Wetenschap en industrie hoeven niet te bijten – ook in zorg niet

ANALYSE - De gezondheidszorg is duur en dreigt straks meer dan de helft van het gezinsinkomen op te slokken. Dat er op de kosten bespaard moet worden, is evident, maar de vraag is hoe. De Health Campus  in Maastricht, een publiek-privaat samenwerkingsproject, biedt antwoord.

De kosten van de gezondheidszorg nemen almaar toe, vanaf 2000 zelfs in versnelde mate. Er zijn al verschillende ideeën geopperd om de zorgkosten te drukken. Ze variëren van gezonder leven; langer doorwerken; groter kostenbewustzijn; eigen betalingen en herziening van het basispakket. Ook betere informatievoorziening, therapietrouw worden als mogelijk oplossingen genoemd. Samenvattend zou je kunnen zeggen dat het beleid de patiënten, de behandelaars, de politiek en de overheid ertoe moet zetten om ieder hun verantwoordelijkheid te nemen. Alleen op die manier kan de zorg betaalbaar blijven.

Maakt publiek-private samenwerking zorg betaalbaar?

Opvallend genoeg wordt in de meeste plannen geen melding gemaakt van de mogelijkheden om private-publieke samenwerkingsverbanden aan te gaan, terwijl er in de verschillende delen van Nederland wel mee wordt geëxperimenteerd, bijvoorbeeld in Zuid-Limburg. De Maastricht Health Campus is een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Maastricht, het Maastricht Universitair Medisch Centrum, de Limburgse Development en Investment Fonds (LIOF), de gemeente Maastricht en de provincie Limburg. Op de campus worden ideeën en innovaties uit wetenschappelijk onderzoek en de zorgpraktijk (door)ontwikkeld en ‘on site’ klinisch getest. De bedoeling is dat de opgedane kennis ook daadwerkelijk de dagelijkse praktijk bereikt en ook een bijdrage levert aan de verlaging van de zorgkosten.

Een cruciaal onderdeel van de campus is het Maastricht Valorisation Centre (MVC) waarin de faciliteiten ter ondersteuning van alle fasen van de valorisatieketen zijn ondergebracht, vanaf het eerste idee, via proof of principle, proof of concept tot en met proof of market en, in sommige gevallen, productie voor de markt. Het MVC ondersteunt onderzoekers en ondernemers met aanvragen van octrooien, sluiten van licentieovereenkomsten, oprichten van bedrijven en met het (verder) uitbouwen van netwerken.

Nu krijgen wetenschappers voornamelijk op basis van hun citatie-index subsidie voor fundamenteel onderzoek. Wie in een toonaangevend tijdschrift als Nature publiceert, is vrijwel verzekerd van de financiering van zijn (vervolg-)onderzoek. Hoe de resultaten van dat onderzoek eventueel in de praktijk kunnen worden toegepast, speelt in die beslissing echter nauwelijks een rol.  Er is een gat tussen wetenschappelijk onderzoek en de praktische toepasbaarheid van dit onderzoek. De Maastrichtse Health Campus is erop gericht dit gat tussen theorie en praktijk te dichten of in ieder geval te verkleinen.

Health Campus Maastricht vraagt onderzoekers nadrukkelijk te kijken naar de mogelijk praktische toepasbaarheid van hun bevindingen en moedigt hen aan om te brainstormen over mogelijke spin off mogelijkheden van hun onderzoek. Als hun onderzoek daadwerkelijk leidt tot vermarktbare producten, mogen ze er ook zelf, of de onderzoeksgroep, een deel van de opbrengsten behouden.

Om de critici voor te zijn: het fundamenteel onderzoek blijft vrij van commerciële inmenging. Wel zijn er duidelijke afspraken gemaakt over de uitkomsten ervan en over het moment dat privaat geld mag worden ingezet bij de vercommercialisering van de onderzoeksresultaten. Een daadwerkelijke toepassing van een medische vinding is niet alleen van belang voor de onderzoeksgroep of de individuele onderzoeker maar creëert ook hoogwaardige werkgelegenheid, het kan in de medische praktijk leiden tot betere behandeluitkomsten en daarmee tot een verlaging van de zorgkosten.

Gezonder leven levert besparingen op

Alle partijen die in de Health Campus participeren zijn het eens over het belang van samenwerking, maar natuurlijk is iedereen tegelijkertijd gefocust op zijn eigen specialisme. Van eerstelijns tot topreferente zorg: elk aspect van zorg is terug te vinden op Maastricht Health Campus. Als je intensief samenwerkt, heeft een brede verscheidenheid grote voordelen: je kunt vanwege de korte lijnen veel van elkaar leren. Het is precies de optelsom van de gezamenlijke kwaliteiten, van zowel de individuele als de gemeenschappelijke vooruitgang, en de combinatie van onderwijs, onderzoek en bedrijvigheid met ambitie en volharding die de kracht van de Health Campus bepalen. en ook hier is van toepassing; goed theoretisch onderzoek, praktisch toegepast moet leiden tot betere behandeluitkomsten wat weer zal leiden tot lagere zorgkosten.

De uitdaging is met andere woorden een evenwicht te vinden tussen het genereren van spin-offs en werkgelegenheid aan de ene kant en ruimte voor wetenschappelijke onafhankelijkheid en profijt voor de zorg aan de andere kant. Een kant-en-klare aanpak bestaat niet: problemen en hun oplossingen zullen zich gaandeweg aandienen en moeten vervolgens opgelost worden.

Verwacht wordt dat Maastricht Health Campus de regionale economie een forse economische impuls geeft en een basis tot samenwerking met buitenlandse partijen legt om de doelstelling van ‘smart solutions for healthier living’ te realiseren. Gezonder leven wordt vaker genoemd als een mogelijkheid om de zorgkosten op termijn te drukken. Kiezen voor slimme oplossingen voor gezonder leven betekent werken aan de bestrijding van ziektes en aandoeningen en aan betere, snellere, minder belastende, goedkopere behandelmethoden. Op de Health Campus wordt veel onderzoek gedaan naar oorzaak en behandeling van diabetes. Diabetes heeft grote invloed op een aantal lichaamsfuncties zoals bijvoorbeeld zicht en hartfalen. Door geavanceerde behandelmethodes kan de ziekte beter onder controle worden gehouden waardoor fysieke mankementen veel langer uitblijven. Mensen gewoon kunnen blijven meedraaien in het arbeidsproces en uiteindelijk ondanks de diabetes relatief gezond blijven.

Belangrijke deelnemer aan de Health Campus is het Maastricht Universitair Medisch Centrum. Als een van de weinige universitaire centra heeft het ook de rol van algemeen streekziekenhuis. Dat is interessant voor de onderzoekers en de ondernemers op de campus omdat het zorgt voor voldoende instroom van patiënten met veel voorkomende ziekten als diabetes, hoge bloeddruk, overgewicht en kanker. De functie van algemeen streekziekenhuis, gecombineerd met (academische) eerstelijns- en huisartsenzorg, is van grote waarde voor de kennisontwikkeling en -valorisatie van volksgezondheid en eerstelijns zorg, een speerpunt van Maastricht Health Campus.

Een ongezonde levensstijl vormt een steeds groter maatschappelijk probleem. Dat geldt voor heel Nederland, maar vooral in Zuid-Limburg zijn de gevolgen van een ongezonde levensstijl zichtbaar. In de provincie komen obesitas en hart- en vaatzieken meer dan gemiddeld voor. Preventieve gezondheidszorg door interventies in gedrag en leefstijl is hiervoor een belangrijke oplossing. Via Living Lab Limburg© probeert de Health Campus ziekten op te sporen, voorkomen en effectief te behandelen waarbij de patiënt en behandelaar in een vroeg stadium betrokken worden. Het is een sprekend voorbeeld van hoe nieuwe vormen van samenwerking tussen bedrijfsleven, overheid en kennisinstituten kunnen leiden tot snellere en meer innovatieve ontwikkelingen en uiteindelijk ook tot een betere en betaalbare zorg. De wetenschap moet haar koudwatervrees voor de industrie soms zien te overwinnen; een industrie die alleen zal investeren als zij winstkansen ziet. En die winstkansen zijn alleen aanwezig als innovatie iets toevoegt aan het bestaande arsenaal van behandelmethodes anders is de kans op vergoeding door ziektekostenverzekeraars minimaal. Onderzoekers en industrie hebben er kortom beide belang bij om theorie en praktijk op maatschappelijk zinvolle wijze samen te brengen.

Jan Kees Dunning is CEO van de Maastricht Health Campus. Dit artikel verscheen eerder op Sociale Vraagstukken.