Al vanaf de eerste Zomergastenuitzending lopen er lijntjes met de actualiteit. Ook vanavond weer: zouden er enige overeenkomsten zijn tussen het overheidsbeleid ten aanzien van de Afghaanse tolken nu en dat ten tijde van ‘De tolk van Java’?
In de vijfde aflevering van VPRO’s Zomergasten is schrijver Alfred Birney te gast. Zijn vader was in dienst van het KNIL (Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger) en was ook tolk voor de Britten die de Indonesische nationalisten bestreden.
In de roman ‘De tolk van Java’ (gelauwerd met de Libris Literatuur Prijs) beschrijft Birney hoe ellendig de opvoeding (of niet-opvoeding) door een getraumatiseerde vader kan verlopen. Persoonlijk leed als eerste overeenkomst. Dat zal vandaag, de dag van de Nationale Indië Herdenking, door meer hoofden spoken.
De wijze waarop de Nederlandse overheid haar verantwoordlijkheden invult is overeenkomst twee. Tot op vandaag kan de Indische gemeenschap daar over meepraten en is nog steeds niet alles erkend en geregeld (o.a. de backpay-kwestie).
Natuurlijk, er zijn verschillen tussen Indonesië toen en Afghanistan nu. Maar het zal toch niet zo zijn dat de overeenkomst is dat de overheid mensen die in haar dienst werkten in de steek laat? Wellicht komt dat vanavond aan de orde.
Zomergasten is geen actualiteitenprogramma of politiek platform, dus is het misschien leuker om het over Birney’s kennis van het edele gitaarspel te hebben. Hij schreef er boekjes over en kan prima college geven over een nummer van de Tielman Brothers (Indo-rock band uit de 60’er jaren).
Alfred Birney is bepaald geen liefhebber van televisie en hedendaagse social media. De VPRO gids haalde hier een citaat naar boven uit zijn boek ‘Niemand bleef’ (2008):
Ik ben een televisiehater en daar heb ik een goede reden voor. Vijfennegentig procent van het programma-aanbod bedient de niet-avontuurlijke kijker. Een halve eeuw van Amerikaanse dominantie heeft de televisiekijker murw gemaakt en gehersenspoeld.
En in een artikel in Trouw (2017) uit Birney zijn ongenoegen over social media:
Dat geraas en gebral, op Twitter en al die rare websites, over Zwarte Piet, God, Allah en de profeet, seksistische uitlatingen, scheldpartijen over en weer: ik word er niet goed van.
Om vervolgens de schrijver Aldous Huxley aan te halen die op zijn sterfbed gezegd zou hebben: ‘Wees een klein beetje aardig voor elkaar. Dat is al moeilijk genoeg’.
Alfred Birney is het daar grondig mee eens:
En zo is het. Ik weet het, ’t is flowerpower-taal, maar ik schaam me er niks voor. Ik ben nu eenmaal van die generatie.
We gaan het zien, vanavond om 20.20 uur op NPO 2. Of via de livestream op NPO Start. Ook nu weer hopen we uw reacties hieronder te mogen ontvangen. Morgen laat Max Molovich zijn licht over de uitzending schijnen in Sargasso’s Zomergastenrecensie.
Reacties (2)
Of ik ga kijken is nog de vraag: de afgelopen dagen interviews met deze beste man gelezen…Zijn jeugd was gruwelijk en daar was hij altijd vrij open over, de internaten erna, zijn Chinese astrologie en zijn literaire werken. Mildheid en gevoel voor humor vielen me dan ook op.
Zijn grote verdienste is ook de tabulatuur voor gitaristen, die hij heeft ontworpen en uitgewerkt. Als musicus vind ik dit ook een opvallend gegeven. want velen worden door het gangbare notenschrift, partituren, afgeschrikt en hij heeft het voor gitaristen veel toegankelijker gemaakt. Zelf leerde ik als kleuter al notenlezen, dat was dus spelenderwijs, maar dat is meestal anders.
Dus bedacht Birney een voor gitaristen eenvoudiger systeem, want gitaarleraar is hij al heel lang. Dat heeft veel voordelen: hij begint pas ’s middags met werken en is bepaald geen ochtendmens. Ook dat heeft een direct verband met zijn jeugd. Ik verheug me niet bepaald op het stereotiepe gepeuter van Abbring daarin, hetgeen ze zonder uitzondering bij iedereen doet, probeert. De hele slimmen houden stand!
Het is mij niet ontgaan dat het vandaag voor mensen met een Indische/Indonesische achtergrond ook een speciale dag is: herdenking van de capitulatie van Japan 1945. Niet wetende dat er nog een bloedige oorlog met de kolonisator Nederland zou plaatsvinden daarna.
Ik zit ook nooit op Twitter e.a. dat houdt je jong en gezond, dus zonder a-sociale media!
Toch gekeken naar deze uitzending, d.w.z. hele stukken ervan. Als het te gruwelijk werd of een filmfragment waar ik niets mee had, even naar de romcom op NPO 3 geschakeld en dan weer terug. Er zat een tijdsgewricht in Birney’s leven waar hij ook over vertelde, dat ik uiterst schokkend vond. Niet de jaren thuis, die blijven gruwelijk, daar had ik al volop over gelezen, maar de periode ná de internaten: weggegaan daar, omdat het er ook zeer onveilig was, waar hij niet over uitweidde. Ronduit schunnig vond ik zijn lot, door het op straat moeten zwerven jarenlang.
Ik heb niet de illusie dat het nu beter is: in mijn stad Rotterdam wordt de groep jonge daklozen nu op ong. 3000 mensen geschat, dus in meer dan vijftig jaar niets verbeterd. Het blijft een schatting, omdat velen onder de radar zijn. Schokkend te horen hoe Birney jarenlang op straat leefde en veel respect voor wat hij in zijn leven heeft opgebouwd. Wat hij uiteenzette over moderne slavernij, was me uit het hart gegrepen.