De mens in een bezeten wereld, als een slinger schommelend tussen goed en kwaad
Dat wordt de rode draad van VPRO’s Zomergasten van vanavond met Sana Valiulina. Bekend van haar boeken ‘Het kruis’ (2001 – over het leven en de seksuele vrijheid in een Moskouse studentenflat), ‘Kinderen van Brezjnev’ (2014 – over liefde en verraad tegen de achtergrond van het economische en geestelijke verval van de Sovjet-Unie) en ‘Winterse buien of Ben ik wel geïntegreerd genoeg?’ (2016 – een bespiegeling van Nederland na hier 25 jaar gewoond en gewerkt te hebben).
De mens, schommelend tussen goed en kwaad, fascineert haar. Op haar Zomergastenavond wil ze het woord geven “aan mensen die met mij deze fascinatie delen en die daar een artistieke vorm aan geven, ieder op zijn manier. Want ik ben ervan overtuigd dat we alleen door de kunst onszelf en elkaar echt kunnen zien en begrijpen.”
Sana Valiulina, geboren in Estland, woont en werkt nu 35 jaar in Nederland. In haar werk komt het Estlandse verleden aan bod in de vragen over het leven van haar ouders en over haar studententijd in Rusland. Ik ben benieuwd welke kunst ze laat zien waardoor we “onszelf en elkaar echt kunnen zien en begrijpen”. Kunst uit Estland? Russische kunst?
Overigens: dat schommelen is wel een Estlands cultuurdingetje (om het ook eens populair uit te drukken). Het ‘kiiken’ (kiik is Ests voor zwaai), staande op een enorme schommel, net zo lang tot je ondersteboven zwaait, is uitgevonden door een Estlander. Het zijn ook overwegend Estlanders die er records mee breken en het Guinness Book of Records mee halen.
Het ‘kiiken’ is “tudengisuve parim elamus!” zien we in onderstaand filmpje op het T-shirts van een Estlabndse zwaaier. Hetgeen zoveel betekent als “De beste ervaring van de studentenzomer!”
Laat dat bij volgende gelegenheid onderdeel zijn van de Olympische Spelen.
De presentator van dienst is vanavond Jelle Brandt Corstius. Bij de Zomergasten van 2011 nog door onze volprezen recensent Molovich afgefakkeld omdat hij de timing heeft “van een autistische boer wiens koeien op het punt staan te kalveren”. Volgens Molovich destijds was De Brandt Corstius “in staat om op de meest gevoelige momenten de meest lompe opmerkingen te maken”.
Maar dat zal vanavond niet zo’n vaart lopen, want het kan ook anders. Twee afleveringen later was Jelle Brandt Corstius “scherp, charmant, grappig, complimenteus, begripvol, to the point, ontspannen” en “zorgde voor precies de juiste sfeer om zijn gesprekspartner het podium te geven dat zij verdiende”.
Dat kwam, volgens onze recensent, doordat Brandt Corstius zijn gast begreep. En daar is grote kans op vanavond want beiden zijn, ieder op hun manier, Ruslandkenners. Sana Valiulina kent de Russische invloed in Estland vanuit het verleden van haar ouders en heeft in Moskou gewoond en gestudeerd.
Ook Jelle brandt Corstius heeft in Moskou gewoond, als correspondent voor Nederlandse en Belgische dagbladen. Op de website van de VPRO schrijft hij over vanavond:
Ik leerde Sana Valiulina kennen door de documentaire Wend je lichaam naar de zon, die ze drie jaar geleden maakte met regisseur Aliona van der Horst. Knap hoe daarin de grote geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en de Sovjet-Unie een gezicht krijgt: het gezicht van haar vader, maar ook dat van al die andere jonge mannen die een speelbal werden van totalitaire leiders. Ik ben ook benieuwd hoe zij Nederland beziet. En hoe haar relatie tot Rusland en de Russen is veranderd sinds de inval in Oekraïne.
Wat dat allemaal gaat worden is te zien vanaf 20.15 uur bij de VPRO’s Zomergasten op NPO 2. Uw commentaar tijdens de uitzending vernemen we graag hieronder. Morgen krijgt u de recensie van onze Max Molovich.