WW: Twee soorten Afrikaanse olifanten

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland

Voor velen zijn de Kerstdagen een goede gelegenheid om de familiebanden eens flink aan te halen, dit geldt helaas niet voor de arme Afrikaanse olifant. Onlangs gepubliceerd onderzoek zegt een beslissend oordeel te kunnen vellen over een vermoeden dat al langer bestond: er zijn eigenlijk twee soorten Afrikaanse olifanten.

Dat er verschillen waren tussen de bosolifant, die voorkomt in de regenwouden van Midden-Afrika en de savanneolifant, die rondscharrelt in de rest van Afrika, was al langer duidelijk. De bosolifant is een stuk kleiner dan de savanneolifant en heeft rondere oren, anders gevormde slagtanden en minder teennagels. Dit was altijd al voldoende om de twee te scheiden als verschillende ondersoorten.

Maar volgens het nieuwe genetisch onderzoek is het DNA van de twee typen Afrikaanse olifant net zo verschillend als dat van de Afrikaanse olifant en de mammoet en die laatste is toch echt een (weliswaar uitgestorven) aparte soort. Volgens het onderzochte DNA zou de afsplitsing van de twee, de bos- en de savanneolifant, rond dezelfde tijd zijn gebeurd als die van de mammoet. Al met al reden genoeg om te stellen dat er dus drie soorten olifanten zijn: de Aziatische olifant, de Afrikaanse bosolifant en de Afrikaanse savanneolifant.

Wat op het eerste gezicht slechts een semantische discussie lijkt, kan wel degelijk praktische gevolgen hebben. De Afrikaanse olifant als zodanig staat nu onder het kopje Vulnerable op de lijst van bedreigde diersoorten, maar de bedreigdheid van de twee soorten afzonderlijk verschilt nogal: de bosolifanten zijn een stuk bedreigder dan de savanneolifanten. Een splitsing zou de bedreigdheidsstatus van de eerste kunnen verhogen en die van de tweede verlagen.

Overigens is niet iedereen het eens met de nieuwe classificatie. Classificatie is namelijk een vrij zachte tak van sport. De huidige classificatieboom is een combinatie van het historisch gebruik als determinatie-instrument, evolutionaire reconstructie en de laatste jaren genetisch onderzoek. Die zijn niet altijd met elkaar in samenspraak. Uiteindelijk is de beslissing waar je de grens van een soort, ondersoort of klasse neerzet vrij arbitrair.

Ook in het geval van de Afrikaanse olifant zijn er tegenstanders van de voorgestelde splitsing: de African Elephant Specialist Group (AfESG) deed in 2003 een persbericht (.pdf) de deur uit waarin ze haar scepsis over de nieuwe verdeling uitspreekt. Het is de vraag of dit nieuwe DNA-‘bewijs’ voldoende is om ook de AfESG over de streep te trekken. Pas in de tussentijd het plaatje in je hoofd even aan: er zijn dus drie soorten olifanten. Toch?