Openheid in crisistijd

Blijft de parlementaire democratie gewoon functioneren? Het ministerie van VWS heeft even geen tijd voor de openbaarheid van bestuur. Wob-verzoeken van RTL-nieuwsredacteur Pieter Klein en het AD wordt 'wegens overmacht' aangehouden tot 1 juni, mogelijk zelfs later. Vanwege de coronacrisis . Precies het onderwerp waarover de journalisten documenten hadden opgevraagd. Wob-expert Roger Vleugels: ‘Als het parlement informatie krijgt, dan moet de informatieverschaffing aan het publiek ook doorgang vinden. Dat geldt zeker voor de pers, die een zogenoemde vitale functie heeft. Als de pers een wob-verzoek doet, dient het ministerie dat ook met voorrang te behandelen. Bij VWS zijn er overigens ook wob-verzoeken die wel behandeld worden, dus een beroep op overmacht riekt naar willekeur.’ Vleugels wordt geciteerd in een artikel van Jan-Hein Strop op FTM over het beperkt functioneren van de parlementaire democratie tijdens de coronacrisis onder de titel 'Ook de democratie zit in een lockdown'. Er wordt weinig meer besproken in het parlement. De regering verschuilt zich achter de experts als het om de aanpak van de pandemie gaat. En wat de experts beweegt is ook niet altijd inzichtelijk.

Door: Foto: -JvL- (cc)
Foto: CC Sargasso

Milieudefensie wil milieubewust wobben

Milieudefensie maakt zich bij monde van woordvoerder Gennamae van Megen zorgen over de toenemende inkt- en papierverspilling bij wob-verzoeken. De zogenaamde Wet Openbaar Bestuur geeft burgers het recht maandenlang genegeerd en aan het lijntje gehouden te worden bij informatieverzoeken bij de overheid.

“Iedereen weet dat de Wet Openbaar Bestuur een lachertje is, maar de overheid maakt het nu wel erg bont. We snappen dat een journalist trollen leuk kan zijn, maar als het enige leesbare woord op een pagina “de”, “het” of “een” is, dan vragen we ons af of je niet beter de pagina gewoon achter kan houden”.

Op z’n minst vraagt de organisatie of de overheid kan overwegen de zwart gemaakte woorden te vervangen door spaties, zodat de inktverspilling afneemt. “Maar dit lost het probleem van papierverspilling natuurlijk niet op”, vervolgt een zichtbaar geëmotioneerde Van Megen.

Vragend naar een definitieve oplossing ziet Milieudefensie ook ruimte: “Veel overheden maken gebruik van de mogelijkheid om het wob-verzoek gewoon te negeren, en sinds een tijdje kan dat ook zonder dat het boetes oplevert”. Het compleet negeren van het verzoek vindt de organisatie ook meer in lijn met de maanden wachten totdat je één of meerdere zwarte a4’tjes in de bus krijgt: “Zo weet iedereen direct waar hij of zij aan toe is. Met een beetje geluk stoppen journalisten dan ook met het indienen van de verzoeken, zodat ook aan die kant de papierverspilling tot een minimum kan worden beperkt. Win-win dus”.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Screenshot EenVandaag 15 mei 2013.

De WOB als tandeloze tijger

REPORTAGE - De WOB, de Wet Openbaarheid van Bestuur, zorgt voor heel wat hoofdbrekens onder journalisten. Overheden weten de boel eindeloos op te houden, te traineren, en als je dan de gevraagde documenten krijgt, is de benodigde informatie weggelakt. Sjors van Beek schreef er op Sargasso al eens over. Gisteravond bracht EenVandaag een reportage met dezelfde strekking. Daarin was minister Ronald Plasterk ook te zien, die beterschap beloofde. We zullen zien.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hoe democratisch is Nederland?

Tweede Kamer (Foto: Flickr/Jackie Kever)

Nederland staat onveranderlijk hoog genoteerd in de lijst van democratische landen van het het Amerikaanse Freedom House. Op grond van het jaarlijkse overzicht van politieke rechten en burgerlijke vrijheden mogen we ons gelukkig prijzen hier te wonen en en niet in Wit-Rusland of Noord-Korea. Maar democratie is behalve een bestuursvorm ook een ideaal om aan te werken. En dus valt er in Nederland ook nog wel wat te doen. Aan de informatievoorziening bijvoorbeeld, de basis van een democratische besluitvorming.

Nederland loopt niet voorop als het om openbaarheid van overheidsinformatie gaat. In de documentaire Woberator zegt GroenLinks Tweede Kamerlid Mariko Peters dat Nederland afglijdt naar een besloten bestuurscultuur. De recente Wikileaks onthullingen laten zien dat ook Tweede Kamerleden niet altijd goed geïnformeerd worden. Zo blijken de Verenigde Staten door Defensie beter geïnformeerd te zijn over de regeringsplannen met de JSF dan ons eigen parlement.

Volgende week promoveert Guido Enthoven in Tilburg op een proefschrift over de informatievoorziening van de Tweede Kamer. Hij constateert op grond van zijn onderzoek dat de regering het parlement slecht informeert. Er is sprake van een grote asymmetrie in de informatie tussen enerzijds de regering die een enorm ambtenarenapparaat achter zich heeft en anderzijds de Tweede Kamer. De zogenaamde Oekaze-Kok verbiedt directe communicatie tussen ambtenaren en Tweede Kamerleden. Het grootste probleem is echter de ongelijkheid in de informatievoorziening. Leden van de oppositie zijn altijd minder geïnformeerd dan leden van fracties die tot de regeringscoalitie behoren. Via de eigen ministers kunnen parlementariërs van de coalitie namelijk wel toegang krijgen tot informatie die dankzij de Oekaze-Kok niet beschikbaar is voor de oppositie. Zo wordt het principe van de gelijkheid van informatie, voorwaarde voor een eerlijk debat, met voeten getreden. En dat is geen gering smetje op het de democratisch blazoen van de Nederlandse overheid.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ombudsman kraakt Europese WOB

Geheime wetten? (Foto: Flickr/kayepants)

De Europese Ombusman heeft vandaag gezegd dat de voorstellen van de Europese Commissie voor nieuwe regelgeving voor toegang tot EU-documenten (een Europese versie van de Nederlandse Wet Openbaarheid Bestuur dus) de transparantie van de EU juist zal beperken.

Volgens de Ombudsman doet de Commisie dit onder andere door de definitie van op te vragen documenten te veranderen. Onder het nieuwe voorstel vallen alleen officiele documenten onder de regeling, en niet alle semi-officiele non-papers, luchtballonnetjes en kattebelletjes die in de Brusselse beleidsvorming zo’n belangrijke rol spelen. Ook alle voorbereidende documenten van ambtenaren blijven volgens deze regeling geheim.

Andere kritiek is dat de Commissie in haar eigen voorstel nooit documenten zou hoeven afgeven die betrekking hebben op personen of instanties waar een onderzoek tegen bezig is (wat het bijvoorbeeld aanmerkelijk moeilijker zou kunnen maken voor media om fraudezaken te onderzoeken). De Ombudsman stelt met name teleurgesteld te zijn omdat de Commissie had beloofd de slecht functioneren regeling uit 2001 te verbeteren, nu voornamelijk met maatregelen lijkt te komen om zoveel mogelijk documenten uit de openbaarheid te houden.

Voor één voorstel heeft de Ombudsman wel lof: de regeling zal voortaan niet alleen meer van toepassing zijn op EU-burgers, maar op alle burgers. Dat is toch fijn om te weten, dat voortaan de EU voor Noren en Zwitsers even ontransparant zal zijn als voor ons.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.