaal majore politieke uitdagingen. Die paar paneeltjes doen daarbij vergeleken helemaal niets. Behalve dan aan de feel-good factor van milieu-Zeloten.
Vooral in Afrika is de situatie heel anders dan in Nederland. Zonneenergie levert uiteraard meer op en mooier verpsreid over het jaar, in een zonnig land aan de evenaar, maar het is inderdaad ook zo dat in de vergelijking tussen zonneenergie en fossiele energie moet worden meegenomen dat fossiele energie heel duur is op kleinschalig niveau en op grootschalig niveau heel veel nieuwe infrastructuur vereist. Het zou me inderdaad niet verbazen als zonneenergie daar nu al goedkoper is dan fossiele energie, al hebben ze daar wel minder milieuregels wat fossiele energie weer iets goedkoper maakt. Men is daar ook gewend aan onbetrouwbare stroombronnen dus arme mensen zullen al snel kiezen voor goedkope zonneenergie die overdag werkt ipv. duurdere fossiele energie die ook ’s nachts werkt, dan kun je zelfs besparen op opslag (normaal een probleem bij zonneenergie).
@0: “Paradoxaal genoeg worden die verliezen alleen maar hoger als de prijs van fossiele brandstoffen stijgt”
– 50 jaar forse prijsstijging bracht de energie/oliebedrijven grote winsten.
De opkomst van zon-windenergie is vooral afhankelijk van overheids regelgeving en subsidie. De ontwikkeling in Duitsland toont dat duidelijk. De kleinverbruiker betaalt de rekening en de grootverbruiker wordt uit de wind gehouden met zelfs goedkopere stroom dan bij ons!
@0: “in Afrika, Zuid-Amerika en Azië, zijn grote gebieden nog niet aangesloten op elektriciteitsnetwerken”
– Uiteraard de vraag is gering, de bevolkingsdichtheid is laag en een goede, regelde overheid ontbreekt.
@0: “Afrikaanse markt een afzetmarkt vormt voor kwalitatief laagwaardige producten. Hoogwaardige kerosine gaat naar de luchtvaart, laagwaardige naar Afrika voor verlichting”
– De smerige kerosine heet hier versluierend “laagwaardig”. Goedkope rommel wordt zo gedumpd net als de vuile stookolie voor de zeevaart waar ook overheids regelgeving ontbreekt.
Over de bijkomende milieuwinst lees je niets. De grote afhankelijkheid van (stook)hout geeft naast gezondheids schade ook veel landschade. Een goede energie opslag vermindert die afhankelijkheid. Goedkope opslag is een groter probleem dan goede zonnepanelen, zeker in landen met veel zon.
@2:
De vrije markt hebben ze al. iets te vrij. Daarom hebben ze de rest van je lijstje inderdaad ook nodig. Daar hebben ze een overheid voor nodig.
Populistisch inhoudsloos gemekker.
@5: Sterke argumenten, ik ben onder de indruk.
Kijk eens naar het Oosten, China bijvoorbeeld. Ontwikkelingsland waar de afgelopen 15 jaar 350.000 mensen aan de armoede zijn ontrokken door… ontwikkeling van de vrije markt. Alles koek en ei, in China? Nee natuurlijk niet noem corruptie, ongelijke welvaartsverdeling, eigendomsrecht alleen als je van de partij bent etc. Maar de richting is duidelijk en China gaat volgas vooruit.
OK, nu energie. China stampt de ene na de andere kolen- en nucleaire centrale uit de grond. Duurzaam, ja waterkracht meer precies: Drie Kloven dam. Centraal met een grid dus. Die paar molentjes en paneeltjes stellen echt geen ruk voor daar.
Vervelend he, feiten als je net zo lekker zit te dagdromen?
@6: helaas is je antwoord uiterst zwak, want je gaat helemaal niet op mijn reactie in. Dat China beter af is met een vrijere markt dan het communisme vind ik ook, maar heeft helemaal niets met de ontwikkeling van de energie-markt in China te maken. Zoals je zelf zegt: vrije markt leidt tot grote investeringen in grote centrales met een grid. Vervelend he, als de net door jou bejubelde vrije markt ontwikkeling daar precies samen gaat met centrale energievoorziening met een grid. Maar het lult allemaal zo lekker weg he, al die dingen aan elkaar plakken die niks met elkaar te maken hebben en dan net te doen alsof je een consistent verhaal vertelt.
Mijn argument was en blijft, dat de energievoorziening voor iedereen door een overheid geregeld moet worden, en dat de markt daar niet in voor ziet. Gebieden waar geen winst te halen valt, worden door de markt niet bediend. Daar spreek je helemaal niks van tegen.
Het is maar de vraag of het zo belangrijk is voor grote delen om een continue centrale stroomverbinding te hebben. Dat was belangrijk, omdat we onze maatschappij en onze apparaten zo in hebben gericht – het aanbod creeert ook de vraag. Zo hebben we zelfs een heel tarievenstelsel (nachtstroom) ingericht om minder ongelijkheid in de vraag te creeren.
Maar in veel gevallen gaat de tendens natuurlijk overduidelijk naar draagbare apparaten met een eigen accu. En zoals Afrika de vaste infrastructuur van telefoonverbindingen heeft overgeslagen en rechtstreeks overgaat op draadloze communicatie, kan ook de energieafhankelijkheid wel eens die hele centrale stap overslaan… waarom niet? (Voor verlichting is dat inmidddels zelfs triviaal.)
Grote stroomvragende bedrijven zullen meer continuiteit nodig hebben, maar die zitten van oudsher toch al vaak in de buurt van krachtcentrales. Voor de dienstensector is het in veel opzichten geen enkel probleem om met een veel instabieler aanbod om te gaan, of een aanbod alleen bij dag, want we sluiten bv onze mobieltjes en laptops allang tijdelijk aan om er vervolgens een tijd mee voort te kunnen. Dan is het een kwestie van handiger daarop inspelen en je infrastructuur inrichten op een instabiel maar communiceerbaar en redelijk voorspelbaar aanbod. Het lijkt me dat veel load balancing technieken die voor internet ontworpen zijn daar ook aan bij kunnen dragen – als je bereid bent om het maar op een andere manier te benaderen.
@8: “..zo belangrijk een continue centrale stroomverbinding”
– Voor velen is dat geen keus, voldoende marktvraag ontbreekt en een deugdelijke overheid is afwezig, die zijn gedwongen om hun eigen stroom te regelen en nog moeilijker ook hun eigen drinkwater, want daar geldt hetzelfde voor.
Moeilijk, blijkbaar wel met ons stroomverbruik, 3500 kWh / jaar. Wie doet dat zonder aansluiting op ons betrouwbaar net? Gemakkelijk te stellen dat het zonder kan, als jezelf kunt kiezen.
Betaalbare, milieusparende stroomopslag zie ik nog niet. Ook een goede afvalverwerking vergt een stevige overheid, al is het maar voor toezicht. Wat gebeurt er met al die afgedankte accu’s?
@9, ik weet niet precies wat je redeneert maar ik heb het idee dat het ergens anders om gaat dan mijn post. Wij zijn erg ingesteld op een continu electriciteitsaanbod. En dus kunnen we het ook nog niet zomaar omzetten naar kleinere onafhankelijke grids – infrastructuur verander je niet zomaar. Desondanks verschuiven ook wij naar een situatie waarin in elk geval een belangrijk deel van het energiegebruik niet continu is, maar in cycli opladen-gebruiken gaat (laptops en smartphones.)
Op veel plekken in Afrika is die infrastructuur van een stabiel net er nooit geweest. Tot nu toe werd een deel daarvan opgevangen door gebruik van olieproducten. De olieproducenten doen alsof zij noodzakelijk zijn voor die onderkant van de markt, maar dat is niet zo. De afvoer van accu’s heeft daar verder weinig mee te maken.
@1 vanwaar de stellige overtuiging dat enkel de overheid een elektriciteitsnetwerk kan creëren? In West-Europa is dat inmiddels mogelijk het geval, maar er zijn meer wegen die naar Rome leiden. Zeker als je decentrale oplossingen in je paradigma toelaat.
Of je het nu aan de markt of aan de overheid overlaat vroeg of laat komt er een discussie of je afgelegen gebieden op het netwerk gaat aansluiten of niet. In Nederland zijn de afstanden klein en is de discussie dus wat verder weg, omdat de kosten van een additionele aansluiting daarmee laag zijn. In Australie is het een wezenlijke discussie, Ergon (netwerkbedrijf) ontvangt ruim 600 miljoen Australische dollar per jaar aan subsidie om z’n netwerk in de lucht te houden. En dan nog steeds behoren ze tot de duurste van Australie. Die zetten dus in op lokale oplossingen, zowel opwekking als opslag: http://reneweconomy.com.au/2014/ergon-to-set-california-style-energy-storage-target-for-2020-79569
@2 zon duur? Ligt er maar aan wat je lokale alternatief is. In Nederland is het nog relatief duur. In Chili en Mexico komen komend jaar de eerste grootschalige zonneparken online die gewoon op de spotmarkt gaan opereren, dus zonder langjarige inkoopcontracten. De CEO van SunPower denkt goedkoper te gaan zijn dan bestaande energieproducenten:
https://www.greentechmedia.com/articles/read/SunPower-CEO-Tom-Werner-on-70MW-of-Merchant-Solar-in-Chile
En als het park failliet gaat en voor een prikkie schuldenvrij wordt overgenomen is het nog goedkoper door de lage marginale kosten van zonne-energie
En paar paneeltjes van groene zaloten? Daar haal je geen 11 miljoen dollar aan venture capital mee op.
@6 ‘Die paar molentjes en paneeltjes stellen echt geen ruk voor daar.’ Met daar doel je op China, de wereldmarktleider in geïnstalleerd vermogen van zonnepanelen in 2013 met slechts 12 GWp. Dat zijn slechts 40 miljoen paneeltjes. En dan mats ik je nog door uit te gaan 300 Wattpiek panelen, terwijl 250 Wp gangbaarder is.
In 2013 heeft China daarnaast ruim 5.000 windmolens bijgebouwd (uitgaande van 3 MW per molen).
De conclusie dat <a href="http://www.energypost.eu/chinas-continuing-renewable-energy-revolution-global-implications/China's energietransitie wereldwijde implicaties heeft lijkt me dan ook eerder gerechtvaardigd.
@8 beter kijken. Want alle aanbieders van offgrid solar producten voor Afrika en Azie hebben een stukje opslag erbij zitten. Niet voldoende voor een Hollands huis van 3.500 kWh, maar genoeg om de lamp een nacht aan te houden. Of de laptop mee op te kunnen laden. Die accu’s zijn net zo betaalbaar als die in je mobiele telefoon.
@11: Energiegebruik China (Exxon outlook) 120QBTU = 126EJ. 12GWp a 1kwh per jaar/Wp = 43 PJ
43 / 126000 x 100% = 0.03%. Geen ruk dus en dat terwijl China een Green Field is. Als duurzaam zo’n goede propositie is tov van centraal nucleair en fossiel waarom dan zo’n mager resultaat? Grote boze oliemeneren of zo? Dat duurzaam een moderne maatschappij van energie kan voorzien is een sprookje. En een heel duur sprookje, vooral voor Jan Modaal die het via pervers overheidsbeleid op zijn energierekening krijgt.
@10: “belangrijk deel van het energiegebruik .. laptops en smartphones”
Belangrijk? Slechts enkele % van je totaal stroomverbruik
@13, belang gaat niet alleen om hoeveelheid. Laptops en smartphones zijn voor de ontwikkeling van dienstensectoren en kennisbedrijven belangrijker dan wasdrogers en magnetrons. Ook al jassen die laatsten er in korte tijd veel meer energie doorheen.
@11, ik deel jouw visie. Mijn reactie in 8 was een reactie op wat er in 4 en 6 naar voren kwam.
@13
Het gaat om elektriciteitsgebruik, niet energiegebruik (je boiler en je fornuis tellen dus al niet mee tenzij je een van de weinige mensen bent die dingen elektrisch hebben), in de derde wereld hebben de armen geen vaatwassers (hebben de armen in Nederland zelfs niet) of wasmachines. Elektriciteit wordt daar gebruikt voor een koelkast, tv (van allebei hoogstens 1 per huishouden) en smartphones (vaak meerdere per huishouden).
Inca heeft gelijk dat men in ontwikkelingslanden niet gewend is aan continue elektriciteit: het is normaal dat elektriciteit maar een paar uur per dag beschikbaar is, eigenlijk hoeven ze alleen maar elektriciteit op te slaan om de koelkast draaiende te houden. Zonder gigantische overheidssubsidies zullen mensen daar dus echt vaak kiezen voor goedkope stroom uit plaatselijke zonnepanelen ipv. een duur netwerk dat 24 uur per dag stroom kan leveren. Uiteindelijk wil men ook in Afrika wel 24 uur per dag stroom maar voor ze daar genoeg koopkracht en stabiliteit voor hebben zijn we zo 30 jaar verder en daar willen mensen niet op wachten.
China kiest voor een geventraliseerd netwerk omdat a) ze (de Chinese overheid) kunnen het betalen, b) China sterk verstedelijkt is, c) China inzet op industrie die veel energie nodig heeft en d) China lokaal ondernemerschap qua stroomopwekking politiek niet waardeert. En toch groeit in China het aandeel duurzame energie wel degelijk.
@15: Mensen in die landen kunnen alleen kiezen uit lokale stroom of geen stroom. Voor een koelkast, niet overbodig in zo’n landen, is enkele uren stroom per dag niet zinvol.
Betaalbare opslag met apparatuur, die bij afdanken het milieu niet belast, is dan heel zinvol. Waar vind ik dat?
@16
“Mensen in die landen kunnen alleen kiezen uit lokale stroom of geen stroom.”
Dat is toch precies wat ik zei?
“Betaalbare opslag met apparatuur, die bij afdanken het milieu niet belast, is dan heel zinvol.”
Vast wel, maar het milieu is niet altijd de eerste prioriteit bij mensen die heel arm zijn en/of niet eens weten van de schadelijke milieueffecten. Over het milieu deden we in Europa ook niet zo moeilijk toen het hier nog een armoedige boel was en nog steeds gebruiken we zoveel keer meer energie dan arme landen dat we zelfs met milieuvriendelijkere materialen niet per se beter voor het milieu zijn.
@17: Begrijpelijk, armoede is een dringender probleem.
Afgedankte accu’s kunnen best de grond zwaar vervuilen met als gevolg vervuild voedsel en vooral drinkwater. Zo raak je van de wal in de sloot.
Inderdaad dat gebeurde ook bij ons toen de eerste fabrieken de steden onleefbaar maakte. Dus gaan we dat herhalen?
@16, koelkasten kun je heel prima laten werken op enkele uren stroom per dag hoor, geen enkel probleem. Ze staan hier ook niet de hele tijd te koelen. (En extra pre is dat je de meeste koeling nodig hebt op momenten dat de zon het felste schijnt.)
Het zal in sommige opzichten een andere benadering vragen. De koeling (zeker de koeling zonder afsluiting) zoals in supermarkten, is hier ingericht op continu stroomaanbod, te gebruiken wanneer nodig. Heb je dat niet, dan moet je dus kijken naar manieren om dat wat anders in te richten. Dat kan natuurlijk prima.
@11:
Dat heb ik niet bedoeld, Krispijn. Als we een voor iedereen toegankelijk centraal net willen hebben, is dat afhankelijk van een overheid, of iets soortgelijks. Het argument is, dat de markt daar nooit geheel voor zorgt.
[edit] ik reageerde op de stelling “of deze gebieden ooit aangesloten gaan worden op een centraal elektriciteitsnetwerk”. Dan hoef ik in de reactie daar op niet met decentrale oplossingen rekenen te houden[/edit].
Als je het aan de markt over laat, worden die afgelegen gebieden nooit aangesloten.
Dan gaat de discussie niet meer over een centraal netwerk. En ook dan komt de vraag over de bekostiging naar voren. In dicht bevolkte gebieden wordt de elektriciteit dan nog steeds vrij centraal geregeld, en dat drukt de kosten per persoon (alle zonnecellen aangesloten op een centraal netwerk, bijvoorbeeld). Maar moeten de mensen in de afgelegen gebieden zelf de volledige kosten dragen, of gaan we daar ook met zijn allen aan bij dragen? En hoe verhoudt zich dat tot (on)gewenste verstedelijking, maar dan wordt de discussie veel te uitgebreid…
Verder lijken we het wel redelijk eens over de ontwikkelingen…