Columnist Ewald Engelen ziet het nieuwe leenstelsel wel zitten:
we krijgen een sociaal leenstelsel. Hiermee wordt in één klap aan twee sociale kwaden een einde gemaakt. Ten eerste de omgekeerde solidariteit tussen arm en laagopgeleid aan de ene kant en geprivilegieerd en hoogopgeleid aan de andere. Net als bij kunst en cultuur vallen de deelverzamelingen van gebruikers en betalers in het hoger onderwijs niet samen. Universiteiten worden net als De Nederlandse Opera en het Concertgebouworkest uit de algemene middelen betaald. Oftewel, alle belastingplichtige Nederlanders betalen mee aan de zwaar gesubsidieerde kaartjes van opera en orkest. Maar als je in Stopera of Concertgebouw rondloopt, zie je meteen dat de bezoekers geen dwarsdoorsnede van Nederland zijn: oud, wit en veel broches, brogues en corduroy. Datzelfde geldt voor het hoger onderwijs. We betalen allemaal, maar het is vooral de gegoede middenklasse die ervan geniet.
En dan nog dit:
Hulde dus voor Jet. En als ik me dan toch een kanttekening mag permitteren: het vrijgespeelde budget moet niet naar het hoger onderwijs gaan, maar naar het funderende onderwijs. Uit de onderwijseconomie is de vuistregel bekend dat de maatschappelijke opbrengsten van onderwijsinvesteringen afnemen naarmate ze hoger in de onderwijskolom terechtkomen. […] Dus Jet, stop die één miljard euro in uitmuntende kinderopvang in plaats van er je oud-collega’s aan de HvA gelukkig mee te maken.
Reacties (23)
Ik ben het niet vaak oneens met Ewald Engelen, maar deze keer wel. Opera en concert zijn uitgaansgelegenheden, onderwijs is dat niet.
Tot nu toe zagen wij als samenleving onderwijs als een investering die de hele samenleving ten goede zou komen in de vorm van een goed opgeleide en daardoor economisch sterke bevolking te creëren die haar investeringen door zowel (direct) belastingen op hogere inkomsten als (indirect) belastingen op toegenomen economische activiteit zou terugverdienen. Als land zijn we grosso modo beter af.
Met het leenstelsel zijn we definitief op het pad dat we niet meer naar de samenleving kijken maar het individu voorop stellen. Als jij hoogopgeleid wilt zijn dan moet je er maar voor lenen. Maar ja, waarom zou je ooit van zins zijn als je eenmaal bent afgestudeerd en je verdient bovengemiddeld nog bovengemiddeld belasting te betalen?
Het leenstelsel ondergraaft de noodzakelijke solidariteit voor onze huidige maatschappijvorm. De druk om belastingen te verlagen zal alleen maar toenemen en daarmee de druk op het verder uitkleden van de sociale voorzieningen en, heel belangrijk, goed onderwijs. We are self-defeating.
En het stemt wrang dat de PvDA en Groenlinks de maatschappelijke gevolgen niet kunnen of willen zien. Op naar het liberale Walhalla…..
@1: “Opera en concert zijn uitgaansgelegenheden, onderwijs is dat niet.”
Hier gaat het al mis. Zowel opera en concert als het onderwijs staan ten dienste van de verheffing van het volk.
Verder zie ik heel veel aannames die niet hardgemaakt worden.
Unverfroren(1) populistische argumenten van Engelen. Persoonlijk vind ik het een beter idee dat alle onderwijs gratis is en dat de kosten daarvan door de hogere belastingschijven gedragen worden. Veel logischer, en efficiënter dan al dat heen en weer schuiven van geld.
Maar als het zo moet, dan weet ik er nog wel een paar:
Hogere inkomens meer AOW-premie laten betalen. Die leven immers gemiddeld 6-7 jaar langer dan lager opgeleiden.
Hogere inkomens minder AWBZ-premie laten betalen. Die maken nl. maar voor een klein deel gebruik van de AWBZ, slechts 1/3-1/4 per persoon vergeleken met de lagere inkomens. Het is natuurlijk niet eerlijk om veel premie te moeten betalen voor iets dat je niet gebruikt.
Vrouwen meer AOW-premie laten betalen. Die leven immers gemiddeld veel langer. Dat moet gecompenseerd worden, anders betalen mannen de rekening.
Vrouwen minder belasting laten betalen Ze verdienen immers 17% minder dan mannen voor hetzelfde werk. Dat moet gecompenseerd worden, want vrouwen doen toch al zo veel extra werk zonder enige beloning.
— 0 —
(1) Of mag dat niet meer na die Mufti?
@0
De studiefinanciering was voordeliger voor arme ouders en studenten dan voor rijke ouders en studenten vanwege de aanvullende beurs. Het progressieve belastingstelsel is ook meer dan capabel om de kosten te verspreiden. Sterker nog het leenstelsel verschuift de rekening van rijk naar arm: een bankier die 1 miljoen binnenhaalt betaalt immers niet meer studieschuld terug dan een verpleger met 25.000 euro per jaar, tenminste als de miljard euro aan ombuiging anders via een algemene belastingverhoging was opgebracht of van de sociale zekerheid/zorg was wegbezuinigd, en dat was waarschijnlijk wat er gebeurd was.
Maar even een vraag: kunnen de voorstanders van het leenstelsel nou eens een keer besluiten of zij kiezen de ouders/huidige werkenden of de studenten zelf te zien als groep die voor de studie betalen want anders kunnen we geen consistente discussie houden (dan weten we niet of we moeten kijken naar de bakker als iemand die belasting betaalt of de bakker als iemand wiens kind een aanvullende beurs en gesubsidieerd onderwijs krijgt).
Als ik 1 ding van Jetje heb geleerd is dat ik dus nooit meer brood koop bij die egocentrische tyfus bakker. Voortaan weer lekker spartaans dat smerige AH brood in mijn trommeltje.
@5
Heb je ook nog eens belasting zitten betalen voor z’n MBO opleiding (bij een zelfstandige bakker ook gewoon 4 jaar)…
Ik ben het met hem eens dat dit een onwenselijke situatie is. Ik zou de oplossing alleen in een andere, feitelijk tegenovergestelde richting zoeken. Als universiteiten niet voldoende een dwarsdoorsnede van de samenleving zijn, probeer er dan voor te zorgen dat dit wél zo is. Of werk in elk geval die richting op. Zorg ervoor, kortom, dat meer studenten uit minder welgestelde gezinnen zich aanmelden bij een universiteit.
Het verhogen van de financiële drempel, zoals dit leenstelsel doet, zorgt er alleen voor dat het straks niet vooral, maar uitsluitend de gegoede middenklasse is die van het hoger onderwijs geniet.
Want hoewel het misschien niet hoofdzakelijk de financiële drempel is die deze situatie (waarin universiteiten vooral door de gegoede middenklasse worden bevolkt) creëert en in stand houdt, speelt het onmiskenbaar een rol. Het verhogen van het ene, is dus het verergeren van dat andere.
Dus, wil hij hiermee zeggen, ik en mijn dochter zitten in hetzelfde schuitje als de rest van de mensen die hierdoor benadeeld worden. Wat hij nochtans over het hoofd ziet is dat zijn dochter het privilege van een gegoede-middenklassenpappa geniet, en dus sowieso al niet het risico liep om ooit van het hoger onderwijs buitengesloten te worden. De groep waar we ons zorgen over moeten maken zijn de kinderen die door deze maatregel van toekomstige studenten, in toekomstige gefrustreerde volwassenen zijn veranderd.
Ik heb overigens op Ewald Engelen ge(voorkeur)stemd deze laatste verkiezingen. De morele steun die dat impliceert, needless to say, trek ik bij dezen weer in …
(van de zonnige kant trouwens, gefrustreerde volwassen zijn wel sneller geneigd de spreekwoordelijke guillotines uit het eveneens spreekwoordelijke vet te halen … van de noodzaak daartoe raak ik steeds meer overtuigd)
@7: stop met allemaal zinnige dingen te schrijven, ik word nog een Krekel-groupie.
Ik vind het niet eerlijk van Van Engelen dat hij de kosten per diploma berekent als E120.000-E140.000 en dan impliceert dat dit kosten zijn die een student zelf zou moeten betalen als hij ging studeren. Deze kosten zijn echter zo hoog omdat er veel kosten worden gemaakt voor mensen die niet afstuderen en dus geen diploma halen. De kosten die gemaakt worden voor een student die wel zijn diploma haalt zijn veel lager. Inclusief studiefinanciering zo’n E8000 per jaar (http://www.trendsinbeeld.minocw.nl/grafieken/3_1_3_18.php). Dus als je 6 jaar over je studie doet (uitloop en zo) is dat zo’n E50.000. Binnenkort minder door het afschaffen van de basisbeurs.
Verder ben ik het helemaal eens met Krekel.
Overigens zijn er zoals Van Engelen aangeeft een aantal problemen in het hoger onderwijs met op tijd afstuderen, wel niveau hoog houden, en te veel uitval. Deze maatregel lijkt hier echter niets maar dan ook echt niets aan te veranderen.
Wauw, ik had het stuk van Engelen nog niet gelezen, maar…
Dit is er al, de prestatiebeurs, het leenstelsel verandert hier niets aan.
Einde argument.
Als tegenwicht liever het stuk van Bregman van vandaag: https://decorrespondent.nl/1304/waarom-een-uitdijende-overheid-geen-ziekte-maar-een-zegen-is/33421520-9be6f2e6
@10: Daarbij dat je als middelbaar guppie ontzettend wordt opgedrongen om maar een studie te kiezen na je middelbare school. Wie wel eens op een open dag is geweest weet hoe feestelijk al die universiteiten en hogescholen zich voordoen. Men vermijd zoveel mogelijk de werkelijke inhoud op die studies en laten slechts paradepaardjes zien van uitzonderlijke stages, snoepreisjes en hippe projecten.
Men vergeet nog wel eens dat de meerderheid in feite nog kinderen zijn met een vertekend beeld van de werkelijkheid die je vervolgens een kansspel ter waarde van 50.000 euro laat spelen.
@11
Plus dat de overheid ook niet erg meehelpt: studies die economisch weinig rendabel zijn hebben doorgaans geen tweejarige master, laten meer tijd over voor een bijbaan, hebben meer gelikte presentatie en de overheid stimuleert je om een “excellente student” in zo’n studie te worden ipv. een middelmatige bij een meer economisch rendabele studie. Dus dan kun je als 18-jarige nog weleens de vergissing maken naar de wat kortere termijn te kijken en alleen maar economische voordelen te zien bij een studie uiteindelijk economisch weinig rendabel is.
Last but not least is er een rits (inclusief een paar grote) studies die tot relatief laagbetaald werk leiden maar wel erg gewild zijn door de samenleving (bv. verpleegkunde), zou Engelen erbij hebben stil gestaan dat ook voor die studies minder mensen zich zullen aanmelden als ze een geinformeerde keuze maken?
@3:
Een kleine kanttekening bij het gratis onderwijs:
Gratis, ok!
Maar bij “luilakkerij/lapzwansen” er uit.
Op hetzelfde ftm betoogt Robin Fransman, toch niet echt een linkse econoom, dat dit land gek geworden is in zijn doorgeschoten marktdenken. Het is te mooi om niet te citeren – en volledig van toepassing op het leenstelsel:
En oud conservatief heeft het weer eens leuk gereframed. “Kijk zo’n opleiding? Daar ga jij toch niet heen? Dat is alleen voor de kakkers! Die mensen die hun kindertjes voorlezen enzo. Waarom zou jij daar voor moeten betalen? Neeeeee….laten we dat eens niet doen. Kan dat geld toch mooi lekker naar dingen die jij leuk vind… zoals Kinder opvang? Hmmmm? Net als al dat cultuur.. bah.. heb je toch niks aan? Al de Hollandse artiesten uit Brabolonië die jij leuk vind moeten zich toch ook zelf redden? INderdaad… afschaffen, en investeren in een nieuw voetbal stadion! ZIe je nu wel dat je dan ook minder belasting kunt betalen.”
Het is alsof je naar de Duvel zelve luistert. Zijde zacht in toon, en verleidend…Ook bij het CDA is de Duivel nu al heel erg goed vertegenwoordigt. Keizer wat de Keizer toekomt? Nee dat bedoelt Jezus niet zooooo… jij bent gewoon jaloers op het vermogen…dat zijn mensen die investeren in banen. HMm… en wat als jij zelf nu eens rijk word? Kan zo maar hoor, je hoeft hier maar te tekenen op het gestippelde lijntje.. doe ik de rest ;).
@7
Dit lijkt me een heel onzalig plan. Voor de universiteit heb je namelijk iets nodig dat niet normaal verdeeld is over de bevolking: IQ.
Als je ervan uitgaat dat belastingen geheven worden voor algemene voorzieningen en solidariteit tussen haves en havenots, dan zijn subsidies voor de haves (hypotheekrente, hoger onderwijs en cultuur) het nodeloos rondpompen van geld. Dan kun je net zo goed de belastingen verlagen. Engelen heeft in elk geval geen gelijk dat de havenots meebetalen aan de hobby’s van de haves. De netto geldstroom gaat wel degelijk de andere kant op (via zorg en sociale voorzieningen).
Principieel zie ik het probleem niet echt dat je voor je studie een bedrag zou moeten lenen dat in je studententijd inderdaad significant is, maar in het licht van je salaris daarna overzichtelijk. Als je er in je eerste baan 500 euro netto per maand op vooruit gaat, ben je in drie jaar van je schuld af.
@16:
Dit kan ten dele waar zijn, maar de sociale achtergrond is ook grotendeels bepalend of iemand naar het hoger onderwijs gaat.
@17
Je verdient niet 500 euro meer per maand bij je eerste baan, ook niet bij je tweede overigens, misschien bij je vierde of vijfde wanneer je tegen de 40 bent en je bent eerst minstens 2 jaar een fatsoenlijk inkomen misgelopen t.o.v. iemand die MBO-4 op 20-jarige leeftijd af heeft gerond.
Punt is dat gemiddeld men wel genoeg extra verdient over het hele leven om de schuld af te betalen maar dat er grote verschillen zijn tussen individuen: de verpleegkundige die helemaal niet per se meer verdient dan iemand met MBO-4 en de CEO die een miljoen per jaar binnensleept. Meer lenen betekent dat de lasten netto een stukje opschuiven van de CEO richting de verpleegkundige.
Er wordt nog steeds gedacht dat de hogeschool en universiteit elitaire luxes zijn waar mensen rijk van worden terwijl 50% van de jongeren naar een van beide gaat en een HBO of WO diploma steeds meer nodig wordt om een normale baan te krijgen. De “gewone man” is straks zo’n beetje eerder iemand met een HBO diploma dan met een MBO diploma.
@17: Geld rondpompen = kapitaal herverdelen. Nodeloos? Allerminst. Ingewikkeld? Ja
@17
P.S. Soms zit er een goede reden achter het “rondpompen” van geld, namelijk dat het de soms nodig is om het draagvlak te behouden (meerder politici hebben toegegeven dat soms bewust mee te hebben genomen bij het ontwerpen van een regeling). Als de AOW en de kinderbijslag er alleen waren geweest voor de armen waren ze waarscijnlijk allang verregaand of geheel wegbezuinigd.
@21 Dat snap ik. Veel van de cultuur zou ook verdwijnen als mensen er direct voor moesten betalen ipv via de belastingen. maar dat is meer een pragmatisch dan een principieel punt.
“Veel van de cultuur zou ook verdwijnen als mensen er direct voor moesten betalen ipv via de belastingen.”
Cultuur zou vooral verschuiven (en dat is niet heel erg: opera is niet intrinsiek cultureler dan death metal), hoewel er een kleine krimp zal zijn omdat jongeren gewoon geen geld hebben om alles uit eigen zak te betalen. Maar sociale programma’s zouden er hard onder lijden als er niet meer werd rondgepompt.
“maar dat is meer een pragmatisch dan een principieel punt.”
Dus?