OPINIE - Een beetje denkstof voor tijdens de vakantie. Niet bezuinigen, maar kiezen voor innovatie.
Het is komkommertijd, dus hebben we het vooral over het weer, een verdwaalde wolf en ander dierennieuws. Maar na de vakantie zal het gesprek van de dag “de bezuinigingen” zijn. De vraag zou alleen niet moeten zijn waarop we gaan bezuinigen, maar of we het überhaupt wel moeten doen.Lessen uit het verleden leren ons namelijk dat het nu erg onverstandig is.
Persoonlijk hou ik helemaal niet van een overheid die schuld maakt om haar kosten te kunnen betalen. Ik snap best dat het economisch en fiscaal slim kan zijn om nu geld te investeren en dat het zich dan later dubbel en dwars terugbetaalt, maar er zitten wat teveel onzekerheden in de redenering. Belangrijkste argument tegen grote schuld vind ik echter gewoon het risico dat doorgeschoven wordt naar toekomstige generaties.
Maar…. dat wil niet zeggen dat je ten alle tijden schuldenvrij moet blijven. Dit is zo’n moment om even niet de schuldsanering als hoofddoel van het beleid te nemen. Professor Mark Blythe heeft de belangrijkste redenen in een artikel bij Foreign Affairs goed op een rijtje gezet waarom niet. In het belang van de discussie haal ik daar een paar redenen naar voren. Dan kan iedereen daar eens rustig over nadenken tijdens deze hopelijk mooie zomerweken.
Onzekere toekomst
Een van de belangrijkste redenen om niet nu te bezuinigen is het probleem van verdeling van de lasten van bezuinigingen. Bezuinigingen door de overheid raken vooral voorzieningen waar de de minder draagkrachtigen gebruik van maken. Deze groep zal daardoor enerzijds minder te besteden krijgen en anderzijds onzekerder worden over de toekomst. Beide zaken leiden tot minder uitgaven en daarmee minder belastinginkomsten en waarschijnlijk ook tot een negatief resultaat in deze.
Als motivatie om wél te bezuinigen wordt vaak aangehaald dat een zuinige overheid in de toekomst meer vertrouwen bij bedrijven en mensen zou opleveren. Voor mensen is dit sowieso kul. De mens is niet in staat om goed te begrijpen wat de lange termijn “resultaten” van bezuinigingen zijn op zijn toekomstige financiële huishouding. De duizenden maatregelen en afhankelijkheden zijn niet door te rekenen voor de meeste mensen. De directe pijn vandaag wel. En ook de meeste (kleine) bedrijven zullen niet meer vertrouwen krijgen door bezuinigingen in deze tijd. Resultaat is dus niet meer vertrouwen maar juist meer onzekerheid. En ja, dus voorzichtiger met uitgeven en investeren met alle gevolgen van dien voor de belastinginkomsten.
Een ander belangrijk argument bij het bezuinigingsverhaal is dat de kosten van arbeid daarmee ook omlaag zouden moeten gaan (loonmatiging). En dat vergroot de concurrentiepositie van een land en kan dus een stimulans zijn voor de economie. Dit is leuk als je het enige land bent die deze weg in slaat. Maar als alle landen, met name in Europa, hetzelfde doen, schiet je er niets mee op. Sterker nog, de mogelijke markt in jouw buurlanden verdwijnt net zo hard als de binnenlandse markt en de situatie verergert in hoog tempo. Niet zo slim dus.
Survival of the fittest
Dan zijn er nog hardcore kapitalisten die zeggen dat het voor een land goed is als er af en toe een stevige crisis is. Dan vallen namelijk de zwakke bedrijven om en kunnen de juiste nieuwe ondernemers opstaan en de gaten met nieuwe, betere, mooiere producten vullen en zal het land als geheel beter uit de crisis komen. Dat klinkt mooi, maar als je bij de start van de crisis gelijk begint met het redden van die bedrijven die het echt beroerd gedaan hebben (banken), kom je niet zo heel ver. En verder zit er de veronderstelling in dat bedrijven eigenlijk ongewenste of slechte producten maken die schreeuwen om een alternatief. Maar als de verkoop van producten inzakt door dalend consumentenvertrouwen en daarmee afnemende bestedingen (bijvoorbeeld door onzekerheid als gevolg van de bezuinigingen) is iedere grond voor deze redenering weg.
Genoeg redenen dus om nu even pas op de plaats te maken en de marsorders van de EU te negeren. Sterker nog, om binnen de EU de boer op te gaan en nieuwe afspraken te maken.
Het belangrijkste dat een overheid nu moet doen is het vertrouwen bij de mensen terugkrijgen. Dan komt de rest vanzelf weer op gang.
En daar het ecologische zelfmoord is om de economie blijvend te laten groeien op grondstofexploitatie is dit een goed moment om als overheid die activiteiten te stimuleren die veel meer leunen op hergebruik of efficiëntie. Daar kan veel innovatie uit voortkomen en snel zorgen voor nieuwe inkomsten waar dan alsnog de schuld van afbetaald kan worden.
Hiermee zeg ik overigens niet dat de overheid maar weer de geldkraan wijd open moet zetten. De overheid moet vooral een pas op de plaats maken. En misschien het overheidsapparaat langs natuurlijke weg laten krimpen door een stop te zetten op het aannemen en inhuren van ambtenaren.
Fijne vakantie.
Reacties (27)
Welk risico heb je het over Steeph? Het risico dat we de schuld niet kunnen terugbetalen of het risico dat de economie permanent onderpresteert.
Het “doorschuiven van schuld naar onze kinderen” is een drogreden (namelijk ‘falacy of composition’) . Bedenk maar eens aan wie we die schuld moeten betalen.
Het probleem van een “een pas op de plaats door de overheid” is dat dat iedereen nu een pas op de plaats maakt.
Het echte probleem is dat we een onze een gekrompen economie doorgeven aan onze kinderen.
En wat deschulden betreft: het lijkt misschien paradoxaal maar die worden door de bezuinigingen alleenmaar groter.
Mijn mening over deze kwestie is kinderlijk eenvoudig.
Basisregel: Een overheid mag geen schulden maken.
Sparen in goede tijden dus. En als het echt slecht gaat zetten we de drukpers bij. Let wel: de overheid, niet de centrale bank. Geld drukken resulteert dan niet in een staatsschuld, alleen in inflatie. In slechte tijden is inflatie goed: de schulden worden effectief lager, geldbezit wordt minder waard, geldbezitters vluchten in goederen hetgeen de prijzen stabiliseert, de economische krimp remt daardoor af en dat alles zonder oplopende overheidsschuld. De gedevalueerde munt trekt bedrijvigheid aan.
De reden waarom dit niet gebeurt: de bezitters van grote hoeveelheden geld zijn de verliezers bij deze strategie en dat zijn de partijen die momenteel helaas de macht in handen hebben.
beppe grillo (idd, die van die italiaanse protestpartij) zei het al in 1998: ‘we owe this debt to ourselves’.
@3
Klopt, het grootste deel van de Italiaanse schaatsschuld is aan Italiaanse banken. Kun je zo wegstrepen maar dat wordt natuurlijk niet gedaan, er wordt elk jaar via belastinggeld lekker rente over geincasseerd.
Volgens mij zit het zo:
De staat mag heus wel schulden maken, maar dan graag op iets wat je later weer terugverdient.
Maar: dat is helaas niet te doen in onze 4-(of minder)-jarige-politieke cyclus.
Dus: Kun je door nu te investeren in een innovatieve techniek over 20 of voor mijn part 100 jaar het dubbele terug hebben verdiend voor de maatschappij dan hoor je als goede overheid die investering te doen en te zorgen voor continuïteit van deze investering.
Je zou dus eigenlijk een systeem moeten hebben waarin ook de opvolgers van de zittende politici afmaken (en dan op de echt lange termijn) waar hun voorgangers mee begonnen zijn. En met afmaken bedoel ik dan niet blind het plan van tig jaar geleden blijven volgen, maar continu monitoren, evalueren en bijsturen waar nodig.
Wikipedia:
Als ‘government borrowing’ positief is (dwz er is een structureel begrotingsoverschot), dan heeft dat gevolgen voor ‘private investment’ danwel voor het totaal wat consumenten sparen. En andersom, natuurlijk.
Steeph, er is nog een belangrijk argument om wel te bezuinigen, dat je compleet over het hoofd ziet.
Onze consumptie moet omlaag. De consumptie van fossiele brandstoffen (minder rijden, minder verre vakanties), de consumptie van grondstoffen en zelfs de consumptie van voedsel (kunstmest, water en topsoil).
Dat kan het best (en het eerlijkst) door de koopkracht van iedereen te verlagen.
Op resilience.org een uitstekend verslag van een serie lezingen georganiseerd door IDDRI (the Institute for Sustainable Development and International Relations) in het Franse Parlement ‘‘An Innovative Society for the Twenty-First Century”.
Als je wilt, kan ik dat stuk samenvatten en vertalen voor Sargasso.
@7 op wie moet ik stemmen om die eerlijke verdeling in de verlaging van de koopkracht te krijgen ?
Ik hoor en zie alleen dat de pensioenen en salarissen worden gekort terwijl de bonussen doorstromen.
@7 We hebben het hier al eens eerder over gehad, en dit wordt dus een herhaling van zetten. Maar ik doe het toch maar even voor de andere lezers.
Wat jij hier voorstelt is de milieuproblematiek eenzijdig verhalen op mensen die nu werkloos zijn. Jongeren die van school komen en geen werk kunnen, behalve misschien vakken vullen bij A.H. en mensen van 55+ die in de bijstand komen tot hun pensioen. Jij zegt: goed dat jullie geen werk hebben, want dan vervuilen jullie minder/verbruiken minder grondstoffen.
Dat is a) associaal en b) geen oplossing, want je verandert niets aan de milieuvervuiling, consumptie van grondstoffen, enz. die nu het gevolg is van de manier waarop onze economie werkt.
@7
Minder rijden, minder verre vakanties, minder grondstoffen, minder voedsel, minder water. Jij wilt ons terug naar het stenen tijdperk ‘innoveren’.
Je kunt ook meer rijden, verder op vakantie, betere grondstoffen, gezonder voedsel en zuiverder water ambieren zonder milieuvervuiling. Dat noem ik innoveren.
@8: zorg dat je zelf minder afhankelijk wordt van de beslissingen van politici. Als je afhankelijk bent van de overheid, dan doe je iets verkeerd.
Het maakt mij totaal niet uit wie er in de regering zit. De Grenzen aan de Groei zijn bereikt. Het wordt nooit meer zo goed (kwa zorg, sociale voorzieningen en pensioen) als het de afgelopen 10 jaar was.
@9: wat bedoel je met asociaal?
Ik ben toevallig vakkenvuller in de supermarkt, dat geeft mij genoeg voldoening. Mijn netto-uurloon ligt op 10 euro. Ik heb daar zelf voor gekozen. Is dat asociaal?
Materiële welvaart vind ik niet belangrijk: je kunt maar één spijkerbroek tegelijk dragen, waarom moet je er dan 5 in de kast hebben?
Is het asociaal om maar één spijkerbroek te hebben?
Is het asociaal dat ik de hand op de knip houdt weiger om mezelf in de schulden te steken?
De Grieken, de Portugezen en de Egyptenaren hebben inmiddels hardhandig kennis gemaakt met de Grenzen aan de Groei. Wij hebben nog 5 jaar om onszelf voor de gek te innoveren.
Economische groei is onmogelijk zonder goedkope energie.
Praktijkvoorbeeld:
Ik haal in 2005 een blik beits bij de Gamma(bon ligt hier nog). 2,5 liter huismerk. Kosten €15,99
Zomer 2013: Ik wil een blik beits kopen bij de Gamma, huismerk, 2,5 liter. Eigenlijk exact hetzelfde dus. Kosten € 34,95 verhoging: 118% (!)
Stel nu dat de inflatie gemiddeld op 2,5% per jaar ligt, dan is dat dus na 8 jaar € 19,48 , gerekend vanaf 2005. Belasting gaat naar 21% en oke ik ben de moeilijkste niet, laat het blik dan nu 22/23 euro kosten(ruim genomen).
Niet zo gek toch, dat geen mens meer geld uitgeeft(of zo min mogelijk).
@13
Conclusie: de werkelijke inflatie is veel hoger dan de gerapporteerde.
@13, @14: Inflatie wordt niet gemeten aan de hand van enkel blikken beits van de Gamma.
@12 Zoals ik al stelde dit heb ik allemaal al eens eerder aan je uitgelegd, maar voor de rest dan nog maar een keer.
=====================
Wat ik bedoel met asociaal is dat je mensen tot werkloosheid veroordeelt als “oplossing” van een milieuvraagstuk.
Als iemand tot vóór zijn werkloosheid een (bijvoorbeeld) modaal inkomen heeft gehad dan is vakkenvullen geen oplossing. Waarschijnlijk heeft hij kinderen, een huis met hypotheek, enz. Dan kan hij gewoon niet van vakkenvullen bij AH leven. Bovendien gaat het niet alleen om de kosten maar ook om de psycyhologische gevolgen van werkloosheid.
Ook is het bijzonder inefficient: hij heeft waarschijnlijk ervaring die veel nuttiger is in te zetten in de maatschappij dan in op de werkvloer van AH. Niets mis met vakkenvullen, maar niet voor een vakman die veel meer kan.
Het zelfde geld voor leerlingen die van schoolkomen met een diploma. Als ze geen werk kunnen in vinden in het vak waarvoor ze zijn opgeleid (overal worden mensen met ervaring gevraagd) dan zijn gedoemd om de rest van hun leven iets anders te doen dan waarvoor ze zijn opgeleid. Dat kan goed gaan, maar de kans is groter dat het minder zal zijn. Voor de rest van hun leven blijft op die manier de “schaduw van de crisis” over hun carriere hangen.
“Grenzen aan de groei” schrijf je, maar het zijn grenzen die door mensen zonder mededogen voor anderen worden gesteld. Het heeft niets met het milieu te maken.
En tenslotte: het is ook bijzonder dom voor de zaak die jij zo belangrijk vind. Zodra men doorkrijgt dat de crisis kunstmatig wordt gerekt “om het milieu” kun je voor minimaal een generatie enige sympathie voor “het milieu” wel vergeten.
@15
Scherp :-)
Maar ook de prijzen van andere artikelen zijn meer dan 2.5% per jaar gestegen.
@7: Ik geef in het stuk zelf aan dat het gebruik van grondstoffen omlaag moet. Echter, niet noodzakelijk via de door jou voorgestelde weg. Een economie hoeft niet te krimpen bij minder gebruik grondstoffen (bv door verplaatsing naar arbeid of slimmere oplossingen met minder middelen maar meer gebruik).
@15: Dat kan goed zijn maar dat is ook eigenlijk niet zo zeer de grond van mijn betoog.
Mensen voelen zich op deze manier “gepakt”, “bedonderd”, “beduveld”. Of dat nu door de buurtwinkel, de “ik ben toch niet gek” of door de regering is. De laatste jaren zijn de prijzen buiten proportie gestegen. Men weet hierdoor niet meer wat nu reëel is. Natuurlijk zijn sommige dingen ook gewoon (veel) duurder geworden door bijvoorbeeld stijgende grondstoffen etc, etc. Maar er heerst steeds meer ongenoegen.
De “vraag maar wat cultuur” is ontstaan. Natte vingerwerk. Wat de gek ervoor geeft(zo voelt het af en toe steeds meer). Afdingen?(pardon, meneer daar doen wij niet aan) maar wel (massaal)kortingsbonnen op de deurmat laten vallen van 20/30/40%. Wat is het nu?
De meeste mensen willen serieus genomen worden. Op deze manier helpt men dat om zeep. Gevolg: hand op de knip of we hebben het gewoon niet meer. Algehele kopers stop. We kijken de kat(wel) uit de boom. Eerst opslijten. Je kunt de burger niet eeuwig voor de gek houden. Dat gaat zich steeds meer wreken.
@15
En economische groei niet met hoeveel brood men koopt of Euro 95 in de tank flikkert.
Als semi-incidentele uitgaven ineens spectaculair in prijs stijgen of in verkoop dalen heb je een probleem.
@16: Nogal eenzijdig om minder bestedingen te koppelen aan grote werkloosheid en vervolgens de daardoor ontstane “eenzijdig verhalen” aan te vallen.
De hoogste inkomen zorgen voor de grootste milieulast. Vliegen is dat een treffend voorbeeld, belastingvrij voor de hogere inkomens. Pak het graaien aan, belast de luxe overbesteding van de grootverdieners.
Nu gebeurt het omgekeerde, (milieu)subsidies voor de rijken, e-auto, zonnepanelen en zo meer
@18: dat klopt, Steeph, dat heb ik ook gelezen.
Ik denk alleen dat het afnemende gebruik van energie en grondstoffen economische krimp veroorzaakt. Het is geen verschijnsel dat toevallig hand-in-hand gaat met krimp, het is de achterliggende oorzaak.
Grondstoffen en energie zijn de groei-beperkende factoren geworden (vergelijk het met de wet van Liebig)
Dalende koopkracht en oplopende werkeloosheid zijn op hun beurt weer het gevolg van de krimpende produktie en consumptie.
@16: Michel, mechanisatie, automatisering en schaalvergroting hebben ook geleid tot werkeloosheid en toch zie jij dat als goede ontwikkeling.
Ik veroordeel helemaal niemand tot werkeloosheid en zelfs niet tot inkomensloosheid. Het zijn fysieke omstandigheden, die leiden tot economische krimp. En ik heb geen enkele invloed op de beschikbaarheid van grondstoffen en energie.
Daarover verschillen wij van mening.
Ik denk (door mijn natuurwetenschappelijke achtergrond) dat de grenzen aan de groei bepaald worden door natuurkundige wetten (de Tweede Hoofdwet) en het feit dat wij de makkelijkst winbare grondstoffen (en energiebronnen) het eerst verbruikt hebben (het laaghangende fruit).
Ik denk dat de menselijke invloed op het milieu sterk wordt overschat. Die invloed is bovendien maar tijdelijk. Zonder aardolie is het erg moeilijk om kunstmatige eilanden aan te leggen en om teerzand op te graven.
Kijk naar de steden, die de Inca’s, Azteken en de Khmer achterlieten. Ze werden overwoekerd door de natuur alsof ze nooit bestaan hadden.
Michel: “Wat ik bedoel met asociaal is dat je mensen tot werkloosheid veroordeelt als “oplossing” van een milieuvraagstuk.
@9: “Wat jij hier voorstelt is de milieuproblematiek eenzijdig verhalen op mensen die nu werkloos zijn. Jongeren die van school komen en geen werk kunnen, behalve misschien vakken vullen bij A.H. en mensen van 55+ die in de bijstand komen tot hun pensioen.”
@16: “Als iemand tot vóór zijn werkloosheid een (bijvoorbeeld) modaal inkomen heeft gehad dan is vakkenvullen geen oplossing. Waarschijnlijk heeft hij kinderen, een huis met hypotheek, enz. Dan kan hij gewoon niet van vakkenvullen bij AH leven.”
Inderdaad, niets asocialer dan een bankier dwingen te leven van de bijstand. Dan moet hij zowaar zijn villa in Wassenaar verkopen. Stel je voor!
Als je het milieu wilt ontzien moet je zorgen dat bijstandstrekkers in de toekomst niet langer 2x per jaar naar Tahiti kunnen vliegen.
@Hans
Ik vind dat een te pessimistische visie. Als collega natuurwetenschapper wil ik op die grote gloeiende bol wijzen.
Je verstrengelt positieve doelen (reizen, voedsel enz.) met milieuvervuiling en economische krimp. In feite zijn al die dingen onafhankelijk. Reizen en voedsel zijn nastrevenswaardige doelen, zo lang ze maar op milieuvriendelijke wijze plaatsvinden. Daar is innovatie voor nodig en dat zal resulteren in economische groei. Er zijn betere manieren dan fossiele brandstoffen verbranden en de oplossingen tekenen zich af. De rem erop is niet de weg vooruit. Er is een hoop werk te verzetten en dat kan alleen gebeuren als we doelen en een visie hebben. Economische groei betekent niet noodzakelijk meer en meer. De economie in de toekomst zal gebaseerd zijn op beter en milieuvriendelijker.
De economie in de toekomst zal gebaseerd zijn op het maken van winst en niets anders, net als nu. Dus is het wachten op het moment dat de wal het schip keert.
@13 Door economen wordt daarom ook altijd gewerkt met het begrip “reëel inkomen” – dat is dus inkomen gecorrigeerd voor inflatie. Het kan dus gebeuren dat lonen stijgen maar dat de prijzen nog meer stijgen, dan daalt het reële inkomen. M.a.w. je kan voor het zelfde loon minder kopen.
In Nederland gebeurt ook zoiets op dit moment: prijzen stijgen door belastingverhoging (BTW) terwijl lonen achter blijven bij die stijging. M.a.w. de reële lonen dalen dus.
Je voorbeeld is natuurlijk incidenteel (wat Joost zegt). Om inflatie goed te berekenen wordt zorgvuldig uitgekozen pakket aan consumptie goederen gebruikt om de prijsstijging goed te meten.