Wederom een nieuwe informateur. De eerste heeft nauwelijks zijn hielen gelicht, of Nederland stoomt alweer door naar nummer twee. Koningin Beatrix benoemde zaterdag de vice-voorzitter van de Raad van State om een volgende ’tussenstap’ te zetten. Herman Tjeenk Willink is de naam, ook wel de ‘onderkoning’ van Nederland genoemd. Lid van de PvdA, maar het gaat hier volgens Beatrix niet om ‘een politieke keuze’.
Geloofwaardigheid staatshoofd in het geding
Hoe geloofwaardig blijft de koningin? De totstandkoming van een kabinet in Nederland blijft een schimmig proces. Deze formatie is met de uitslag van de PVV politiek nog veel gevoeliger dan de spreekwoordelijke prinses op de erwt. VVD’er Rosenthal deed Beatrix al geen plezier. Hij liet de majesteit – en de rest van Nederland – in verwarring achter met een advies waar de verkiezingsuitslag niet in terug te lezen valt. Daarnaast maakt hij een politieke keuze voor een kabinet over rechts of over links onmogelijk. Om die reden nodigde ze vermoedelijk niet Roemer (SP) en Wilders (PVV) uit op haar werkpaleis Noordeinde in Den Haag. Dit maakt haar politiek uitermate kwetsbaar.
Vijf ‘middenpartijen’ sluiten elkaar niet uit. Maar dat sluit andere keuzes voor een kabinet ook niet uit. Een meerderheidskabinet over rechts of over links is wel degelijk mogelijk. Maar de koningin wil blijkbaar met de vijf middenpartijen recht-door-zee. Ze gaat namelijk mee in het advies van Rosenthal, omdat ze geen politiek wil bedrijven. Het is echter ironisch dat ze juist datgene doet waar ze bang voor is. Door mee te gaan met dat deel van het advies van informateur Rosenthal, bedrijft ze juist politiek. Ze negeert daarbij opvallenderwijs het advies om een VVD- en PvdA-informateur aan te wijzen. Beatrix komt met een omzichtige stap. De uitleg van de nieuwe informateur is dat zonder overeenstemming over de procedure elke stap van de koningin kan worden uitgelegd als een politieke keuze. Hetzelfde geldt echter nu voor deze ’tussenstap’. Waarom in het ene geval wel Rosenthal volgen en in het andere niet?
Slotsom: onthef koningin van politieke keuzes
Het aanwijzen van een informateur (die onderzoekt welke coalitie mogelijk is) of formateur (die daadwerkelijk het kabinet vormt) met een veelheid aan middel- grote partijen begint steeds meer een politieke beslissing te worden. Het is niet aan de koningin om politiek te bedrijven. En de koningin wil – gezien haar keuzes de afgelopen week – dat ook niet. Laten we het staatshoofd een handje helpen: beperk de rol van de koningin in het formatieproces.
Boven de partijen staan is een illusie als je te bang bent om in de politieke problemen te komen. De oplossing ligt voor de hand: politieke keuzes zijn de verantwoordelijkheid van de politiek. De politiek moet zelf de informateur en de formateur bij meerderheid in de Tweede Kamer benoemen. Dat is de enige manier waarop het politieke proces van de (in)formatie in goede banen wordt geleid. De rol van de koningin in het formatieproces is duidelijk achterhaald. Laten we Beatrix bevrijden uit deze benarde positie.
Reacties (47)
Ik ben juist geneigd deze manoeuvre te zien als een teken hoe belangrijk Beatrix is om de zaak aan de gang te houden. De benoeming van Tjeenk Willink geeft aan dat ze genoeg heeft van het halsstarrige gedraai en de koppen tegen elkaar gaat laten slaan door een zwaargewicht. Het is geen partijpolitieke keuze, maar wel een die gericht is op bestuurlijke vooruitgang.
Dat kan zomaar eens zijn met Christian. Rosnethal heeft een flutklus afgeleverd. En bij alle tot nu toe gepasseerde varianten was er altijd wel één partij die de boot afhield.
Een 2e ronde moet dus meer opleveren. Logisch dus dat hare majesteit wat zwaarder geschut inzet.
De koningin verlossen van dit gedoe? Zeker. Had al lang geregeld moeten zijn. Echter: zouden de partijen zich nu anders opgesteld hebben, als de 2e kamer de informateur benoemt? Als die 2e Kamer al tot een benoeming (incusief opdracht) komt, gezien de huidige zetelverdeling. Ook bij een stemming in de 2e Kamer is er voor elk voorstel, naast de grote 3, een of meerdere partijen nodig om een meerdheid te halen. Dezelfde impasse. Geen duidelijke uitkomst.
@2: “Ook bij een stemming in de 2e Kamer is er voor elk voorstel, naast de grote 3, een of meerdere partijen nodig om een meerdheid te halen. Dezelfde impasse. Geen duidelijke uitkomst.”
VVD + PvdA + CDA > 75 zetels toch? Ik denk dat die vijf middenpartijen het ook wel makkelijk onderling eens zouden zijn geworden over een informateur. Links was het eens met het in eerste instantie benoemen van een VVD’er en het CDA en VVD prijzen nu op hun beurt Herman T.W. ook al is het een PvdA’er.
Ik vind ’t ook raar dat de koningin zo’n invloed heeft in wat zich een demokratie wil noemen, maar de informateur laten kiezen door de kamer lijkt me ook niet werkbaar. Dan moet er dus eerst een kamermeerderheid zijn voor iemand die daarna een kamermeerderheid moet zoeken. Maakt op z’n minst het hele (in)formatieproces nog langer.
Rosenthal was misschien door de kamer ook wel geaksepteerd, maar die komt er dus niet uit. Ik vraag me af hoe snel deze kamer een opvolger voor hem gekozen zou hebben.
Daarnaast zou je in Nederland dan toch vaak alleen maar slappe kompromis(in)formateurs krijgen, of koppels en trio’s met voor elk wat wils.
Heeft de Kamer al niet het recht om zelf een informateur te kiezen? Volgens mij maken ze alleen niet gebruikt van dat recht en laten ze het over aan de gewoonte… Persoonlijk heeft dat wel mijn voorkeur, die traditie zit er nou eenmaal diep ingebakken bij mij, hoe irrationeel die ook moge zijn.
Ja, ja, ons aller Nine Kooiman van de SP op Twitter:
Metro ziet het goed, je kan spreken van een cordon sanitaire rond de sp. Er wordt niet eens met sp gesproken #doetgeenrechtaandekiezer
about 1 hour ago via Twitter for iPhone
Waar kennen we dat van?
Arnoud,
ik zie nog niet waarom de Koningin hier politiek bedrijft. Zoals Tjeenk Willink in zijn persverklaring zegt: alle beslissingen van de Koningin zijn te herleiden tot het advies van de (vorige) informateur, van de fractievoorzitters of van een combinatie daarvan. Daarom is het volgens hem geen politieke maar een procedurele beslissing. Om dat goed te kunnen doen is iemand nodig die geen deel uitmaakt van de politiek. Daarom vraag ik me ook af of het eenvoudig kiezen in de 2e kamer van een (in-)formateur beter zou zijn.
@7: je argumentatie leunt nogal sterk op de informateur die door de koningin zelf is aangesteld en haar trouwste adviseur is. Ik vind hem om die reden niet gelijk de meest onafhankelijke bron. Verder ga je niet in op mijn andere argumenten die Beatrix in het nauw brengen.
Ik ben nogal verbaasd dat mensen het stemmen bij meerderheid over een informateur door de Tweede Kamer 1) moeilijk of 2) minder betrouwbaar vinden. We hebben het hier over onze eigen volksvertegenwoordiging, het hoogste democratische orgaan op landelijk niveau. Waarom laten we wel allerlei andere beslissingen en wetgeving wel aan het parlement over en niet de meest cruciale stap in de richting van een landsregering?
Arnoud, je bedoelt dat hij nu de mogelijkheden voor een kabinet van midden partijen gaat onderzoeken en niet een centrum-rechts of centrum-links kabinet?
Ik heb juist begrepen dat zij nu doet wat Tjeenk Willink zegt: ze volgt het advies van Rosenthal op. Dat is voor zover ik weet geen geheim..
Ik vind het idee van een niet politieke bemiddelaar helemaal nog niet zo gek. Nogmaals, zie de uitleg over de reden hiervoor van Tjeenk Willink. Bedenk dat hij niet de formateur is, meestal is dat wel iemand uit de politiek. Ik heb inderdaad niet zoveel vertrouwen dat louter door stemmen en het kiezen van een man of vrouw uit het parlement de zaak beter zal gaan.
De beslissing ligt uiteindelijk toch altijd bij het parlement, niet bij de informateur. Het probleem is dat er zo veel partijen zijn die ieder allemaal voor zich hun eigen ideeën hebben.
Ik pleit ook niet voor niets overal waar ik kan voor meer samenwerking van de linkse partijen. (zo nu heb ik het weer gedaan). (Links is voor mij van SP t/m D66 en misschien CU)
@9: zelf schrijf ik ook dat ze het advies van Rosenthal opvolgt, maar slechts ten dele. Dat maakt het zo merkwaardig. Als ze niet eigenstandig een beslissing wil nemen, had ze volledig het advies van Rosenthal kunnen overnemen. Dat betekent dus ook: het instellen van een VVD- en PvdA-informateur. Nu schuilt ze half achter het advies van Rosenthal en wordt ze alsnog nat.
@10, Zij heeft een persoon benoemd, geen twee, maar dat is volgens het advies:
Al moet ik er eerlijkheidshalve aan toevoegen dat Tjeenk Willink zelf grapt dat hij zichzelf niet als partijman ziet – blijkbaar verwijzend naar de koningin.
ik zou nog een stap verder gaan: ook geen informateur of formateur meer. Laat politieke partijen rechtstreeks met elkaar onderhandelen, zodat ze zich niet achter formateurs kunnen verschuilen. Die zorgen juist voor een schimmig spel
@12: Buiten de doos denken, altijd iets om toe te juichen. Maar als partijen rechtstreeks met elkaar onderhandelen, wie zegt dan dat dat in alle openheid gebeurt.
Of dat ’t überhaupt gebeurt. Misschien valt voor ’t afschaffen van de formateur iets te zeggen, maar de informateur? Ik weet ’t niet.
In de jaren 70 werd met flink wat wijn onder kaarslicht in alle beslotenheid rechtstreeks onderhandeld – dat was echt buiten de doos waarschijnlijk…
Nieuw: Water is nat!
Buiten de doos denken: hele praatclubje van 1e en 2e kamer afschaffen. Gewoon ministers rechtstreeks door het volk laten kiezen. Koningin als staatshoofd en geen mp meer.
@13: stel dat er geen informateur was, wat dan? Dan zou naar goed democratisch gebruik de grootste partij of de grootste winnaar beginnen met onderhandelen. Dan zou Rutte meteen moeten aangeven met wie hij een coalitie wil vormen en onderhandelingen starten. Als Rutte er niet uitkomt, dan mogen andere partijen het proberen. Lukt het dan ook niet, dan kun je denken aan een minderheidsregering. Ik zie echt de noodzaak van een informateur niet in. Het vertraagt de boel alleen maar, er zit nu te weinig dwang om te onderhandelen in het proces.
@17, nogmaals, bekijk de persverklaring van Tjeenk Willink. Hij vertelt waarom in 1951 voor het eerst een informateur werd benoemd ipv direct een formateur.
@18: kijk naar Engeland, daar gaat het precies zoals ik beschreef, zonder (in)formateur, zonder rol koningin. Wij maken het nodeloos ingewikkeld. Als andere partijen de winnaar buiten spel zetten door een meerderheidskabinet te vormen, dan is dat uiteindelijk gewoon democratisch. Ik zie niet wat een (in)formateur daar aan kan veranderen. Kijk naar het eerste kabinet van Agt/Wiegel: eerst onderhandelt het CDA maanden met winnaar PvdA, om daarna doodleuk met de VVD in zee te gaan. De onderhandelingen PvdA-CDA waren misschien poppenkast om ”het proces” te volgen. Als het CDA meteen had gezegd dat zij niet met de PvdA willen regeren, dan had men die maanden lange vertraging kunnen overslaan en meteen zaken kunnen doen met de VVD als de PvdA geen verdere opties had. Vertaald naar deze formatie: winnaar Rutte wil een rechts kabinet, CDA wil niet. Rutte wil dan een centrum kabinet, PvdA wil niet. Dan neemt de PvdA het over: wil paars plus, maar VVD wil niet. Links kabinet is niet mogelijk. Dan maar een minderheidskabinet VVD-CDA met steun PVV. Maar dan denk ik dat of CDA of PvdA eieren voor hun geld kiezen en terugkomen op hun eerdere weigering. Dit kan allemaal binnen 1-2 weken geregeld worden, in Engeland kon het in een paar dagen. De reden dat het zo traag gaat in Nederland is juist omdat er geen enkele urgentie tot echt onderhandelen is, partijen kunnen eindeloos rondjes blijven draaien met een informateur en altijd de schuld van het mislukken op hem of haar afschuiven.
@18: waarom zouden we alles waar we in 1951 mee begonnen zijn als de norm verheffen? Het huidige politieke landschap is dusdanig versplinterd dat de samenstelling van de Tweede Kamer en daarmee de kabinetsformatie onvergelijkbaar is met 1951.
@19 en @20
De situatie bij ons is nu juist anders dan in Engeland waar de situaties veel eenvoudiger is door het districtenstelsel. Hier moet rekening gehouden worden met een groot aantal partijen die allemaal gehoord willen worden, van SP tot PVV.
Tjeenk Willink hierover (ik heb maar een transcript gemaakt): hier gaat hij in op de wens dat alle partijen gehoord moeten worden en de noodzaak dat iemand benoemd wordt die boven de partijen staat. Ook betoogt hij dat de rol van de koningin geen relict is uit het verleden:
Over het benoemen van een informateur in plaats van een formateur zegt hij ook wat:
Mijn eigen 5 cent: wat nu gebeurt is een kritiek en bijzonder belangrijk moment in een democrate: hoe wordt na de verkiezingen bepaald wie de winnaar is. Ik vind dat je je daar niet makkelijk vanaf kan maken door te beweren “maar wat gerommeld wordt” of dat procedures die in het verleden niet zonder reden zijn ontstaan nu maar moeten worden afgeschaft. Het is natuurlijk geen garantie dat het dan goed gaat, maar het is het beste wat je kan doen: van te voeren afgesproken procedures zoveel mogelijk volgen (zonder dat ze in steen gehouwen zijn natuurlijk).
Over de formatie perikelen in 1977: hier zie je dus dat er geen garantie is dat de uitslag van de verkiezing wordt weerspiegeld in de regering die wordt gevormd. Maar je moet er ook bij vermelden wat de oorzaak was: een drammerige PvdA ledenraad die te ver ging tijdens de onderhandelingen. Dit laat bovendien ook mooi zien dat extreme standpunten de oorzaak kunnen zijn dat een “winnaar” niet altijd in de regering komt: toen de PvdA, nu de PVV.
Natuurlijk kan het in Engeland snel en makkelijk. Keuze is nogal beperkt denk je niet? Als bijna altijd een partij een meerderheid haalt, heb je alleen last van intern partij gekonkel. Die ene keer dat een partij niet de meerderheid in het parlement haalt, zijn de coaltiemogelijkheden zo beperkt dat al snel voor iedereen duidelijk wordt waar de bal heen rolt.
@21:
misschien wilde het CDA helemaal niet met de PvdA in 1977 en zaten ze alleen maar te wachten op een excuus.
Ik snap niet waarom de winnaar in het kabinet zou moeten, of dat alle partijen gehoord zouden moeten worden. Er telt maar een ding: een meerderheid in het parlement.
Vage begrippen als recht doen aan de verkiezingen (iedereen legt dat anders uit) doet wat mij betreft niet ter zake. De enige gunst die de winnaar zou moeten krijgen is als eerste een kabinet proberen te vormen, maar als dat niet lukt, jammer dan. Ik kan me niet voorstellen dat de politiek zo kinderachtig is dat partijen alleen een kabinet vormen om de winnaar buiten spel te zetten. Maar als dat zo is, dan moet het maar. Zo’n kabinet sneuvelt toch wel.
Feit is dat het proces met informateurs nu niet werkt, kijk maar naar de huidige patstelling.
Mijn punt blijft dat de onderhandelingen dwingender gevoerd moeten worden, en dat kan het beste met directe onderhandelingen zonder alle poespas van het huidige proces. Natuurlijk is Engeland anders, maar ik vind hoe de onderhandelingen gevoerd werden een voorbeeld van voortvarend te werk gaan. Ik weet zeker dat Rutte een voorkeur heeft voor een bepaald kabinet, laat hem dit uitspreken en partijen aan tafel uitnodigen. Boter bij de vis. Als het CDA dan weigert, dan is meteen duidelijk dar ze niet willen. Nu verschuilt het CDA zich achter procedures.
@23, ja ik dat is ook waar. Het CDA en de PvdA lagen elkaar ook niet goed en dat zal niet geholpen hebben. Maar de houding van de Pvda hielp ook niet echt.
Je hebt ook gelijk met de constatering dat het bij machtsvorming gaat om het krijgen van een meerderheid, maar de vraag is natuurlijk: welke meerderheid. Met 10 partijen zijn er gewoon veel mogelijkheden. Wie maakt welke deal met wie, wie kan echt niet met wie, wat zijn de “breekpunten”, … het is in Nederland gewoon een vreselijk ingewikkelde puzzel.
Wat iedereen natuurlijk wel wil is dat het “winnaars” – partijen die het heel goed gedaan hebben bij de verkiezingen – dat kunnen vertalen in macht. Dat is het wezen van democratie. Helaas is dat dus heel moeilijk. Maar er is nog lang geen padstelling. De formatie is nog maar net begonnen. In 1977 (verkiezingen eind mei) leverde pas in december een kabinet op – waar de grootste winnaar dus niet in zat!
Onderhandelen onder dwang lijkt me niet zo’n goed idee – als dat al mogelijk zou zijn. Wat is je dwangmiddel? De mogelijkheid die jij oppert wordt door Tjeenk Willink besproken: het direct benoemen van een formateur – maar dan loopt je dus ook (een nog groter) risico dat het niet lukt.
Het enige dat zou helpen is minder partijen, maar hoe moet je dat doen? Een mogelijkheid een kiesdrempel, maar ook daartegen is weer bezwaar: dan is niet iedereen in het parlement vertegenwoordigd, denk aan SGP, PvdD en CU. D66 zou nu mogelijk als partij zelfs verdwenen zijn. Dat is dus ook geen democratische oplossing zou je kunnen zeggen.
Mijn eigen oplossing (ik val in herhaling) is dat de partijen meer samenwerken: op links en op rechts. Wat al zou helpen is dat men voor de verkiezen een voorkeur voor een coalitie uitspreekt. SP, GL, PvdA, en D66 zouden dat b.v. kunnen doen. Onderling kunnen zij dan afspreken dat de grootste de premier levert. Rechts zou dat ook kunnen doen. Dan kan de kiezer beter voorspellen wat er met zijn stem gebeurd dan nu.
Nu zie je dat partijen op links of rechts elkaar onderling vliegen afvangen in de verkiezingen.
Het mooie van deze oplossing is ook dat hiervoor helemaal geen ingewikkelde staatsrechtelijke kunstgrepen of wijzigingen van het kiesstelsel nodig zijn. De partijen kunnen dat gewoon onderling afspreken. Dit kan een eigen dynamiek krijgen als het eenmaal loopt.
@19: En zonder informateur zou het CDA geen rare machtsspelletjes meer spelen? Ik zou eerder geneigd zijn het CDA te verbieden, in het landsbelang.
@24: Van tevoren je voorkeur uitspreken voor een koalitie gebeurt al wel, maar niet door de drie grote middenpartijen en die hebben er ook strategisch belang bij om dat niet te doen.
@25 CDA verbieden? Haha, over rare machtsspelletjes gesproken.
Maar serieus: de formatie gaat om macht. Het is een machtsstrijd. Pogingen om dat te verbloemen leiden er alleen maar toe dat politici het buiten de publiciteit houden (in “achterkamertjes” dus). Het is een soort van preutsheid. Net als met seks kun je het beter accepteren dat het er is, dan kun je het transparant en controleerbaar houden.
Waarom denk je dat het zonder informateur beter zou gaan? Zoals ik (nu herhaaldelijk) al heb betoogd blijkt uit ervaring uit het verleden dat een informateur kan helpen – al is dat natuurlijk geen garantie.
De fundamentele oorzaak van de lange en ingewikkelde regeringsvorming in Nederland is het grote aantal partijen. Waarom wil niemand dat hier inzien? Korte termijn denken van partijen (partijpolitiek dus) zal leiden tot fragmentering in de politiek. Linkse partijen hebben er uiteindelijk wel belang bij om samen te werken. Het zelfde geldt uiteraard ook voor andere stromingen in onze politiek. Christelijke partijen en klein-links hebben in het verleden laten zien dat het wel kan.
@26: in #13 heb ik al aangegeven -toegegeven: niet heel duidelijk- dat ik niet voor ’t afschaffen van de informateur ben. Ik kan me wel voorstellen dat een formateur niet altijd nodig of zelfs maar wenselijk is; misschien ook een mooie taak voor de informateur om dat per keer te onderzoeken.
@27 Hoe stel je voor een regering te vormen zonder formateur?
@28: Ik geef toe dat Wijffels ’t briljant heeft aangepakt bij de vorige formatie, maar ik kan me ook voorstellen dat, nadat duidelijk is in welke kombinatie het gebeurt, onderhandelaars van de verschillende partijen er verder zelf wel uit kunnen komen.
Dat zal uiteraard per formatie anders liggen, afhankelijk van verkiezingsuitslag, recente voorgeschiedenis, persoonlijkheid van de onderhandelaars etc.
@29 Vaak is de formateur de toekomstig MP, maar dat is niet noodzakelijk, zoals je zelf al meldt in het geval Wijffels.
@30: En vaak is dat al vanaf het begin van de formatie duidelijk, wat is dan de meerwaarde van zo iemand tot formateur te benoemen?
@31, nee dat is het nou juist niet door de vele mogelijkheden.
Maar ik begrijp je toch denk niet helemaal, iemand moet toch het kabinet formeren? is dat niet per definitie de formateur?
Nee, de formateur wordt door de koningin benoemd, of hij nou Wijffels is of beoogd premier.
Maar als de informateur denkt dat de beoogde regeringspartijen er onderling wel uit kunnen komen, zie ik ’t nut van die benoeming niet helemaal. Tijdens de onderhandelingen ligt ’t dan voor de hand dat de leider van de grootste partij, meestal de beoogde MP, de gesprekken voorzit. Het formeel benoemen van een formateur zou je best kunnen beperken voor die situaties waar ’t nuttig lijkt de gesprekken te laten leiden door iemand die boven de partijen staat.
Niet dat dit me nou de meest belangrijke na te streven wijziging in ons politiek systeem lijkt, ’t begon als reaktie op #12.
Ik zou bijvoorbeeld meer geïnteresseerd zijn in hoe je de tweede kamer weer een serieuze rol kunt geven en -daarmee samenhangend- hoe we afkomen van tot in detail dichtgetimmerde regeerakkoorden die nog ’t meest weghebben van een ouderwets kommunistisch vijfjarenplan (alleen dan voor vier jaar).
@33, ik denk dat je je teveel concentreert op de formele gang van zaken. De partijen onderhandelen nu ook rechtstreeks met elkaar en het al dan niet benoemen van een formateur maakt niets uit. In #12 wordt betoogd dat (in)formateurs de schimmigheid van het machtsspel zouden bevorderen. Ik denk dat dat er niets mee te maken heeft. Zie mijn opmerking bij #26 (2e alinea over de achterkamertjes) over de oorzaak daarvan.
@34: Inderdaad had ik ’t over de formele kant, ben me er zeker van bewust dat ’t maar van marginaal belang is. Maar de oproep aan ’t eind van ’t artikel was nou eenmaal de koningin te bevrijden van haar betrokkenheid.
Die schimmigheid zul je altijd houden, ook door minder preuts te zijn met het durven benoemen van de machtsstrijd. Bluffen, troeven achter de hand houden, partijen tegen elkaar op laten bieden: zelfs als je geen geheimen hoeft te hebben voor de bevolking, zul je nog altijd dingen willen verbergen voor je onderhandelingspartners. Maar je wilt ook wel degelijk dingen geheim houden voor het grote publiek, anders gaat dat, samen met de pers en je eigen partij-achterban zich teveel met de onderhandelingen bemoeien. En van wat er wel naar buiten komt zul je je altijd moeten afvragen wie het waarom naar buiten brengt.
Ik denk dat het enige aan de onderhandelingen dat transparant en kontroleerbaar kan zijn de uitkomst van is, niet het proces.
@35, je hebt gelijk dat bij onderhandelen (wat voor onderhandeling dan ook) mensen per definitie de kaarten tegen de borst gedrukt houden. Dat is inherent aan onderhandelen. Maar als men er uit is, kan men achteraf altijd nog verantwoording afleggen.
Nog een terzijde: de rol van de koningin in dit proces. Ons staatshoofd is door erfopvolging benoemd, niet gekozen. Dat is enerzijds een voordeel: want zij staat daardoor juist boven de partijen, maar anderzijds ook een groot nadeel: het is niet democratisch. Dit heeft volgens mij ook invloed op de discussie. Als we een republiek waren dan zou er een gekozen president zijn, en zou men het makkelijker accepteren dat hij of zij zich met het politieke proces bemoeit. Al blijft het belangrijk dat dit een persoon is die boven de partijen staat.
Ik voeg er meteen aan toe da ik denk dat we het goed getroffen hebben met het staatshoofd dat we nu hebben, Beatrix.
@37: Die terzijde zou weer een hele nieuwe diskussie vormen die ver voorbij het formatieproces zou leiden. Laat ik alleen zeggen dat naar mijn mening het beste staatshoofd dat we ooit gehad hebben een koning was, Lodewijk Napoleon, en dat Beatrix het zeker niet slecht doet. Maar ik kijk niet uit naar koning Willem IV.
@37 Lodewijk Napoleon? Nog wel benoemd door de Franse bezetter.
@38: En door diezelfde bezetter weer afgezet omdat hij zijn taak als koning van ons land serieus nam. Hij was ook populair bij de bevolking. Ik denk dat zowel Nederland als het oranje-koningshuis veel aan ‘m te danken hebben.
Overigens hebben ook de meeste oranjes (inklusief de stadhouders) hun goeje periodes gehad, maar de meeste ook hun mindere. Ik speel wel ’s met de gedachte aan een staatsvorm die min of meer een gemoderniseerde en vastgelegde versie is van wat we hadden ongeveer vanaf Maurits tot de beginjaren van koning Willem I, maar dan wel met een geformaliseerd mechanisme waardoor de overgangen tussen stadhouderlijke en stadhouderloze tijdperken vreedzaam kunnen verlopen.
En een maximumtermijn voor de stadhouder vanaf het moment van ingrijpen.
Het voert te ver om dat hier uit te werken, waar ’t me om gaat is dat ’t geen slecht idee zou zijn een mechanisme in het politiek systeem in te bouwen dat ingrijpt op momenten dat dat systeem vastloopt, blijft hangen, dreigt te ontsporen enz. Zoiets is ook al ’s in Turkije geprobeerd, maar die hebben die rol aan ’t leger gegeven, dat is niet altijd een goede keus gebleken. De Oranjes hadden bij hun machtsgrepen in ’t verleden ook vaak een sterke militaire basis, waar ik naar zoek is een manier waarop je zo’n mechanisme vreedzaam zou kunnen laten verlopen.
Overigens heeft Beatrix haar gouden jaren denk ik wel achter zich, maar still going strong, en in deze onrustige tijden zou ze van mij nog wel even mogen blijven.
@39 lijkt me geen goed idee. Jij wilt – als ik je goed begrijp – af en toe kunnen ingrijpen in het systeem als het is vastgelopen. Maar wanneer is dat, wie bepaald dat, en wie of wat moet dan ingrijpen? Het is of je de democratie even op zij wilt zetten. De democratie is dan een stadhouderloze periode als ik je goed begrijp.
Het feit dat Beatrix een intelligent en getalenteerd persoon is is toeval, het is genetisch bepaald. Daar heb ik moeite mee. Ik koppel mijn beoordeling van haar functioneren los van de wijze waarop ze die functie heeft gekregen.
@40: Zoals ik al aangaf is het een gedachtenspelletje, ik zou niet weten hoe je dit werkend kunt krijgen op wat ik een bevredigende manier zou vinden. En kijkend naar andere landen denk ik dat we niet zomaar wilde experimenten moeten gaan doen. Maar je begreep me goed. Historisch gezien zouden dan SP- en PVV-stemmers de natuurlijke achterban van de Oranjes moeten zijn.
Beatrix is inderdaad gelukkig toeval. Meer algemeen denk ik dat erfelijk koningschap in strijd is met de rechten van het kind en misschien ook wel met de rechten van de mens, zij het dan met een erg beperkte groep slachtoffers.
@41 en een loterij. Het instituut is een fossiel uit vroeger tijden.
@42: Loterij? Zeker.
Fossiel uit vroeger tijden? Misschien ook wel, maar dat geldt bijvoorbeeld ook voor ons landschap en ’t gaat me aan ’t hart hoe daarmee wordt omgesprongen en als drent ben ik ook blij dat er nog iets van de hunebedden over is. Maar als we als land nu zouden beginnen, dan zou ik zeker voor een republiek kiezen.
’t Heeft trouwens ook wel iets dat ’t staatshoofd buiten de politiek staat (nou ja, zo goed als).
@43, verschil met het landschap is dat het gaat om mensen. Zolang het goed functioneert en er goede mensen zitten maak ik me er ook niet zo druk om. Maar toch wringt er iets. Wat als er een troonopvolger is die volstrekt incompetent is? Omgekeerd denk ik ook wel eens: kun je dat die mensen wel aan doen? Zij leven in een glazen huis en kunnen bijvoorbeeld niet eens altijd trouwen met de vrouw waar ze van houden of het werk doen dat ze zelf willen of waar ze goed in zijn.
In de hunebedden worden ook geen doden meer begraven het heeft niet meer de functie die het vroeger had. Zo zou het ook met het koningshuis moeten zijn. Maar dat vervult nu nog wel een belangrijke rol in ons staatsbestel.
@44: “kun je dat die mensen wel aan doen?” is inderdaad wat ik in #41 bedoelde toen ik mensenrechten aanhaalde. Ik denk daarbij ook aan de kindertijd van zowel kroonprins(es) als van de andere kinderen.
“Wat als er een troonopvolger is die volstrekt incompetent is?”
Daar raken we weer aan mijn gedachtenspel, en je zou je ook kunnen voorstellen dat de wet wordt aangepast (net zoals een vrouw op de troon mogelijk werd gemaakt), waardoor niet per se de oudste de troonopvolger is, misschien zelfs dit uitbreidend tot neefjes en nichtjes van de koning(in). Je kunt ook voor een republiek kiezen.
Ik hoop redelijk pragmatisch in ’t leven te staan, zolang we Beatrix hebben, heb ik niks tegen de monarchie. Bij Willem-Alexander heb ik m’n twijfels, maar ik geef ‘m daarvan ’t voordeel. Dat wil zeggen dat ik ‘m ook z’n aanloopproblemen gun, zoals Balkenende had met de LPF, maar ik sta ervoor open republikein te worden, mocht hij de tweede kans ook verprutsen (in ’t geval van Balkenende denk ik achteraf dat z’n beste periode tijdens ’t LPF-kabinet was, alles daarna had beter gekund. Om m’n stokpaardje maar weer ’s van stal te halen).
@45 Ik kies voor een republiek. Beatrix doet het niet slecht denk ik, maar het heeft dan ook niets met haar functioneren te maken want het is principieel. Er zal waarschijnlijk een crisis voor nodig zijn voordat dit kan gebeuren. Helaas.
Ik zit ook niet op die krisis te wachten, dat betekent meestal toch dat er iets heel erg fout aan ’t gaan is. Maar dat maakt jouw republikanisme net zo’n gedachtenspelletje als mijn bovenstaande stadhouderisme.
Niks mis mee, idealen zijn mooi, maar ondertussen is er ook nog de wereld zoals-ie is.