De geest van het pardon

OPINIE - In het toneelstuk Thomas More zet Shakespeare de hoofdpersoon tegenover een groep woedende opstandelingen, die de huizen van immigranten in brand willen steken. Volgens de rebellen is dat vreemde volk alleen gekomen om zich te verrijken op kosten van de Engelsen. More weet ze op andere gedachten te brengen, met een toespraak van een verbluffende actualiteit:

Stel je voor dat je ze het land uit krijgt
En dat je kabaal de Engelse majesteit overstemt,
En stel je voor dat die miserabele vreemden,
Met hun baby’s op hun rug en hun armzalige bagage,
Naar havens en kusten sjokken voor hun transport,
En dat jij daar zit als een koning in je dromen,
De overheid verstomd door jouw gebral,
En jij getooid met de plooikraag van je meningen;
Wat heb je dan bereikt? Nou, dit: je hebt bewezen
Hoe arrogantie en machtsvertoon kunnen winnen,
Hoe de rechtsstaat ondermijnd kan worden…

Eén van de ‘miserabele vreemden’ van nu is een meisje op ons gymnasium. Ze is dertien jaar geleden in Nederland geboren en is één van de uitblinkers in haar klas. Ze is nooit zelfs maar in Afrika geweest, maar de kans is reëel dat ze binnenkort daarheen uitgezet wordt.

De PvdA heeft zich bij de laatste kabinetsformatie sterk gemaakt voor een kinderpardon. ‘Als je langer dan acht jaar in Nederland woont en in ons land geworteld bent geraakt,’ schreef Hans Spekman in 2011, ‘dan hoor je hier thuis.’ Op 21 december 2012  twitterde Diederik Samsom: ‘Op laatste ministerraad voor Kerst is besloten tot het kinderpardon. Ontroerend moment, na al die jaren #trots.’ Toch staat onze leerling op de nominatie om op transport te worden gezet. Net als de autistische Eduard uit Amersfoort en nog veel meer succesvolle, honderd procent geïntegreerde scholieren, die de afgelopen maanden zijn uitgezet, soms met politiegeweld. Je kunt niet bepaald zeggen dat Samsom de Thomas More van deze tijd is geworden.

Kan Shakespeare ons helpen om te begrijpen wat hier gaande is? Hij ging gevoelige dossiers als migratie en minderhedenbeleid in elk geval niet uit de weg. Zijn laatste stuk, De storm, gaat over politieke ballingen die dreigen te verdrinken bij het oversteken van de Middellandse Zee en over een inboorling die tot slaaf wordt gemaakt. Een terugkerend thema is dat machtsvertoon en Realpolitik ‘uit dromenstof zijn gemaakt’. Vergiffenis is een echtere daad dan je gram halen of je wil doordrijven, dat is één van de lessen van De koopman van Venetië, Leer om leer, Een wintersprookje en De storm.

De hoofdpersoon van De storm, Prospero, is een tovenaar. Zijn magie staat voor pure macht, het vermogen om de gebeurtenissen naar je hand te zetten en de wereld je wil op te leggen. ‘Nu nadert mijn project zijn voltooiing: mijn spreuken houden stand, mijn geesten gehoorzamen.’ Helaas kan hij zijn eigen beperkingen, zijn onmacht, zijn sterfelijkheid niet wegtoveren. Hij is er goed in om onweersstormen te laten losbarsten, maar niet om zijn bijna volwassen dochter te laten gaan, zijn dienaar in vrijheid te stellen of zijn politieke tegenstanders te vergeven.

Er zijn meer van die tragische figuren in Shakespeares werk, die zichzelf en anderen wijsmaken dat ze met harde maatregelen en snelle, zichtbare resultaten de macht kunnen vasthouden. Zoals Macbeth, die zich afsluit voor twijfels en een man van de daad wil worden: ‘Voortaan zal het eerste dat ik in mijn hoofd haal het eerste zijn dat ik doe.’ Daar kun je zonder veel moeite de populistische verleiding in horen van iemand als Fortuyn: ‘Ik zeg wat ik doe en ik doe wat ik zeg’ (alsof in de politiek de weg van zeggen naar doen niet altijd geplaveid is met vergaderingen en compromissen). De campagne voor de Brexit had trouwens ook veel weg van die machteloze dadendrang, zonder over de gevolgen na te denken, die je bij Macbeth en bij Hamlet vindt (‘Vanaf nu moeten mijn gedachten bloedig zijn, anders zijn ze niets waard’).

Wat Shakespeare benadrukt is het onwerkelijke karakter van dit soort daadkracht, die neerkomt op wat psychologen acting out noemen. Koning Lear trotseert een ziedende storm, maar hij doet dat om de storm in zijn eigen hart niet te hoeven voelen. Een demagoog als Halbe Zijlstra ontketent een shitstorm over vluchtelingen, omdat hij de grotere stormen die door de samenleving razen niet wil of kan aanpakken. Net als Prospero tovert hij liever een groep vreemdelingen zonder politieke invloed van hier naar daar dan dat hij de bankensector aanpakt, om maar wat te noemen.

‘Maar die ruwe magie zweer ik nu af. Mijn staf zal ik breken en dieper dan ooit een schietlood peilde, zal ik mijn toverboek verdrinken.’ Aan het einde van De storm heeft Prospero begrepen dat er andere manieren zijn dan het botte theater van de machtspolitiek. Hoe zou zo’n andere politiek eruit kunnen zien? Wat de PvdA betreft had het kinderpardon het boegbeeld van een humaner beleid moeten worden. Een waar pardon zou inderdaad een authentieke daad zijn geweest, de erkenning dat we een verantwoordelijkheid hebben voor kinderen die hier jarenlang hebben kunnen opgroeien. In plaats daarvan ligt er nu een kabinetsbesluit dat omwikkeld is met het prikkeldraad van de strengste voorwaarden. Van de 1360 aanvragen, die sinds 2013 zijn ingediend, zijn er honderd ingewilligd.

De PvdA beloofde ‘coulance’, ‘souplesse’ en een ‘welwillende blik van de IND’ voor kinderen die ‘binnen de geest van het pardon vallen’. Achteraf lijkt dat nog het meest op een misselijke grap. De strenge regels worden in de praktijk nóg strenger toegepast. Kinderen kunnen bijvoorbeeld al uitgezet worden als ze zich één keer niet op een afspraak gemeld hebben. Volgens de interpretatie van de IND hebben ze dan niet meegewerkt aan hun eigen uitzetting en verliezen ze automatisch hun aanspraak op het pardon. Er dreigen nu twee kinderen in Arnhem te worden uitgezet, omdat de Dienst Terugkeer en Vertrek hun dossier had gesloten. Daardoor voldeden ze niet meer aan de voorwaarden, vond de IND: ze hadden zich ‘langer dan drie maanden aan het Rijkstoezicht onttrokken.’

Kinderen vallen ook af als hun ouders geen asielvergunning hebben aangevraagd, maar bijvoorbeeld een verblijfsvergunning wegens schrijnende omstandigheden. Als onze leerling straks op het vliegtuig wordt gezet, zal het waarschijnlijk op zo’n formele grond zijn. Alsof dat iets afdoet aan het feit dat het meisje hier geworteld is en dat haar ontwikkeling wordt bedreigd. Kortom, deze hele regeling verdient de naam ‘pardon’ niet en heeft niks meer met kinderrechten te maken, zoals vijf hoogleraren jeugdrecht in de Volkskrant schreven. Het is het zoveelste middel dat de regering inzet om Nederland zo onaantrekkelijk mogelijk te maken voor vluchtelingen en vooral om op het electoraat een daadkrachtige indruk te maken. Ook als daarvoor buurten, schoolklassen en de levens van jonge kinderen ontwricht worden.

Wat Samsom en zijn partijgenoten de afgelopen jaren hebben geprobeerd is om de zogenaamde Realpolitik van de VVD een menselijker gezicht te geven (‘sterk én sociaal’). Ze zullen bij de volgende verkiezingen voor die domheid boeten, omdat het nu overkomt alsof de menselijkheid van de PvdA nóg inhoudslozer en onechter is dan het machtsvertoon van de VVD. Niet dat ik met ze te doen heb, want wie echt de dupe zijn, dat zijn kinderen zoals onze leerling. Wat we van Shakespeare kunnen leren is dat een waar kinderpardon niet alleen humaner, maar ook gewoon veel realistischer en daadkrachtiger is dan dit holle beleid.

[Oorspronkelijk verschenen op de blog van de auteur.]

Reacties (12)

#1 Dehnus

Alleen die naam al “Terugkeer en Vertrek” sta ik al jaren van te kijken. Dat Tokkie strelende gehalte en het zure druipt er gewoon vanaf. Wat ze “Jip en Janneke” taal noemen heeft “Jip en Janneke” vernacheld van een kinderboek tot iets zuurs en gemeens wat nooit in de boeken voorkwam, tenminste niet in dit gehalte.

Het heeft tegenwoordig een nasmaak van die boze zure buurman/buurvrouwe waar de hele buurt mee aan de stok had. Die de hele parkeerplaats claimt, die de voetbal lekstak, die een gemene tekkel had die iedereen in de hakken beet, die constant bij de politie aan de lijn hong…. het lijkt wel alsof heel Nederland daar nu naar luistert en hem/haar zo zielig vindt dat alles voor die kleine groep moet wijken.

  • Volgende discussie
#2 Ernstig

Daadkrachtigheid is een vies woord, iets voor ellendige gevallen uit de werken van shakespeare.

De realiteit in Nederland is een door linkse gedomineerd doormodderen van honderden subsidieclubjes, wetten, verdragen, EU-regels en tientallen manieren om te traineren. De macht van links zit hem in de ogenschijnlijke machteloosheid van het gebrek aan daadkracht, ze hoeven geen bergen te verzetten om de geliefde islamieten hier van alles te voorzien.. dat gebeurt namelijk al, de verzorgingsstaat en geldstroom om dit in werking in te zetten, is er al. Deze wirwar is er niet eentje die netjes volgens de linkse deugdelijkheid ontrafelt kan worden, deze realiteit erkennen is dan ook niet de waan van een ziekelijke tovenaar, maar van zij die de goocheltrucjes doorzien.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 tigger

@2:
Gefeliciteerd, in naastenliefde en verdraagzaamheid sta je op gelijke voet met ISIS.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Ernstig

@3
Dan ben ik eigenlijk dus zelf ook een beetje vluchteling, want aan de toestanden in de AZC’s valt af te lijden dat daar het ISIS wereldbeeld ook de dienst uitmaakt. Verkrachtingen van kinderen en van vrouwen, Afghanen, Syriërs en Somaliërs die elkaar de hersens in slaan, een schrikbewind tegen over christenen en moslims die niet streng genoeg in de leer zijn…

Als het nou werkelijk waar is dat de asielzoekers in Nederland juist voor ISIS vluchten, waarom zijn het dan niet de jihadisten die moeten vrezen in de AZC’s, waarom zijn zij degenen die er de dienst uitmaken?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Dehnus

@2: Zie hier, die buurman!

Hij zou zo je virtuele internet voetbal leksteken. Gelukkig mag hij lekker op Twitter, met 140 tekens, door zeiken.. en zeiken politici lekker met hem mee.

Misschien toch eens een contractueel verbod op twitter voor Politici. Privé is een ding, maar je beleid zet je maar uit in interviews en op je partij pagina/blog. Om mijn part bij de Telegraaf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 tigger

@4:
Ja hoor, jij bent net zo zielig als een verkrachte Yezidi.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Bernard Weiss

Als een schrijver zo slordig met z’n feiten omgaat als deze Joris met z’n stelling dat “Thomas More” van William Shakespeare is, is wat mij betreft voor de rest al niet meer geloofwaardig.

Het auteurschap van “Thomas More” is al lang omstreden, hoewel men er tegenwoordig van uit gaat dat er zes auteurs betrokken zijn geweest bij bij de totstandkoming van het stuk. Eén daarvan neemt men met redelijke zekerheid aan, zou William Shakespeare zijn. Het gaat dan om niet meer dan drie pagina’s tekst in een manuscript dat in totaal uit zo’n 33 pagina’s bestaat.

Wat een afgang….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Henk van S tot S

“Ernstig” is m.i. ernstig gestoord ;-)

Verder:
Hier is nog zo’n geval van mensonterend beleid.
En dit vind ik ook geen menselijk beleid van de overheid.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 AltJohan

Wat mij betreft mag Mariam uit @8 blijven. In plaats daarvan sturen we 10 Turks-nationalistische Erdogan-stemmers terug naar Turkije.

Win-win zou dat zijn. Het enige wat we hoeven doen is wetgeving aanpassen en verdragen opzeggen totdat we zover zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Prediker

Het enige wat we hoeven doen is wetgeving aanpassen en verdragen opzeggen ..

Ja joh? Gaan we dan een wet invoeren dat de overheid het recht heeft iemands verblijfsvergunning in te trekken als iemand op Erdogan heeft gestemd?

En hoe wil je dat achterhalen? Denk je überhaupt dat zo’n wet door de Raad van State en de Hoge Raad zal worden gepikt? Ze staat namelijk op meerdere punten op gespannen voet met de grondwet, lijkt me zo. Nog los van het ad hoc-karakter ervan.

Da’s nog buiten de mogelijkheid gerekend dat veel van die nationalistische Erdogan-aanhangers hier te lande vermoedelijk gewoon de Nederlandse nationaliteit hebben. Ga je dan een wet schrijven die dat ongedaan maakt? Op grond waarvan precies.

Kortom, je kletst weer eens simplistisch uit je nek. Heb jij geen maatschappijleer gehad op de middelbare school, of heb je gewoon niet goed opgelet?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 AltJohan

@Prediker: “Raad van State en de Hoge Raad”
Ik zeg niet dat het heel makkelijk is.

Grondwet is ook één van die dingen die dus niet uit de hemel zijn komen vallen, maar die gewoon aangepast kunnen worden aan de moderne sores. Ik weet van het moeizame proces van de grondwet wijziging, dus daarom zijn er ook andere mogelijkheden.

En er kan veel meer dan je denkt. Artikel 1 van de grondwet (in zijn huidige vorm) is van de jaren ’80, maar daarna zijn er enkele regelingen gekomen die feitelijk neerkomen op positieve discriminatie. Vooral dit “loop-hole” biedt enorme mogelijkheden, zonder moeizame grondwet-aanpassing.

En luister ook naar het volgende, wat eerst niet kon en daarna wel: https://youtu.be/JIy-bT310Nk?t=15m41s

“De zaken waar men voor veroordeeld is daar zou men nu overigens niet meer voor veroordeeld worden, want dat roept nu zo ongeveer iedereen. “

Prediker, jij denkt in onmogelijkheden en daarmee straf je meisjes als Mariam. En je biedt daarintegen veel ruimte voor de Erdogan-Turken.

“En hoe wil je dat achterhalen?”
Door een soort ideologische test. Dit is een ideetje wat ik gisteren heb gezien bij een toespraak van Trump. Hij wil dit toe gaan passen op immigranten.

Het wordt lastiger om zoiets te doen voor Turken die al een Nederlandse nationaliteit hebben, maar ik zeg: denk in mogelijkheden niet in onmogelijkheden.

Moraal van het verhaal is dat je Mariam positief gaat discrimineren ten opzichte van de Erdogan-Turken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Joris

@7: Beste Bernard, wat de monoloog die ik citeer betreft zijn vrijwel alle kenners het erover eens dat die van Shakespeare is. Hij is zelfs in diens eigen handschrift bewaard gebleven. Meer beweerde ik ook niet, dus je schiet nogal in eigen doel.

  • Vorige discussie