Het gelijk van Scheffer

Op de stoep van de Waterland-stichting liet Baukje Prins, docent sociale en politieke filosofie aan de Faculteit Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit Groningen iets stinkends achter.

Normaal probeer ik dit soort kwalificaties niet in de mond te nemen, maar er klopt werkelijk niks van haar betoog [url=http://www.waterlandstichting.nl/index.php?pid=351][i]Bruggenbouwer of onheilsprofeet? Het ‘wij’ van Paul Scheffer.[/i][/url]

Ze begint nog aardig met een samenvatting over dat migratie voor zowel de arriverende als de ontvangende groep als een schok ervaren wordt. Maar daarna gaat het al snel mis, al in de eerste zin: “Hij komt ook met meer concrete voorstellen.” Dat is op zich geen verkeerde constatering, maar ze doet het zo wel voorkomen alsof [url=http://www.debezigebij.nl/boekboek/show/id=100675/dbid=15797/typeofpage=66357][i]het Land van Aankomst[/i][/url] het zoveelste puntenplan is, zoals we die eerder van [url=http://www.geertwilders.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=1188&Itemid=74]Wilders[/url] en onlangs ook de [url=http://www.nu.nl/news/1310997/11/rss/VVD_wil_hulp_aan_illegalen_bestraffen.html]VVD[/url] hebben gezien. De voorbeelden die ze vervolgens aanhaalt zijn ook totaal geen zaken die mij uit het boek zijn bijgebleven.

“Zo pleit hij voor een selectief immigratiebeleid. Immigratie van ongeschoolden uit niet-Europese landen moet zoveel mogelijk worden beperkt,…” Daar breekt Scheffer inderdaad een lans voor, maar hij stelt nog veel vaker en stelliger dat immigratiebeperkende maatregelen in het verleden niet of nauwelijks gewerkt hebben. Na enkele korte opmerkingen over school en werk stelt ze vervolgens: “Maar Scheffer pleit vooral voor een herwaardering van het gezin”, om het vervolgens tot in het absurde door te trekken. Scheffer gaat inderdaad in op de demografische aspecten van migratie, maar dat overstijgt wel een Rouvoet-achtig “gaat heen en vermenigvuldig u”. Daarna gaat ze door met het spelen op de man: Scheffer zou alleen zijn eigen gelijk predikken. Nogal wiedes: [i]het Land van Aankomst[/i] is een pamflet, geen studieboek of wetenschappelijke publicatie. Maar dan nog: De quote die ze aanhaalt om aan te tonen dat Scheffer het multiculturalisme onderbelicht laat, is me niet bijgebleven, maar ze stelt dat het de enige is. Zonder dat ik het boek opnieuw moet doorbladeren kan ik er zo nog één oppennen die ik onthouden heb is omdat die zo waar is: “Alles wat aangevallen wordt, stijgt in waarde bij hen die het bezitten.” Daarnaast verwijt ze Scheffer dat hij niet consequent is in zijn mening over de culturele samenleving. Daarbij gaat ze er compleet aan voorbij dat de definitie van – en sfeer rond – de multiculturele samenleving nogal veranderd is. Even etnocentrisch gesteld: van “wat ruikt het altijd lekker bij de buren” naar “waarom verstaan ze me niet als ik probeer uit te leggen dat m’n was gaat stinken”.

[b]Wat zegt Scheffer?[/b] Wat me wel vooral is bijgebleven van Scheffers boek is dat hij met een hele rits rake analyses en mooie quotes komt, maar nergens met een concreet plan. Hij blijft enkel hangen in constateringen. En dat is dan ook meteen mijn grootste punt van kritiek op het boek. Maar Prins stelt juist dat hij te veel één kant op wil en de verkeerde maatregelen voorstelt.

Daarnaast geeft Scheffer wel bijna al zijn conclusies in hoofdstuk 1 weg. De kern ervan wordt gevormd door de drie verschillen tussen “oude” en “nieuwe” migratie die volgens hem verklaren dat de integratie van de moslims anders zal verlopen dan voorheen met andere immigratiegolven. Ten eerste het verschil dat de islam in het land van herkomst veruit de meest dominante religie is en ook veel dingen, die in het land van aankomst buiten het domein van religie liggen, bepaalt. Ten tweede is er de combinatie van oorspronkelijk laaggeschoolde arbeiders met de opkomst van de verzorgingsstaat, waardoor een “alternatief” bestond voor integreren en tot slot dat door de toegenomen mobiliteit en communicatie de banden met het thuisland langer in stand blijven. Hieronder noemt hij ook zaken als de gedwongen dubbele nationaliteit voor mensen van Marokkaanse afkomst en de dienstplicht voor Turken. Dit, samen met de constatering dat Nederland een vermijdingsland is, [i]in a nut shell[/i], de essentie van de problematiek volgens Scheffer en de strekking van het boek. De rest is eigenlijk alleen maar uitdieping hiervan en vergelijkingen met eerdere migratiestromen en kolonialisme. Dat is ergens wel jammer, want het maakt het boek iets minder leesbaar.

[b]Bruggenbouwen door onheilspellen[/b] Dus om terug te komen bij Prins haar titel: Scheffer is niet een bruggenbouwer [i]of[/i] een onheilsprofeet, maar hij bouwt juist bruggen door onheilsprofeet te spelen. Hij weet hier en daar de juiste zenuw bloot te leggen, maar vervalt nooit in apocalyptisch doemdenken. Hij stelt echter wel dat er iets moet gebeuren, maar daar is iedereen het wel over eens, geloof ik. Behalve Prins. Want zij vindt dat hij met zijn constateringen “de elite” aanvalt en “het volk” met Wilders en Verdonk napraat. Ten eerste komen de namen Wilders en Verdonk vaker in haar korte epistel voor dan in het hele boek van Scheffer. Maar los daarvan: misschien zegt hij inderdaad wel wat “het volk” wil horen, maar niet op een onrealistische manier en nergens op een dusdanige manier dat moslims in hun moslim-zijn worden aangevallen. Kort door de bocht gezegd verlangt hij maar twee dingen van hen: het inzicht dat de islam, anders dan in het land van herkomst, niet allesbepalend is en anders beleden zal moeten worden en dat het principe van wederkerigheid geldt, wat jij wilt dat voor jou geldt, moet je ook anderen gunnen (en andersom). Bovendien geldt die wederkerigheid voor iedereen, dus ook voor de “vrijheid van meningsuiting”-predikers. Dat is Prins ook opgevallen en een van de weinige zaken waar ik me in haar analyse van het boek kan vinden.

Maar de tegenstellingen die Prins vooral tussen doemdenken en bruggen bouwen in het verhaal van Schepper ziet, is juist de misinterpretatie van een betoog waarin met veel nuance en uitdieping een mening tussen “theedrinken” en [i]bashen[/i] in wordt geformuleerd.