Ik was vrijdagmiddag even in de openbare bibliotheek (die gelukkig nog geld heeft voor abonnementen op dagbladen) en sloeg het Financieel Dagblad open. Mij viel direct het volgende artikel op:
Wereldwijde omvang van kapitaal stijgt naar record
Oude record van 2007 gepasseerdDe wereldwijde hoeveelheid kapitaal, eigen en vreemd vermogen, is vorig jaar met 5% ($ 11.000 mrd) gestegen tot $ 212.000 mrd. Dat is $ 10.000 mrd meer dan het oude record van 2007, aldus een gisteren gepubliceerd rapport van de studiedienst van adviesbureau McKinsey.
De groei is voor het grootste deel een gevolg van het koersherstel op de aandelenmarkten. Nieuwe aandelenemissies en betere winstverwachtingen krikten de marktkapitalisatie van beurzen met $ 6000 mrd op.
Het is toch wel een verrassend bericht. Met behulp van geld van Amerikaans en Europese belastingbetalers is in 2008 het financiële systeem gered, dat als een kaartenhuis in elkaar dreigde te vallen. De wereldwijde kapitaalmarkt heeft zich inmiddels helemaal herstel en groeit en bloeit als nooit tevoren. Maar de economieën in Europa, de VS en Japan zijn nog steeds niet hersteld van de gevolgen van de crisis ondanks het feit dat er geld in overvloed is, meer zelfs dan voor de crisis.
In Europa en de VS zijn overheden druk bezig zware bezuinigingsprogramma’s uit te voeren omdat er “geld te kort” is. Maar we kunnen dus constateren dat dat onzin is: er zweeft een recordbedrag aan geld boven de markt, meer dan er voor de kredietcrisis aanwezig was. Dit roept toch wel wat vragen op. Als er zoveel geld is waarom wordt er dan zo weinig geïnvesteerd?
Op beide continenten is de crisis een zelf gemaakte crisis die het gevolg is van het verleren van de lessen die zijn geleerd in jaren 30. Men heeft in de jaren 90 de teugels laten vieren in het geloof dat de markt het altijd beter weet. De speculatie die daarvan het gevolg was heeft – net als in 1929 – geleid tot een grote crisis. Men heeft zichzelf aangepraat dat nu, direct, acuut!, moet worden bezuinigd zodat de markt weer vertrouwen krijgt en er weer geïnvesteerd zal worden. Maar dat gebeurt niet, want wie investeert er nou in een kwakkelende economie? De economie groeit nauwelijks onder andere door “verkrappend macro-economisch beleid”, zoals Nico Klene van ABN Amro het uitdrukt. Verkrappend macro-economisch beleid is een mooi eufemisme voor bezuinigen. Ondanks de recordomvang wordt het “wereldwijde kapitaal” dus niet gebruikt om te investeren en nieuwe banen te maken.
Het antwoord op de vraag waarom er zo weinig wordt geïnvesteerd terwijl er zo veel geld is, is dus simpel: omdat het economisch niet aantrekkelijk is. Mensen besteden te weinig geld, waardoor bedrijven met overcapaciteit zitten en voldoende voorraad hebben. Waarom zou je dan investeren? Door de bezuinigingen van de overheden aan beide zijden van de Atlantische oceaan stagneert de groei. De redenen waarom er wordt bezuinigd verschillen enigszins. In de VS laat een zwakke President zich de wet voorschrijven door een oppositiepartij die wordt gedomineerd door radicale libertariërs en rechtse Tea Party populisten. In Europa hebben de regeringen zichzelf gedwongen om de begrotingstekorten onder de 3% BNP te brengen en is men niet instaat om de problemen in landen waar dat niet lukt onder controle te krijgen.
Oh, en voor u denkt dat ik hier een tirade houd tegen “het groot kapitaal”: het pensioenfonds waar u bij bent ingeschreven is een van die investeerders. Wij zijn allemaal “groot-kapitalisten” op de een of andere manier.
Reacties (35)
Goed, dus kort gezegd: de belastingbetalers heeft het grootkapitaal wereldwijd uit het slop geholpen, met als resultaat dat zij nu meer geld hebben dan voor de crisis, en wij dingen als het PGB moeten afschaffen en minder geld voor onderwijs.
Lekkere wereld…
En… Als de pensioenfondsen er ook van profiteren waarom staan ook de pensioenen dan onder druk?
Goeie vraag: omdat de economie niet groeit is de rente laag. Of anders gezegd: er is geen vraag en te veel aanbod.
Staatsobligaties – een veilige belegging – renderen te weinig, juist omdat de rente zo laag is.
Het is overigens wel beter geworden dan het was, maar wat echt nodig is is een groeiende economie waardoor de rente weer zal stijgen. Juist daar wordt niets aan gedaan want die moeten opeens de staatsfinanciering als een “huishoudboekje” gaan voeren, zoals politici ons regelmatig wijs maken (inclusief Obama, en ik vermoed ook onze regering). Het z.g. “verkrappende macro-economisch beleid” (ik blijf ‘m mooi vinden).
Een van de redenen die altijd wordt genoemd voor dit beleid is de hoge rente betaling en het doorschuiven van de lasten naar onze kinderen. Dat is onzin. Bekijk het eens anders: de rente van het geld dat de staat leent van (o.a.) pensioenfondsen wordt betaald aan die pensioenfondsen. Wij dus als deelnemers van dat pensioenfonds (en in bredere zin dus de maatschappij), zo slecht is dat dus niet.
En als het geld dat wordt geleend dan ook nog eens wordt gebruik voor investeringen in de toekomst (infrastructuur, groene energie, onderwijs, onderzoek, taalonderwijs voor migranten, … de lijst is lang genoeg) dan slaan we dus twee vliegen in een klap. Dat is iets dat deze (en veel andere) regering niet ziet.
ah, ik kan hier uren over doorgaan, misschien weer iets voor hele blogpost…
Oftewel, overheden in zowel de VS en EU moeten een (veel) groter begrotingstekort accepteren en dat geld gebruiken om direct banen te creëren in plaats van het spekken van te rijke banken/zakelijke vriendjes.
Duh, dat kapitaal is ontstaan door de enorme leningen die de overheden zijn aangegaan tengevolge van de crisis. Ontstaan in China, vooral.
Dat geld komt niet zomaar terug, en het is natuurlijk waanzin om hier te blijven lenen (dat is: niet bezuinigen), omdat in China meer kapitaal ontstaat.
@4 je haalt betalingsbalans en begrotingstekort door elkaar, en ook zit je aan de verkeerde kant van de oceaan: die chinezen lenen aan de VS. Wij hebben een handelsoverschot.
@artikel:
“Als er zoveel geld is waarom wordt er dan zo weinig geïnvesteerd?”
… vind ik een hele goede vraag (zonder cynisme).
Een poging tot antwoord (vanuit “radicaal-libertarisch” perspectief, ja ik voel me aangesproken :-) ):
De “markt” is sinds de jaren ’90 overspoeld met geld dat (grotendeels) uit het niets is ontstaan, vooral a.g.v. een kunstmatig laag gehouden rente. Investeerders die dit geld in handen kregen zochten naar de meest rendabele investeringen. Echter, hoe meer geld er in omloop komt, hoe moeilijker het wordt om er een rendabele investering voor te vinden.
Deze combinatie van een “verzadigde” markt voor rendabele investeringen, en een lage rentestand, zorgen voor een moeilijke situatie voor (ook kleine particuliere) investeerders: je geld op een spaarrekening verpietert langzaam (de spaarrente is lager dan de inflatie), en er blijven slechts risicovolle investeringen over, zoals aandelen van niet renderende .com bedrijfjes of zwaar overprijsd vastgoed (en sinds kort, staatsobligaties van op de pof levende overheden).
Hier komt nog bij dat al dit geld dat “boven de markt zweeft” is ontstaan als schuld (het huidige ongedekte fiat geld ontstaat helaas niet als gift…), waarover rente betaald moet worden. Als een immer groeiend gedeelte van onze productiviteit moet worden aangewend om de huidige schulden te financieren, blijft er tenslotte ook steeds minder ruimte over om te investeren, zelfs als er wel rendabele investeringen mogelijk zijn.
“Onze” leiders zijn 40 jaar geleden begonnen met het grote experiment van ongedekt fiat geld, en nu blijkt dus dat duurzame groei niet mogelijk is met een dergelijk financieel stelsel. Duurzame groei is slechts mogelijk als investeringen grotendeels komen uit een productieoverschot.
“Men heeft in de jaren 90 de teugels laten vieren in het geloof dat de markt het altijd beter weet. De speculatie die daarvan het gevolg was heeft – net als in 1929 – geleid tot een grote crisis.”
Zonder het kunstmatig lage rentepercentage sinds de jaren ’90 had er nooit zo veel met “speel”geld kunnen worden gespeculeerd, en had de tucht van de markt ervoor gezorgd dat risicovolle speculaties zouden worden afgestraft met faillisementen en verlies. Het is niet “de markt”, maar juist de overheid die door allerlei wetgeving en ad hoc beleid ervoor heeft gezorgd dat allerlei risico’s die genomen zijn door spelers op de financiële “markt” worden afgewimpeld op mensen die daar helemaal niks mee te maken hadden. De crisis (en vooral de omvang ervan) is dus veel eerder veroorzaakt door beleid van overheden en centrale banken, dan door “het geloof in de vrije markt”.
Is het probleem niet dat het geld op de verkeerde manier de economie in wordt gepompt? Oftewel aan de verkeerde spelers gegeven wordt? Zoals het nu gaat en in de recente crisis gegaan is, is dat er (toekomstig) belastinggeld gebruikt wordt om de grootkapitaalvriendjes geld te geven. Als je dat omkeert, dus geld aan de onderkant er in pompen en aan de bovenkant weghalen, gaat de economie wel lopen en wordt er wel echte welvaart gecreëerd. Althans, in zoverre je consumptie als welvaart kunt zien, maar dat is een andere discussie ;) In elk geval beter consumptie dan voedselbank zeg maar.
Dus, in tijden van recessie moet je wel geld pompen in de economie. Maar niet richting degenen die de recessie veroorzaakt hebben.
In Europa en de VS zijn overheden druk bezig zware bezuinigingsprogramma’s uit te voeren omdat er “geld te kort” is. Maar we kunnen dus constateren dat dat onzin is: er zweeft een recordbedrag aan geld boven de markt, meer dan er voor de kredietcrisis aanwezig was. Dit roept toch wel wat vragen op. Als er zoveel geld is waarom wordt er dan zo weinig geïnvesteerd?
In hoeverre verwar ik meer dan jij? Dat kapitaal zweeft niet boven de Nl markt maar boven die van China. De Nederlandse overheid heeft ondanks dat extra kapitaal op de wereldmarkt weinig inkomsten ervan te verwachten. Wel moet er meer rente worden betaald en moeten meer zwakkeren worden gesteund.
Natuurlijk kun je als overheid beter bezuinigen als het goed gaat en uitgeven als het slecht gaat. Maar met ons huidige politieke systeem is dat onmogelijk te realiseren. Dan maar bezuinigen als het slecht gaat, want anders wordt er alleen maar uitgegeven en dan gaat het hoe dan ook fout.
Dus de overheid moet veel strengere regels opstellen om een vrije markt te krijgen, zodat spelers op de financiële markt (waarom is dat geen vrije markt?) niet allerlei risico´s gaan nemen?
Dat klopt, maar het waren die investeerders, die om een lage rente vroegen, en voor zo ver die kunstmatig laag gehouden is, hebben de overheden hun wensen uitgevoerd. In die hoek vinden we ook de advocaten, die pleiten voor de vrije markt, en tegen overheidsbemoeienis. Het gebruik van de rente om de economie te beïnvloeden, komt uit de hoek van Friedmann, en was kernpunt van het economisch beleid van Thatcher en Reagan (bijvoorbeeld).
Als je daarmee bedoeld, dat dat een erg beperkte kijk op de economie is, waarin het geloof in de onzichtbare hand, die alles goed maakt in de economie, groter is dan het vertrouwen, dat we daar zelf invloed op uitoefenen door onze keuzes en handelingen, dan ben ik dat met je eens.
@8:
Correct.
[q]Maar met ons huidige politieke systeem is dat onmogelijk te realiseren/q]
Net als in ieder ander politiek systeem is het gewoon een kwestie van keuzes maken. Het is niet onmogelijk. Het kost in ons politieke systeem hooguit stemmen aan partijen, die ‘veel gemakkelijkere’ ‘oplossingen’ bieden, zoals ‘de overheid’ de schuld geven, of ‘de buitenlanders’ in binnen (allochtonen) en buitenland (IJslanders en Grieken), en de eigen verantwoordelijkheid afwijzen.
@9
“Dus de overheid moet veel strengere regels opstellen om een vrije markt te krijgen, zodat spelers op de financiële markt (waarom is dat geen vrije markt?) niet allerlei risico´s gaan nemen?”
Over die “vrije markt” geef je zelf het antwoord al:
“…, maar het waren die investeerders, die om een lage rente vroegen, en voor zo ver die kunstmatig laag gehouden is, hebben de overheden hun wensen uitgevoerd.”
Ondanks hun retoriek en propaganda over de “vrije markt” waren figuren als Friedman, Reagan en Thatcher gewoon socialisten, met slechts een andere doelgroep als de “linkse” socialisten. Hun beleid had natuurlijk niks te maken met een vrije markt, zie je voorbeeld hierboven.
Over de noodzaak voor “strengere regels”: die is er m.i. niet. De overheid hoeft alleen maar te stoppen met het beschermen van al die incompetente en parasiterende “investeerders” door ze gewoon de gevolgen te laten ondergaan van hun verkeerde keuzes. Zo zullen vanzelf weer meer mensen zich gaan bezighouden met productieve activiteiten in plaats van het spelen van “gesjeesde investeerder” op kosten van een ander. Is die “onzichtbare hand” toch nog ergens goed voor, niet waar? ;-)
@7
“Dus, in tijden van recessie moet je wel geld pompen in de economie. Maar niet richting degenen die de recessie veroorzaakt hebben.”
Hangt er van af waar dat geld vandaan komt: als het komt uit een stroppenpot die is opgespaard uit een productieoverschot in goede tijden kan het inderdaad geen kwaad om dit spaargeld te besteden aan investeringen tijdens een recessie.
Echter, als je al in diepe schulden zit of de opbrengst van je investering is lager dan de kosten, dan maak je het probleem alleen maar groter.
Besef je overigens wel dat er tegenwoordig in bijv. de EU of de VS niet zoiets bestaat als simpelweg “geld pompen in de economie”? Al het nieuwe geld komt tot stand als lening, waarover rente moet worden betaald.
@11:
O my god…. Zo kun je jezelf overal uit lullen, ja. Het is net zo weinig geloofwaardige als de stukjes op Het Vrije Volk enige tijd geleden, die Hitler een socialist noemden. Het is gewoon geschiedsvervalsing. Friedman, Reagan en Thatcher waren DE vertegenwoordigers van het vrijemarktkapitalisme. Friedman is er zelfs de grondlegger van. De andere twee waren zijn meest kritiekloze volgelingen, samen met Pinochet (vast ook een socialist volgens jou).
Dat ben ik met je eens.
Dat systeem hebben we eind 19e eeuw al gehad en heeft niets goeds gebracht. Dat systeem is vaak in derde wereldlanden nog steeds van toepassing en noemen we gewoon het recht van de sterkste. Zoals ik al zei, is dat een veel te simplistische voorstelling van de economie.
Over de financiële markt heb je bovendien mijn punt niet helemaal goed begrepen. Een overheid, die de financiële markt geheel vrij laat, stelt een rentepercentage van 0% vast, anders is de markt niet vrij. Hoe lager de rente is, des te vrijer is de markt. Dat de vrije markt daar niet goed en verantwoordelijk mee om kan gaan, is de laatste jaren eens te meer bewezen.
@11:
Dat is onzin. Er zijn talloze manieren waarop geld gemaakt wordt. Geld wordt gedrukt, banken maken giraal geld aan, banken lenen geld en hebben daardoor de mogelijkheid weer meer giraal aan te maken, via allerlei nieuwe betaalmethodes wordt nieuw geld aangemaakt, enz. Maar het wel veel simpeler om het alleen vanuit leningen te bezien….
Als een land een kruidenierswinkeltje was, zou die uitspraak grotendeels waar zijn. Een land moet echter naar de langere termijn kijken en niet alleen naar de korte termijn. Bij een groeiende economie gaat het er vooral om, dat de groei van de staatsinkomsten door de groei van de economie groter is dan de groei van de te betalen rente en afbetalingen op schulden, en is de hoogte van de schuld in dat opzicht irrelevant. En om een roi hoeft een land zich al helemaal niet druk te maken: landen zijn niet opgericht om winst te maken.
@13 en @14
“Het is gewoon geschiedsvervalsing. Friedman, Reagan en Thatcher waren DE vertegenwoordigers van het vrijemarktkapitalisme.”
Volgens hun eigen propaganda, of die van hun “linkse” tegenstanders. In werkelijkheid had hun beleid (rentepolitiek door een centrale bank, diverse subsidies en belastingen ter bevordering van hun vriendjes, neo-koloniale “interventies” van het leger, etc, etc) he-le-maal niets te maken met een vrije markt. Het lijkt erop dat wij volslagen verschillende definities van “vrije markt” hanteren.
Voor mij is “vrije markt”, of “kapitalisme” het bestaan van vrijwillige (en voor derden onschadelijke) transacties tussen partijen, zonder interventie van een overheid. Dat is dus iets anders dan het neo-liberalisme van Friedman, Reagan en de rest van die graaiende boeven.
Om bij het onderwerp van het artikel te blijven: als Michel iets dergelijks als “neo-liberale vriendjespolitiek is de oorzaak van de huidige crisis” had geclaimd, dan had ik daar geen moeite mee gehad.
“Een overheid, die de financiële markt geheel vrij laat, stelt een rentepercentage van 0% vast, anders is de markt niet vrij.”
Dat zie ik toch echt heel anders, een overheid die de financiële markt geheel vrij laat:
– bemoeit zich in het geheel niet met rente, iedereen die iets uitleent aan een ander mag zelf bepalen hoeveel rente die vraagt
– bemoeit zich zelfs niet met de valuta, iedereen mag zijn eigen valuta maken en verspreiden en laten concurreren met andere betaalmiddelen.
“Dat is onzin. Er zijn talloze manieren waarop geld gemaakt wordt.”
“Geld wordt gedrukt,…” en daarna gratis weggegeven?
“…,banken maken giraal geld aan,…” wat ze daarna gratis weggeven?
etc, etc… Ja, er zijn talloze manieren waarop geld gemaakt wordt, maar het punt blijft staan dat elke nieuwe euro of dollar als schuld (en niet als gift) ontstaat.
Over schulden: waarom niet gewoon eerlijk de huidige generatie belasting laten betalen voor de diensten die ze nu ontvangen?
“En om een roi hoeft een land zich al helemaal niet druk te maken: landen zijn niet opgericht om winst te maken.”
Dat hangt er helemaal van af om wiens ROI het gaat: die van de ingewijde elite (Wall Street, oorlogsindustrie, etc), of die van het belastingvee :-)
@15: het feit, dat je persoonlijk Friedman, Reagan en Thatcher van alles en nog wat verwijt en hen daarom niet wil zien als verdedigers van de kapitalistische vrije markt, betekent niet, dat zij geen verdedigers van de vrije markt waren. Je zult gewoon moeten leren leven met het feit, dat zij de grootste uitwassen van het vrije markt kapitalisme vertegenwoordigeden, net zoals linkse en socialistische mensen met de realiteit van het communisme hebben moeten leren leven.
Dat is precies waar Friedman naar streefde, en Reagan, Thatcher en Pinochet hebben bewezen, dat dat een illusie is, net zoals de Sovjet unie heeft bewezen, dat de communistische heilstaat een illusie is.
Dat kan toch echt alleen als er geen overheid is, die geld kan lenen of uitlenen en daarmee invloed op de rentestand heeft. Er mag dus geen renteberekenende overheid bestaan. Vandaar die 0%. Dat is precies wat ik zeg.
Er is niemand die je tegen houdt om dat te doen en van tijd tot tijd zijn er ook mensen die dat doen (noppes bijvoorbeeld). Je zult echter snel merken, dat een goed georganiseerd geldsysteem en het vertrouwen, dat mensen hebben in een munt, een veel beter systeem maken dan de ruilhandel, die je feitelijk voor stelt.
Je punt was dat het als lening ontstaat, waardoor je de schuldvraag over wie verantwoordelijk is voor het ontstaan van de schuld ontloopt. Je schijnt zelfs de lener de schuld te willen geven, terwijl je die toch nauwelijks kun verwijten dat hij meer geld probeert te krijgen.
Dat is totaal onwerkbaar en weer een voorbeeld van je grenzeloze simplificaties. Wil je zeggen, dat ik minder belasting hoef te betalen, als ik geen leger wil, of als ik geen geld meer in onderwijs wil stoppen (als ik geen kinderen heb, bijvoorbeeld, en mijn opleiding al af heb gerond?). Of dat de ‘generatie van 1953’ de Deltawerken in zijn geheel had moeten betalen en dat de overheid daar geen geld voor had mogen lenen?
Het gaat om een land, desnoods een streek, of een samenleving, van al die individuen samen dus, niet om een groepje daar uit. Als je het met de inkomstenverdeling in een land niet eens bent, moet je daar wat aan doen, maar ik kan je nu al wel vertellen, dat de weg daar naar toe niet via het vrije markt kapitalisme loopt, tenzij je, net als vele anarchisten, voorlopig nog heel naïef in de goedheid van de mensen gelooft. In het vrije markt kapitalisme heeft de ingewijde elite het voor het vertellen, terwijl het belastingvee in een democratische staat in ieder geval de mogelijkheid heeft om via lange en ingewikkelde politieke processen daar iets aan te doen.
Misschien is deze wel relevant in de discussie over dat kapitaal en waar het precies vandaan komt
http://moslereconomics.com/2011/07/30/mmt-to-congress-you-are-the-scorekeepers-for-the-us-dollar-not-a-player/
@6 Ik haak wat laat in op deze discussie, maar jullie moeten me vergeven: ik moet gewoon werken voor de kost en volg bovendien meer de debt ceiling debatten op het moment …
Maar ik wil toch even in gaan het argument dat je daar maakt: je vliegt al helemaal in het begin uit de bocht:
Geld ontstaat regelmatig uit het niets, en verdwijnt ook weer in het niets (c.a. 8 Biljoen is tijdens het instorten van de huizenmarkt in de VS verdwenen). Het is een beetje als deeltjes fysica: deeltjes ontstaan spontaan en verdwijnen voortdurend… nou helemaal goed zal de vergelijking niet zijn maar toch.
@15 en aanvullend bij wat Pedro zegt @16:
Waarom is dat eerlijker? Waarom moet de huidige generatie alles betalen? Waarom zouden onze kinderen, die alles wat wij nu maken, beheren, verbeteren, aanleggen, erven daar niet voor hoeven betalen? Ik zie niet in waarom dat eerlijk is.
@18
“Geld ontstaat regelmatig uit het niets, en verdwijnt ook weer in het niets (c.a. 8 Biljoen is tijdens het instorten van de huizenmarkt in de VS verdwenen).”
Ik weet wel dat geld ook kan verdwijnen, als bijv. schulden worden afgelost of afgeschreven. Echter, o.a. hier is te zien dat er netto alleen maar geld bij komt. Dus waar moet al dat geld naar toe? Toch maar verdwijnen in een .com of subprime zeepbel?
@16
“…dat je persoonlijk Friedman, Reagan en Thatcher van alles en nog wat verwijt en hen daarom niet wil zien als verdedigers van de kapitalistische vrije markt, betekent niet, dat zij geen verdedigers van de vrije markt waren. Je zult gewoon moeten leren leven met het feit, dat zij de grootste uitwassen van het vrije markt kapitalisme vertegenwoordigeden,…
Zie hier, hier, of hier voor de wat meer objectieve definities van “vrije markt kapitalisme”, die overigens niet afwijken van mijn eerdere definitie.
Het beleid van Reagan en Thatcher hield o.a. in:
– het met geweld onderdrukken van de bevolking in 3e wereld landen door het installeren van diverse dictators,
– het sturen van de financiele markten door de centrale bank de rente te laten bepalen,
– het beperken van vrije handel door het gebruiken van allerlei import tarieven en export subsidies.
Dit rijmt objectief gezien op geen enkele manier met een vrije markt, en mijn weigering om bovenstaande personen te zien als “verdedigers van de vrije markt” heeft dus ook niks “persoonlijks”.
Om bij het artikel te blijven: gegeven de objectieve definitie van “vrije markt kapitalisme” (grofweg de afwezigheid van staatsinterventies in zakelijke transacties), moeten we dus vaststellen dat het voeren van een rentebeleid via de centrale banken juist een staatsinterventie van ongekende omvang is, en daarmee dus ook niets te maken heeft met vrije markt kapitalisme. Hieruit blijkt dat de huidige crisis dus niet veroorzaakt kan zijn door de vrije markt, maar eerder door staatsinterventies.
Maar hoe kan een “vrije markt” uberhaupt bestaan zonder staat? Waar komt dat geld in eerste instantie vandaan? En hoe/door wie wordt dat geld weer uit de economie gehaald? Precies, door de staat. Die geeft geld uit, dat geld gaat rond in de economie en vervolgens wordt het geld er weer uitgehaald door belastingheffing. Zolang er één munt is is er een staat en zolang er een staat is, is er een van die staat afhankelijke markt. Dan is de volgende vraag, inderdaad, hoe de staat stuurt. Waar het meeste geld heen gaat en waar het weer vandaan gehaald wordt. Daar kan wat fout gaan. Gaat ook vaak wat fout (althans, hangt er vanaf hoe het uitpakt voor je persoonlijk).
Een echt vrije markt is dus een markt waarin iedereen zijn eigen geld mag drukken en lekker met elkaar ruilt wat hij wil. In die zin ben ik het wel met seyton eens. Maar praktisch gezien is het praten over zo’n echt vrije markt nogal theoretisch/filosofisch. In de praktijk bedoelt iedereen met “laissez-faire/vrije markt denken”, datgene waar Reagon/Thatcher voor stonden: minder regulatie door de staat van de markt. Er is overigens ook nog een verschil tussen woorden en daden van “vrije-markt voorstanders”. Meestal betekent het in de praktijk meer: kapitalisme voor het volk, socialisme voor het grootkapitaal.
@21: zoals #22 ook al vast stelt, zit je dan over een puur theoretisch model te praten, dat geen enkele band met de wekelijkheid heeft. In theorie werkt het communisme ook en levert het een communistische heilstaat op. In de praktijk blijkt dat helemaal niet zo te gaan.
Dat de elite van het kapitalisme net zoals de elite van het communisme (of de elite van welk isme dan ook) het systeem voor eigen gewin zal gebruiken en zich niet aan de prachtige theorie houdt, is een gegeven dat al die prachtige theorieën altijd weer onderuit haalt.
@22
“Maar hoe kan een “vrije markt” uberhaupt bestaan zonder staat?”
O.a. hier is een zeer beknopte inleiding, en als je werkelijk geinteresseerd bent in de details van het hoe, zou je af en toe een artikeltje kunnen lezen op bijv. mises.org.
“Maar praktisch gezien is het praten over zo’n echt vrije markt nogal theoretisch/filosofisch.”
Dat hoeft niet bij theorie te blijven: kijk maar om je heen met de huidige crisis, en je ziet duidelijk wat de gevolgen zijn van een onvrije markt.
“In de praktijk bedoelt iedereen met “laissez-faire/vrije markt denken”, datgene waar Reagon/Thatcher voor stonden: minder regulatie door de staat van de markt.”
En daarin vergist “iedereen” zich toch lelijk: ondanks hun retoriek van “vrije markt” en “kleine overheid” hebben (in de V.S. althans) Reagan en de Bush familie de overheidsuitgaven sterker laten oplopen dan hun “linkse” collega’s. Zelfs van relatief minder overheid was dus geen sprake.
@23
…zit je dan over een puur theoretisch model te praten, dat geen enkele band met de wekelijkheid heeft.
Een “band met de werkelijkheid” moet toch in de eerst plaats gevormd worden door een zo objectief mogelijke beschrijving van zaken. De definitie van “vrije markt” die ik gebruik is objectief, en te toetsen aan de werkelijkheid. De “definitie” die jij gebruikt lijkt op iets in de trant van “persoon X beweert een aanhanger te zijn van idee Y, en vertoont gedrag Z, dus is idee Y equivalent met gedrag Z”. Dit is wazig, subjectief en aan interpretatie onderhevig en daardoor juist onbruikbaar om de werkelijkheid te beschrijven.
“Dat de elite van het kapitalisme net zoals de elite van het communisme (of de elite van welk isme dan ook) het systeem voor eigen gewin zal gebruiken en zich niet aan de prachtige theorie houdt, is een gegeven dat al die prachtige theorieën altijd weer onderuit haalt.”
En bedoel je met “het systeem” iets dergelijks als “politieke macht via een overheid”? In dat geval ben ik het volledig met je eens. Indien ik het verkeerd heb begrepen, zou je dan kunnen uitleggen wat je bedoelt met “het systeem”?
@Seyton: ik ben bekend met die site mises.org en (globaal) de ideeën die daar gepropageerd worden. In principe heb je ook wel gelijk dat een echt vrije markt geen overheid nodig heeft: dan heb je het over een compleet anarchistische samenleving waarin iedereen op zichzelf aangewezen is en zelf alles regelt. Als Jantje iets van Pietje wil, moeten ze onderling afspreken wat er in ruil voor teruggegeven wordt. Die ruilhandel noem je dan de vrije markt.
Dat Reagon/Bush juist de overheid (in geld uitgedrukt) hebben laten groeien klopt inderdaad. Er is een verschil tussen woorden en daden.
@25:
Ik zou dat zelf anders formuleren: de gebruikte theorie van “vrije markt” is objectief, en te toetsen aan de werkelijkheid, maar die toets weerstaat ze niet in de werkelijkheid. Zoals #26 al opmerkt zou dat alleen in een volledig anarchistische samenleving mogelijk zijn, waarbij dan ook nog eens aan de premisse voldaan moet zijn, dat iedereen bij geboorte min of meer gelijke kansen moet hebben. Zodra er een redelijke mate van ongelijkheid bestaat (rijkdom, of door fysieke of mentale handicaps, bijv) kan dat als macht gebruikt worden, die als gevolg heeft, dat de deelnemers aan transacties niet even vrij in hun handelen zijn, en dan is er dus geen sprake meer van een vrije markt (het recht van de sterkste is geen vrije markt).
Het voegt de werkelijkheid toe aan de theorie. De werkelijkheid is wazig, subjectief en aan interpretatie onderhevig.
Ook die, maar ook zonder overheid zullen veel mensen hun macht aanwenden voor eigen gewin. Bankdirecteuren gebruiken het ‘bankensysteem’ mede voor hun eigen persoonlijke gewin. De adel gebruikte het feodale systeem voor eigen gewin. Zo werkt macht nu eenmaal.
@Pedro,
De discussie over objectiviteit/subjectiviteit van de werkelijkheid is een hele leuke, maar begint ondertussen de aansluiting te missen met het artikel. Ik denk dat Matthijs het goed uitdrukt met “Er is een verschil tussen woorden en daden”, en het lijkt me dat ondertussen duidelijk is dat de huidige crisis en het onvermogen om te investeren zijn veroorzaakt door verschillende vormen van vriendjespolitiek (objectief waarneembare daden), die niks te maken te hebben met vrijheid of de vrije markt.
Ik kan niet goed inschatten of er absoluut gezien te weinig geld de economie ingepompt is. Wat wel duidelijk is, dat dat op de verkeerde plek gebeurt. Top down in plaats van bottom up. Top down vloeit het weg naar het financiele wereldje, een beetje speculeren met goedkoop geld enzo. Bottom up doet het de echte economie groeien.
@28: daarmee zijn we terug bij mijn eerdere opmerking, dat de vrije markt een illusie is. Ze bestaat niet in de werkelijkheid en kan daar ook niet in bestaan. Tegelijkertijd moeten we wel beseffen, dat de gewone kiezers wel stemmen op de propagandisten van de vrije markt, en dat zelfs in de partijen, die socialistische of meer altruïstische ideeën propageren, veel mensen zitten, die ook in de eerste plaats alleen hun eigen belangen dienen. Het enige verschil met de theorie van de vrije markt is voor die mensen eigenlijk alleen, dat de theorie van de vrije markt zo gedraaid kan worden, dat die mensen menen recht te hebben op alles wat zij zichzelf toe eigenen en voor hun vriendjes regelen, terwijl die mensen, die de meer sociaal gerichte theorieën verkondigen, feitelijk eerlijk delen roepen, maar zich verder precies hetzelfde gedragen als de grootste egoïsten onder vrije markt propagandisten.
Dat die meest egoïstische mensen van beide kanten onze leiders worden (economisch, politiek of anderszins) is daarbij ook niet meer dan logisch. Wie alleen zijn eigen zaakjes dient en zo min mogelijk rekening met anderen houdt, zal immers sneller carrière maken dan de mensen, die eerst aan anderen denken en daarna pas aan zichzelf.
@29: helemaal waar, maar het wordt top-down geïnvesteerd, omdat de meeste mensen aan de top allereerst aan zichzelf en hun vriendjes denken, omdat zij menen, dat zij daar recht op hebben.
PS: met de propagandisten van de vrije markt bedoel ik dus o.m. Reagan, Thatcher en Pinochet, maar ook de Ruttes en de Wildersen hier ten lande, als dat nog niet duidelijk was. Dar dat uiteindelijk weinig met het theoretische model van de vrije markt te maken heeft, geef ik daar wel bij toe.
@30: en daarom zou het helpen als het geld eerst of vooral aan “de onderkant” de economie binnen komt ipv eerst boven. Volgens mij is het voor iedereen uiteindelijk beter als een grote groep middenklassers werk en geld heeft. Daar spullen en diensten mee koopt. Daar kunnen investeerders vervolgens op inspringen. En dat daar af en toe flink mee verdiend wordt is dan niet verkeerd. Maar goed, ik ben ook geen econoom dus precies weet ik het ook niet (al betwijfel ik tegenwoordig of economen het zelf ook wel begrijpen). Maar als je logisch nadenkt werkt het zo wel. Te veel nivilering werkt niet omdat dan niemand gemotiveerd is om zijn best te doen. Maar te grote verschillen, zoals die er nu zijn, en de slaven/het volk heeft zelf niet genoeg om de economie in stand te houden.
@32: klopt helemaal. Daarom hebben we gevochten voor parlementaire vertegenwoordiging, bijvoorbeeld, en voor algemeen kiesrecht, waarmee we ons gezamenlijk verzet hebben tegen de verdeling van de macht, zoals die door het recht van de sterkste was ontstaan. Maar zonder grote evolutionaire sprongen zullen we dus die zo door ons zelf gemaakte overheid nodig hebben om ons te beschermen tegen niet ethisch handelende actoren op de vrije markt. Die overheid is niet perfect, maar voorlopig het best haalbare resultaat, en één van de taken van de overheid is volgens mij een herverdeling van geld, wanneer de verschillen te groot worden 8al was het alleen maar om revoluties te voorkomen).
Net als in ieder ander politiek systeem is het gewoon een kwestie van keuzes maken. Het is niet onmogelijk. Het kost in ons politieke systeem hooguit stemmen aan partijen, die ‘veel gemakkelijkere’ ‘oplossingen’ bieden, zoals ‘de overheid’ de schuld geven, of ‘de buitenlanders’ in binnen (allochtonen) en buitenland (IJslanders en Grieken), en de eigen verantwoordelijkheid afwijzen.
Juist dit is volkomen onmogelijk in een parlementaire democratie waarin om de vier jaar een wissel is. Ten eerste omdat politici afgerekend worden op korte-termijnoplossingen en niet op lange-termijnoplossingen. Ten tweede omdat het merendeel, zo niet het geheel, van het volk kortzichtig is en kortzichtig stemt, daarbij belet door een voornamelijk korte-termijngeheugen.
@34:
Als de mensen zo dom blijven om in grote getale op politici te stemmen, die alleen oog voor de korte termijn hebben, zal het altijd onmogelijk blijken. Als mensen verstandiger worden door evolutie, betere opleidingen, of door gewoon na te gaan denken in plaats van emotioneel kortzichtig te reageren, is het niet onmogelijk.
Een flinke oorlog zet mensen soms ook wel aan het denken, waardoor mensen zich na een oorlog vaak wat meer op de opbouw van een samenleving op langere termijn richten dan op het streven naar het vervullen van het eigen geluk en het spekken van de eigen portemonnee. Na een aantal jaren worden die lessen echter weer vergeten, en wordt de roep om de eigen individuele vrijheid weer sterker ten opzichte van de gemeenschapszin. Dan gaan de individuele korte termijn belangen weer sterker worden schuift het belang van de samenleving wat naar achteren. Niet dat ik voor oorlog pleit hoor. Ik zou liever zien, dat mensen zich ontwikkelen….