COLUMN - van Prof.Dr. Joop van den Berg
In de komende maanden zal worden beslist over het economische hulpprogramma van de Europese Unie aan haar lidstaten, in de hoop dat de Unie als geheel de coronacrisis zal doorstaan. De Europese Commissie heeft er een ambitieus programma van gemaakt: een herstelprogramma voor vooral Zuid-Europa; de begroting van de Unie voor de eerstkomende vijf jaren en tevens integratie van de European Green Deal in het herstel- en begrotingsprogramma.
Het totaal daartoe in te zetten bedrag begroot de Commissie op 750 miljard euro, waarvan 500 miljard in de vorm van subsidies. De overige 250 miljard zijn beschikbaar in de vorm van leningen. De Commissie leent daartoe zelf de benodigde middelen en zij zorgt voor financiering door middel van de (verhoogde) contributie van de lidstaten en de heffing van Europese belastingen, vooral bij de zeer grote ondernemingen en bij de technologische bedrijven.
Grondslag voor het ingenieuze Commissievoorstel is een plan dat was ingediend door de regeringen van Frankrijk en Duitsland. Pijnlijk detail voor Nederland: bij de vormgeving daarvan volgde de Duitse regering een aantal Franse ideeën (Europese belastingen en leningen, uitkering voornamelijk via subsidies) en distantieerde zich derhalve van het tot voor kort veronderstelde bondgenootschap met de ‘frugal four’, Nederland, Denemarken, Zweden en Oostenrijk.
In het Commissievoorstel zit zo ongeveer alles waar Nederland altijd tegen is geweest, waarbij het doorgaans werd gesteund door de Duitse regering: leningen die in feite zoals de ‘euro-obligaties’ gezamenlijk worden gefinancierd; Europese belastingen naast nationale bijdragen; verhoging van de eerstkomende meerjarenbegroting van de Unie. Van de urgentie van de coronacrisis wordt in feite door Fransen en Duitsers gebruik gemaakt ons land enige al lang gewenste en noodzakelijke vernieuwingen door de strot te duwen, die wij vermoedelijk niet allemaal meer kunnen afwijzen. Waaraan te zien valt dat de Britten er niet meer zijn om ons te helpen overal tegen te zijn, maar ook dat wij onze achterhaalde maatstaven niet langer aan de Unie en de euro kunnen opdringen. Zelfs de Duitsers hebben immers de steven gewend.
Aan dit soort veranderingen ontkomen door te verwijzen naar gebrekkige begrotingspolitiek en te grote schuldpositie van Zuid-Europese lidstaten en naar onze eigen financiële ‘voorbeeldigheid’ zal ons niet meer helpen, zo valt aan te nemen. Den Haag is dan ook opvallend stil over de Commissievoorstellen, nadat het eerder nog met licht dédain had gesproken over het Frans-Duitse voorstel.
Maar eigenlijk worden wij aangepakt zoals wij, als het zo uitkomt, anderen aanpakken. De koninkrijksregering heeft aan de landen in de Caraïben ruime steun toegezegd, nu hun economie, onevenredig afhankelijk van het toerisme, volledig is ingestort. Dat is mooi. Zij heeft daar echter voorwaarden aan verbonden die ten dele terecht zijn maar ten dele ook bestaan in verlangens die Nederland altijd al had maar nooit zag ingelost, zoals drastische verlaging van de ambtenareninkomens op Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Wat het kabinet-Rutte ongetwijfeld ziet als Europese ‘chantage’, beoefent het zelf op de Caraïbische eilanden. Dat is heel wat minder mooi 1).
De Nederlandse overmacht leidde ertoe dat er voor de Caraïben weinig anders op zat dan het hoofd te buigen. Daar werkt onze moraal wel, zoals die niet (meer) werkt tegenover landen in Zuid-Europa. Weliswaar worden de lidstaten daar gestimuleerd tot economische hervormingen, maar niet meer op de manier waarop dat tijdens de eurocrisis gebeurde met Griekenland, ten koste van bestaanszekerheid en elementaire welvaart. Als de boekhouding maar klopte. Eerder heb ik hier als eens gesproken van de ‘Dorknoper-moraal’ van Nederland in de Europese Unie 2), die door onze minister van Financiën dit voorjaar nog eens triomfantelijk werd uitgedragen. ‘Gebrek aan empathie’ vond minister Hoekstra later. Gebrek aan politiek inzicht zou een betere verklaring zijn geweest.
Dat ‘gebrek aan empathie’ riskeerde Zuid-Europa aan populisten uit te leveren op een moment dat daar regeringen aan het bewind zijn waarmee de Europese toekomst staat of valt. Het ziet ernaar uit dat Dorknoper daar vastloopt. Dat deed hij helaas niet op de Caraïbische eilanden. Heeft iemand in Den Haag zich afgevraagd wat dat zou kunnen betekenen voor de sociale en politieke verhoudingen op die eilanden?
Zeker, de Nederlandse boekhouder is onmiskenbaar consistent in zijn optreden. De vraag is echter wie daarmee geholpen is.
-o-o-o-
Noten:
1) John Leerdam, Knops’ dictaat laat de Antillen verbitterd achter, in Trouw, 27 mei 2020.
2) Zie column: ‘Dorknoper in Europa’, 15 februari 2019.
Bekende uitspraak van deze ambtenaar eerste klasse der gemeente Rommeldam: ‘Wij (…) zijn werkelijk de kwaadsten niet, wanneer alles naar behoren is ingevuld.’
Dit artikel verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut.
Reacties (5)
De commissie past hier een truc toe: het plan voor Europese belastingen wordt gepresenteerd als alleen geldend voor de multinationals. Echter zal ieder weldenkende wel snappen dat het hier niet bij zal blijven en dit al snel een middel gaat worden om de Noord Europese landen leeg te trekken ten gunste van de Zuidelijke bij elke volgende crisis. Iets waar de Fransen al lang natte dromen van hadden en de Italianen al helemaal mooi uitkomt: zij hoeven dan in eigen land niet beter hun belastingen te innen en kunnen gewoon boven hun stand blijven leven op kosten van anderen.
Overigens is dit gewoon tegen het verdrag van Maastricht zoals alle ‘oplossingen’ die in de bijna permanente Euro crisis zijn getroffen. Ik moet trouwens nog zien of de Duitsers hiermee akkoord gaan, daar zal men toch ook wel wakker worden en inzien wat de gevolgen zullen zijn.
Als ik het goed begrijp, is een belangrijk verschil dat Aruba, Curaçao en Sint Maarten geld krijgen als ze de salarissen van ambtenaren verlagen, en dat ze kunnen kiezen of ze dit doen, terwijl Nederland het Europese voorstel blijkbaar niet tegenhouden kan.
(dat maakt het op zich natuurlijk geen verkeerd voorstel. Nederland heeft de tijd gehad om andere landen te overtuigen).
Ik vraag mij trouwens af, als het zo makkelijk zou zijn om een besluit te nemen waar 1 lidstaat fel tegen is, waarom er geen maatregelen genomen kunnen worden tegen de belemmeringen voor pers en democratie in Hongarije,
of bijv. het verkopen van verblijfsvergunningen aan rijke Russen door Malta.
” Dat ‘gebrek aan empathie’ riskeerde Zuid-Europa aan populisten uit te leveren op een moment dat daar regeringen aan het bewind zijn waarmee de Europese toekomst staat of valt. ” Als we het wel doen riskeren de netto betalende landen aan de populisten overgeleverd te worden dus dat is geen argument. Ook is het binnen de landen die “empathie” lees gratis geld verwachten zo dat strekken daar onderling ook geen “empathie” voor elkaar hebben, Forza Italia wil ook Zuid Italië niet steunen en binnen Spanje is het nog veel erger, denk ook niet dat een Spanjaard een Italiaan ook maar een Euro gunt of vice versa.
“Zeker, de Nederlandse boekhouder is onmiskenbaar consistent in zijn optreden. De vraag is echter wie daarmee geholpen is.” Uiteindelijk is iedereen geholpen als de boeken kloppen, net als bedrijven hebben landen met een gezonde boekhouding en een kloppende begroting de meeste kans op duurzame welvaartsgroei. Het hele systeem van de Euro gebaseerd op bepaalde boekhoudkundige principes, houdt men zich daar niet aan dan betekend dit einde Euro, vroeg of laat. Doordat men zich nu niet aan die regels gehouden heeft zijn de gevolgen veel ernstiger dan ze zouden heven te zijn, die boekhoudkundige fundatie moet nu gerepareerd worden willen we een volgende crisis economisch overleven.
“Grondslag voor het ingenieuze Commissievoorstel is een plan dat was ingediend door de regeringen van Frankrijk en Duitsland” De Duits Franse onderonsjes duiden en pijnlijke manco in de EU democratie aan, zij vormen een duopoly en de kleinere landen mogen tekenen bij het kruisje. Doe je niet mee dan wordt je afgezonderd en de les gelezen als een klein kind. Met het wegvallen van Engeland is dat probleem alleen maar schrijnender geworden. Bij ons in Nederland heb je als aanhanger van een kleine partij altijd de kans toch invloed te hebben zie de Christen Unie, in de EU met onze 4% van de zetels is dat kansloos.
Naast de landen die nu “corona” steun krijgen gaan er miljarden van het gereserveerde bedrag naar landen die amper corona gehad hebben, dit zijn puur omkoop praktijken anders zouden zij ook voor een gezonde boekhouding stemmen, zoals zij zelf ook doen. Langzamerhand moeten wij ons afvragen hoe lang wij ons nog als melkkoe willen laten behandelen en aan deze scheve democratie mee willen doen, het zou zo maar kunnen dat we beter af zijn als een onafhankelijk land of in een economische alliantie met Engeland en de verstandige 4.
Verhalen over de EU missen nog veel te vaak de politieke invalshoek. Ook hier:
Het gaat hier natuurlijk om de strot van een specifieke regering die vanuit een boekhoudersmentaliteit redeneert en geen oog heeft voor gezamenlijke belangen. Op deze manier blijf je steken in een ongedifferentiëerd en mythisch ‘wij Nederlanders tegen de rest’, het populistische frame waar ook onze regeringspartijen nu eens afstand van zouden moeten nemen.
@3: wil je de agrarische industrie te gronde richten?
Een ander ding is dat in Nederland de overheid relatief rijk is en de burger relatief arm (belastingen worden geïnt (niet bij big business helaas) en huizen zijn duur), in het zuiden heeft de burger relatief meer geld (andere belastingmoraal) en is de overheid daardoor arm.
/nog niet gefact-checked trouwens.