De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Als ik – zoals iedereen wel eens heeft – een Luddistische bui aan voel komen en me afvraag of we wel beter af zijn met al die wetenschappelijke en technologische ontwikkeling zijn er twee overtuigende argumenten. De eerste is dat de verworvenheden van de medische wetenschap wel erg groot zijn: het is toch prettig om je (klein-) kinderen te kunnen zien opgroeien en niet al te voortijdig tegen je korte levensverwachting aan te lopen. Medicijnen, operaties en andere toverij helpen ons om een beetje aardig je oude dag (dat is dus alles voorbij 35) door te komen zonder al te veel pijn en moeite.
Een tweede en ook erg goed argument voor de vooruitgang is dat we door al die technologie meer tijd hebben voor leuke dingen zoals tv-kijken of eten en drinken met vrienden. Als ik me de gemiddelde Neanderthaler, doorsnee oude Griek of Soemerier voor de geest moet halen dan ontkom ik toch niet aan de gedachte dat die arme mensen de godsganse dag bezig zijn hun dagelijks brood te verdienen en weinig tijd hadden voor ontspanning.
Maar vandaag en gisteren kwamen afzonderlijk van elkaar twee berichten naar buiten die die voorstelling van zaken op de kop lijken te zetten. Zo werd op een 12000 jaar oude begraafplaats in het huidige Israel 71 schildpadschilden en twee stuks wild vee aangetroffen, omringd door menselijke overblijfselen. Gebaseerd op de grootte en hoeveelheden van de botten vermoedden de archeologen dat er hier sprake was van een heus prehistorisch banket. Het zou daarmee de oudste vorm van deze oermenselijke vorm van sociaal gedrag (het dinneetje met vrienden) zijn die bekend is.
Iets verderop, in het voormalige Nubie (nu Soedan), werden mummies gevonden van welke de botten – naar nu blijkt uit nieuw spectroscopisch onderzoek – antibiotische stoffen bevatten. Deze stoffen zijn hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit granen die gebruikt werden om bier te fermenteren. Bier stamt van lang, lang geleden en is waarschijnlijk al 9000 jaar geleden voor het eerst gebrouwen. Maar onze voorouders van zo’n 2000 jaar geleden wisten dus het nuttige met het aangename te vereningen, door antibiotica in het bier te doen.
Onze voorouders waren dus grotere Bourgondiers dan ik aanvankelijk dacht. Ontspanning is een wezenlijk en oeroud onderdeel van wie wij zijn, dus neem het ervan!
Reacties (20)
Leuk stukje.
Wel kleine opmerking, je zegt “dat die arme mensen de godsganse dag bezig zijn hun dagelijks brood te verdienen en weinig tijd hadden voor ontspanning.”
Ligt er maar net aan naar welke kultuur je in welke periode kijkt, over het algemeen kun je stellen dat jagers-verzamelaars de meeste vrije tijd lijken te hebben (waarbij ik gemarginalizeerde groepen die omringd zijn door de moderne wereld maar even negeer).
Een een-op-een relatie tussen hoeveelheid vrije tijd en technische vooruitgang is niet te maken, tijdens de industriële revolutie moesten mensen in steden over het algemeen meer werken dan daarvoor of daarna.
Tegenwoordig lijkt ’t alsof we maar rond de 36 uur per week aan ons levensonderhoud werken en de rest vrije tijd is. Tijd besteed aan huishoudelijke taken lijkt me echter ook niet tot vrije tijd (in ’t engels spreekt men van leisure time) te behoren, je mag dan wel zelf bepalen wanneer je je kleren wast, eten kookt en hoeveel tijd je er precies aan kwijt wilt zijn, maar ’t moet wel gebeuren.
Ik ben ook niet zo van vroeger was alles beter, maar ik kan me aardig vinden in je konklusie; zoals ik ’t zie: in technologisch minder geavanceerde tijden was ’t leven simpeler en ontspannener -voor diegenen die in hun basisbehoeftes konden voorzien dan.
@1: in de 19e eeuw hadden de meeste mensen nog 200 vrije dagen per jaar. Nu hebben we er gemiddeld nog iets van 125 over. Maar ja, in die tijden kon je dan ook veel gemakkelijker aan je eten komen: mensen deelden nog veel meer met elkaar en je hoefde dus helemaal geen geld te hebben om toch te kunnen eten. Dat verschil merk je nu nog, als we op vakantie naar wat armere zuidelijkere landen gaan. De mensen hebben geen cent, maar als er gegeten wordt, eet je gewoon mee.
@2: Dat aantal vrije dagen lag toen wel erg aan wat je sociale positie was hoor. En die 200 vrije dagen is in wat eerdere periodes wel een aardige schatting, maar in de 19e eeuw zal dat voor de meeste mensen, zelfs in een relatief achterlijk land als ’t toenmalige Nederland, toch niet meer de realiteit zijn. Dan heb ik ’t over werkdagen van 12 tot 15 uur nog niet gehad.
En makkelijker aan je eten kunnen komen ook, armoede zoals die toen in Nederland bestond, kennen we niet meer.
@2
Wat een onzin. Ga eens Dickens lezen man.
sjit halve zin weggelaten:
En als je zegt dat mensen toen makkelijker aan je eten konden komen, bedenk dan: armoede zoals die toen in Nederland bestond, kennen we niet meer.
Het is natuurlijk ook zo dat we die vrije tijd nu op veel verschillende manieren kunnen besteden. Bij vrije tijd in de 19e /begin 20e eeuw stel ik me toch vooral pindadoppende en garnalenpellende families voor :)
@1: Erg goede link trouwens Erik! Dat werpt toch een ander licht op mijn mentale voorstelling van de zaken.
Bourgondische Neanderthalers? Was dat niet lang voor het christendom gmeengoed werd in de wereld? Want is het niet zo dat Genesis 3:19 het luilekkerland voorgoed veranderde?
Die levensverwachting is een tikkeltje vertekend. Juist onder andere de medische stand van zaken (maar ook een nomadische vs.sedentaire levenswijze) hebben hun invloed gehad op zuigelingensterfte. Die was vroeger aanzienlijk hoger (en hoe vroeger, hoe hoger). Zelfs voor de paleolithische mens gold, als je de 20 haalde, had je een goede kans de 60 ook te halen. In die zin mag de oude dag na de 35 ook met een forse korrel zout worden genomen (of was dat om te provoceren naar de doelgroep van deze site?).
Verder wijst zelfs de 2e link die je geeft ook op een goede voedingssituatie voor de paleolithische mens (net als overigens de meeste onderzoeken die ik erover gelezen heb), die eigenlijk daarna nooit meer geëvenaard is (met uitzondering van de Westerling in de meest recente decennia).
Ik kan me trouwens makkelijk inbeelden dat toen de megafauna nog rondliepen, gigantische schransbuien min of meer noodzaak waren, aangezien conserveringsmethoden toen nog in de kinderschoenen stonden. Wat doe je dan met je jager-verzamelaar groepje van hooguit 30 man (vrouwen en kinderen incluis), als je een mammoet van 8000kg schoon aan de haak hebt weten te verschalken?
haha 200 vrije dagen. Toen werkte men helemaal dag en nacht (op wat adel na)
had men gigantische gezinnen die oók werkte (dus ook kinderen en opa en oma) om in deze lage vorm van levensonderhoud te voorzien had met meer oog voor elkaar om in slechtere tijden het wederzijdse te verwachten.
@2
Daar is helemaal niks van waar. Lees: Geschiedenis van de Nederlanden (Blom). Europa: a cultural history (Rietbergen) is daarop een goede aanvulling voor een mooi compleet beeld.
Hmz, ik ben redelijk sceptisch over de efficiency die technologie zou moeten brengen:
-Zo heeft de auto niet gezorgd voor een verkorte reistijd woon-werk: door de auto zijn we alleen maar verder van ons werk gaan wonen gemiddeld en is reistijd nagenoeg gelijk gebleven;
-Zo heeft e-mail het proces van verzenden wel versneld, maar krijgen we daardoor ook juist veel meer (ondoordachte) shit in onze digitale brievenbus, die veel tijd kost om af te handelen;
-Zo heeft ICT ook nog steeds niet bewezen de Solow paradox (“You can see the computer age everywhere but in the productivity statistics”) doorbroken.
-Antibiotica krijgen overigens wel +5 kudo’s van me.
Wat we natuurlijk ook moeten bedenken is dat ‘wij’ de armoede en ellende van vroeger voor een groot deel kwijt zijn geraakt door ze te exporteren. Dat is weliswaar mogelijk gemaakt door technologische vooruitgang, maar ik zou het toch als iets anders willen zien.
Wow, interessante blog en discussie.
Proberen een voorstelling te maken van het leven van vroeger is altijd boeiend. Zo zie je maar dat we maar al te vaak klakkeloos onze huidige patronen projecteren in bijvoorbeeld films.
Ik kon me ook maar nooit voorstellen dat het leven in de middeleeuwen zo zwaar moest zijn qua arbeid en religie. Kan me niet voorstellen dat je in zo’n omgeving de pubers kon interesseren voor een beroep in plaats van zelfmoord zoals nu soms in Japan gebeurt door de hoge verwachtingen.
Trouwens, wie wil er nou terug naar de tijd waar je kans maakt onderdeel te worden van het banket dat 71 schildpadden en twee stuks vee hebben aangericht?
@3: eind 19 eeuw was de pret van vrije dagen idd wel over, dankzij de industriële revolutie.
@4: dat is eind 19e eeuw.
@9: ja, dat is het beeld, dat we nu graag van het verleden presenteren, zodat de mensen nu denken, dat 25 vakantiedagen per jaar plus weekends wel heel erg genereus is.
@10: Hier is het lijstje met dagen, waarop de mensen voor de industriële revolutie heel vaak vrije dagen hadden, wat Blom (die ik al ken) of Rietbergen (zal ik eens opzoeken) verder ook zeggen.
@15: Pret was al eerder in die eeuw voorbij hoor, dat geldt ook voor Dickens (1812-1870) -Oliver Twist (1837-1839), Nicholas Nickleby (1838-1839), Great Expectations (1860-1861).
Ik denk dat je voor de gebieden waar de industriële revolutie begon zelfs wel al voor 1800 zit. De Luddieten waarmee Victor z’n stukje begon bijvoorbeeld, begonnen zelf rond 1811. In de loop van de 19e eeuw zie je zo langzamerhand al wat maatregelen om de ergste verschijnselen tegen te gaan (in Nederland bijvoorbeeld het Kinderwetje van Van Houten, 1874).
Die katholieke feestdagen gingen in Nederland natuurlijk al niet meer op vanaf de 80-jarige oorlog, maar ook hier hadden mensen nog genoeg redenen om vrij te hebben. Toch is die heiligenkalender niet een overzicht van vrije dagen, ook in katholieke landen werkten mensen af en toe wel ’s hoor.
@13: Je moet die zwaarte ook weer niet overdrijven natuurlijk, mensen toen konden zichzelf niet vergelijken met mensen nu. Bovendien was die religie ook een bron van vermaak, met feesten, kermissen (komt van kerk-mis), parades, toneel.
En persoonlijk zou ik inschatten dat de meeste mensen toen veel meer bevrediging uit hun werk konden halen dan tegenwoordig, waarmee ik alweer uitkom bij de Luddieten.
@16: ok, dan was het nog wat eerder en had ik 18e eeuw moeten schrijven.
Die heiligenkalender is juist zo interessant, omdat er vroeger veel vrije dagen op christelijke feestdagen waren. Keuze genoeg. Bovendien hadden de mensen toen wel meer vrije dagen nodig, omdat het weekend toen nog onbekend was (de zondag als rustdag, ok, maar de vrije zaterdag bestond niet, tenzij dat een feestdag was). Veel meer mensen dan nu bepaalden toen overigens zelf, wanneer ze een vrije dag hadden, of voor welke heilige ze dat deden.
@17: Oh begin 19e eeuw was denk ik wel ’t dieptepunt. Sowieso liep Nederland nogal achter. Met schrijvers als Dickens begon denk ik wel de bredere bewustwording dat ’t zo niet kon doorgaan.
Ja, onze vrije tijd is inderdaad zo vrij niet, vastgelegd in regeltjes als ze is. Daarnaast hing het natuurlijk ook af van bij welk gilde je hoorde of wie de beschermheilige van je dorp of stad was, wie je naamheilige was enz. Maar ben ’t zeker eens met de strekking van wat je zegt.
Ik vond het ook een relaxte tijd toen. Wij deden in die tijd wel aan ruilhandel en dmv diensten en wederdiensten, maar het ging allemaal rustig en ongedwongen.
De ellende van hard werken begon geloof ik met de opkomst van geld. En door goederentransport en handel werd geld ook steeds belangrijker. En je werd je ervan bewust dat je veel spullen niet had.
@19: En dat laatste nam helemaal een grote vlucht door vooruitgang op het gebied van reclame.