Duopolie | Crisis in Oekraïne roept om intensiever schaliegasdebat

De winning van schaliegas leidt in Europa vooralsnog tot grote verdeeldheid. Nu de Oekraïense crisis duidelijk maakt hoezeer de afhankelijkheid van Russisch gas de EU in haar buitenlandse politiek belemmert, zou de discussie over de winning ervan sneller en intensiever moeten worden gevoerd.

De introductie van nieuwe technieken voor schaliegaswinning (‘fracking’) heeft de Amerikaanse energiemarkt in de laatste vijftien jaar getransformeerd. Vanuit een productive van bijna nul in het jaar 2000, voorziet schaliegas nu in ongeveer een derde van de Amerikaanse gasproductie. De groei van de Amerikaanse economie in de laatste jaren wordt ten dele toegeschreven aan de lage energieprijzen als gevolg van de schaliegasproductie.

Ook Europa beschikt over grote schaliegasreserves, maar is voorlopig terughoudend in het aanspreken daarvan. De reden is twijfels omtrent de milieueffecten van schaliegaswinning. Tegenstanders zeggen dat het tot grote problemen leidt, vooral door het lekken van methaan uit de boorputten. De beroemde documentaire Gasland liet zien dat in boorgebieden het grondwater ernstig vervuild kan raken (opvolger Gasland II verscheen vorig jaar). Voorstanders geven toe dat er gevaren zijn, maar houden vol dat schaliegaswinning schoon kan gebeuren, mits het met de juiste technologie wordt gedaan.

In de schaliegas-discussie staan dus fundamentele economische waarden tegenover fundamentele ecologische waarden. De crisis in Oekraïne voegt een nieuwe waarde aan dit debat toe, namelijk de handhaving van de internationale rechtsorde in de Russische invloedssfeer. Europa importeert ongeveer een kwart van haar huidige gasbehoefte uit Rusland. Hoewel er veel verschillen zijn tussen de Europese landen, is het duidelijk dat deze gasafhankelijkheid de belangrijkste bron is van de onwil van de Europese Unie om Poetin harde sancties in het vooruitzicht te stellen voor schendingen van internationaal recht.

Schaliegas kan deze afhankelijkheid op termijn verminderen, maar zoals gewoonlijk is Europa verdeeld. Polen, waar zowel anti-Russische sentimenten als de gasafhankelijkheid van Rusland groot zijn, toont het meeste interesse voor schaliegaswinning. Het werkt samen met het Verenigd Koninkrijk om anti-winningswetgeving op EU niveau tegen te gaan. Frankrijk en Bulgarije, die schaliegaswinning verboden hebben, zijn juist voor zulke regelgeving. In Nederland is schaliegas geen groot thema: bij de verkiezingen in 2012 hadden D66, de PvdA, en het CDA geen officiële standpunten over fracking. Het gevolg van deze verdeeldheid is uitstel en onzekerheid: de Europese Commissie ziet voorlopig af van regulering, maar signaleert wel dat die er in de toekomst kan komen.

Aan welke kant van het schaliegasdebat je ook staat, de crisis in Oekraïne maakt duidelijk dat niets doen een keuze is met gevolgen. Poetin heeft gas al eerder als politiek wapen gebruikt, toen hij in 2006 en 2009 de toevoer naar Oekraïne afsneed. Er is geen reden waarom hij dat in verband met de huidige crisis niet weer zal doen. Als we aan schaliegaswinning willen beginnen zal dat een lang process zijn, voorafgegaan door veel onderzoek en veel debat. Het is daarom van belang dat Europa haast maakt met de discussie over regulering van de technologie de burgers daarbij te betrekken. Schaliegas zou een mooi thema zijn voor de Europese verkiezingen later dit jaar.