1989: einde van de Analoge Geschiedenis

Deze gastbijdrage is geschreven door Sebastiaan van der Lubben en is te lezen op zijn blog en op Publiekrecht & Politiek.

1989: Val van de Muur en het einde van de Analoge Geschiedenis. Het is wachten op de digitale opvolger – die woedt namelijk al, onzichtbaar, maar steeds merkbaarder. Uiteraard op internet.

Niet vrijheid, maar digitale dictatuur regeert in de wereld. Dat concluderen Frederik Erixon en Hosuk Lee-Makiyama in hun paper Digital Authoritarianism. Human Rights, Geopolitics and Commerce. Ondanks alle halleluja-verhalen over de bevrijdende werking van internet zijn miljoenen mensen verstoken van zowel fysieke als informatieve toegang tot internet. Gebruikers hebben geen telefoonverbinding of ‘kastje’ noch de mogelijkheid om te grasduinen in studies, boeken of sociale netwerken.

Dat gaat binnen afzienbare tijd ook niet gebeuren. Want na een korte voorsprong van de dissident 2.0 (de online activist die menig dictator het nakijken gaf) zijn steeds meer autoritaire regimes steeds beter geworden in het steeds meer reguleren van de toegang tot het wereldwijde web. De zwaardmacht tolereert geen dissidenten en slaat keihard – heel 1.0 zo u wilt – terug. Meer staten investeren in nieuwe technologie om te monitoren, op te sporen, te beïnvloeden en soms zelfs nogal plat de stekker eruit te trekken.

De strijd van burgers om zich aan de greep van de overheid te onttrekken, is vaak opmaat voor een mondiale trend. Denk aan de bevrijding van de Fransen door de Fransen in 1789. Het spleet de wereld in broederschap, vrijheid en gelijkheid. Denk aan de Europese Industriële Revolutie: die spleet de wereld in de haves en have nots. Denk aan de val van de Muur die onze ogen opende voor de internationale spanningen tussen religies en beschavingen. Elke strijd heeft een einde en elk einde een nieuw begin. Aan zo’n nieuw begin staan we nu.

Vier, vijf jaar geleden had Google in vier landen problemen met door hun aangeboden diensten. Nu zijn er al zestig naties die bijvoorbeeld toegang tot YouTube blokkeren. De informatiegigant houdt alle verzoeken om content van het net te halen bij. We mogen zienwelke landen het bedrijf hebben gesommeerd om informatie van het net te halen. Je zou heel wat bolletjes verwachten in het Midden-Oosten of in verlichte dictaturen in Azië.  Ook Europese overheden willen bepaalde informatie liever niet op het wereldwijde web. Staten proberen met man en macht de nieuwe onzekere verhouding tussen hun functioneren en de vrijheid van het individu onder controle te krijgen.

Die binnenlandse strijd om controle moet voor een staat geen probleem zijn. Boeken, pamfletten, kranten en magazines zijn er ook ‘onder’ gekregen en de content daarvan is gereguleerd. Nieuwe media zullen op dezelfde wijze binnen het recht worden gebracht (zijn dat grotendeels al). Soms zal het nog even wennen zijn. Zullen juristen moeten zoeken naar nieuwe balansen en zullen er oude paradigma’s voor nieuwe worden ingeruild. Vaststaat dat internet gereguleerd gaat worden (denk aan de verplichting van providers om op gezag van een OvJ sites te blokkeren op straffe van een dwangsom). Het is voor staten sowieso eenvoudig den individuele burger eronder te houden. Zeker met behulp van sociale media – een uitingsvorm bij uitstek die anonimiteit (voorwaarde voor een geslaagde vrijheidsstrijd) niet verdraagt.

De strijd tussen staten zal complexer liggen. De aanval van Stuxnet (computervirus) op vitale onderdelen van de Iraanse kerncentrales in Busher en Natanz (lees het uitstekende Cyberwar van Richard Clarke) is daarvan een voorbeeld. Maar ook de aanval vanuit (vermoedelijk) Rusland Op Estland in 2007 of diverse aanvallen op mainframes van de NAVO luiden het ontstaan van wat Amerikanen zo prachtig een nieuw theatre of war hebben gedoopt. Na de land-, zee- en luchtmacht is er nu ook cyberspace. En de VS hebben een commandostructuur, ondergebracht bij de luchtmacht, om er de strijdbijl op te nemen. In die oorlog zijn ook wij kwetsbaar. Denk aan  ’civiele’ structuren (banken, ziekenhuizen, verkeersregelsystemen) die door vijandige staten kunnen worden overgenomen of aangevallen.

Dachten we na 1989 klaar te zijn met onze geschiedenis, nu moeten we concluderen dat er toch een nieuw hoofdstuk wordt geschreven. Een nieuw hoofdstuk op die aloude vragen: wat kan wel, wat kan niet en wie bepaalt dat eigenlijk? Godzijdank is de politiek weer terug. Het heeft even geduurd, maar de nieuwe eeuw kan dan officieel van start gaan. Het is alleen wachten op een wereldwijde (virtuele) oorlog die die Nieuwe Tijd definitief aankondigt en de voorgaande, Analoge Tijd, dood verklaart.