1905 – 2005

Kleine Nemo. Het kereltje zou nu zaterdag pakweg 114 zijn geworden. Op vijftien oktober 1905 zag hij namelijk het levenslicht, en zoals het met striphelden betaamt, liet Winsor McCay hem steeds even oud blijven.
Zonder enige overdrijving, dat rare manneke Winsor is op z’n eentje verantwoordelijk voor (op z’n minst) het Stripverhaal zoals we het kennen. Het was met een visionaire kracht dat hij bijvoorbeeld de Strakke Lijn bedacht, de cadrage van prentjes, het vastleggen van de eeuwige regels van een beeldverhaal op een vel papier, en er met alle kracht zelf weer uitbrak.
Plympton, Kuifje, Crumb, Schuiten/Peeters -om maar enkele voor de hand liggende te noemen, hadden gewoonweg niet in die vorm bestaan.
De verafgoding voor McCay kan niet binnen een postbestek geplaatst worden, maar ik wou de onwetende toch wijzen op enkele producties.

Vooreerst Little Nemo himself. Dankzij W.R.Hearst, (meesterlijk geportretteerd door Orson Welles in Citizen Kane, die -potentaat als ie was- toch graag wegdroomde bij zijn (sic) krant op zondag), mocht McCay zijn volledige ding blijven doen van 1905 tot 1914. Meestal speelden de dromen van het ventje zich af tenmidden van onwezenlijke angsten, waar ie gelukkig telkens op het laatste plaatje wakker van werd door uit z’n bed te donderen.
Misschien heeft enkel een gestoord genie als Dali hem ooit geëvenaard in dat mooiste aller domeinen om in te vertoeven: de Verbeelding. Een bed wat poten krijgt en over Manhattan gaat freewheelen, wakker worden en de hele wereld leeft ondersteboven, het lamleggen van de machine die de wereld van sneeuw voorziet, zo erg groeien dat de wereld een golfbal wordt, vetrappeld worden door de voltallige zoo van New York, …
Letterlijk duizenden nooit-geziene surreële avonturen passeren de revue. Met archetypen als Dr. Pill, the Imp, Koning Morpheus en W.C. Fields in embryo: Flip als zalige sidekicks van de eerste Kuifje in Wonderland tot gevolg.

Niemand voor McCay deed dat, en erna valt vooral enkel de film op als medium wat hem kon evenaren.
Maar kijk eens aan, Gertie The Dinosaur… De allereerste animatiefilm die naam waardig -en wàt voor één… Van 1914, en een luttele 10.000 handgemaakte tekeningen en twee jaar werk kostte het ding. En dat als zijsprongetje van het echte werk. McCay ging ermee op de hort in rondreizende circussen, en had het zo gemaakt dat op het laatst van de film een pancarte iets zei als: “Gertie will now show that she isn’t afraid of me and take me for a ride”, en stapte dan zelf in de projectiebundel, waar hij in de bek van Gertie meegdragen werd.

Waar Gertie en Little Nemo behoorlijk lief zijn, de andere kant van McCay zocht en vond z’n uitweg in een project dat het ontworteldste van den Modernen Mensch anno sinds een eeuw visionair omschrijft: “Dreams Of A Rarebit Fiend”. Iedereen, ook ik, denken bij het ontdekken van deze strip/animatiefilms aan een soort van dope, want telkens gaat een vrij groezelige man naast zijn stevige vrouw slapen, en we zien de weergave van zijn droom, hetzij ongerust en een beetje bang voorspeld door de man, tenzij achteraf -boos op het feit dat het nu de “laatste keer was dat ie zulk een kaasachtig rotding als een Rarebit zou eten voor het slapengaan”. Want de hel die de brave man overkomt wens je je ergste vijanden niet toe.
Het raarste aspect van de man z’n werk is de overvloed (ook!) aan politieke prenten die hij maakte. McCay werkte op een krant, en niets werd toen uitgegeven in boekvorm. Dus hij moest niet denken dat er niet telkens een politieke prent geproduceerd moest worden. Het zijn vakkundig gemaakt dingen, met politiek/morele achtergronden die wij -in tegenstelling tot z’n andere werk, niet meer kunnen plaatsen tenzij in historische, interne Amerikaanse achtergronden. Men kan zich als kenner niet van de indruk ontdoen dat McCay zich zo opgesloten voelde in dat soort redactionele keurslijf, dat hij zich moèst uiten in wat nu geldt als de productie van een soort Picasso en Da Vinci in één.
Duik met andere woorden op een vrij moment de betere stripzaak in, en laat u ontvoeren door -woordgewikt- het poëtischte, liefste, verwarrendste, oorspronkelijkste, origineelste en invloedrijkste œvre wat een auteur ooit in een medium betekend(t) heeft.

[dank aan Snaporaz voor de tip]