WW: Moleculaire Eyptologie en de Klompvoetige Farao

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Egyptologie is ook niet meer wat het geweest is. De tijd dat enthousiaste gravers als Champollion en Lepsius als Indiana Jonesen het ene graf na het andere open lieten graven om zich vervolgens vol te storten op het vertalen van die rare tekentjes is voorbij. Moderne egyptologie bedient zich niet van schepjes en tropenhelmen maar van radio-microscopen en DNA-kits. En sinds deze week bereikte de moleculaire egyptologie een mijlpaal. We weten nu namelijk alles over voorheen raadselachtige farao Toetanchamon. De uitkomst: de grote koning was een negentienjarig, 1.68 meter lang kind met een klompvoet dat stierf aan malaria.

Het onderzoek, deze week gepubliceerd in het Journal of the American Medical Society is uitgevoerd door een team van wetenschappers onder leiding van Dr. Zahi Hawass (op zijn website toch afgebeeld met Indiana Jones-hoed). Van september 2007 tot oktober 2009 onderzochten zij het skelet van Toetanchamon en van 15 andere koninklijke mummies die in de Negentiende en begin Twintigste eeuw uit hun graven waren verwijderd. Van vijf hiervan was al bekend dat ze uit een ander geslacht stammen en deze mummies werden gebruikt als controlegroep voor het onderzoek naar de familierelaties tussen de 11 andere mummies.

Met behulp van een Siemens tomograaf werd een scan gemaakt van Toetanchamon en andere lijken. Ook werd DNA van de mummies afgenomen om de familierelaties bloot te leggen.

Uit de DNA analyse kwam een bijzonder compacte familieboom. De overgrootouders van Toetanchamon waren Yuya en Thuya. Hun dochter Tiye trouwde met farao Amenhothep III. Zij kregen een dochter en een zoon genaamd KV55 en KV35YL (dit zijn uiteraard de wetenschappelijke namen die ze toebedeeld werden aan de hand van de locatie van hun graf). Toetanchamon is de zoon van deze twee mensen: zijn vader en moeder zijn dus ook zijn oom en tante. Lekker incestueus dus.

Uit de radiologische gegevens bleek dat Toetanchamon nogal wat kwaaltjes had: zijn linkervoet vertoont duidelijke vervormingen, overeenkomend met de aandoening klompvoet. Ook zijn ruggegraat vertoonde vergroeiingen. Uit vergelijkbaar onderzoek van de andere mummies bleek dat er meerdere familieleden met problemen waren: botbreuken, vergroeiigen en botdegeneratie werden gevonden.

Ook werd gezocht naar verscheidene soorten infectieziekten. In de mummies werden geen sporen van TBC, lepra, of pest gevonden maar er werd wel DNA aangetroffen van de Plasmodium Falciparum, ook wel bekend als de malariaparasiet. Malaria -in combinatie met een vervelende beenbreuk- wordt door de onderzoekers als plausibele doodsoorzaak aangewezen.

Al met al laten de wetenschappers zien dat er nog heel wat leven zit in deze eeuwenoude tak van wetenschap. Met gloednieuwe technieken lichten we weer een tipje van de sluier van de farao’s op.