Het politieke klimaat is milder dan het was. “Eén aspect is vrijwel uit onze politiek verdwenen: de woede.” Dat is inderdaad een rake observatie van Tom Jan Meeuws in de NRC van 15 juli. Den Haag is na de verkiezingen niet boos meer, dus mag de delegatie van de Christen Unie twee dagen vrijaf voor een U-2 concert in Berlijn, zonder dat iemand daar pissig op reageert.
Het stuk in de NRC haalt politicologen aan die het hebben over de “globalisering van het politieke idee”, wat gemakkelijk vertaald als het “einde van de politiek”. Het is wel vaker beweerd door mijn Amerikaanse collega’s (“The end of ideology”).
Soms denk ik ook dat het iets betekent, maar als ik dan zie hoe de chaos van Trump politieke tegenactie oproept, denk ik: het is andersom. Juist de chaos en het onideologische gedoe leidt tot nieuwe politisering.
Over woede
Het is een goede observatie: niemand lijkt zich druk te maken over de volstrekte slakkengang van de formatie. Iedereen maakt zich een beetje druk over vrijheid van meningsuiting, maar wie heeft over politieke ideeënvorming? Ook niemand, lijkt het.
Politieke woede verkoopt. De politici moeten kunnen optreden in de media, waartoe ze het best de volkswoede exploiteren. Maar nu maar even niet: het is vakantietijd, mooi weer, de economie trekt aan en de arbeidsmarkt ook. We zijn het niet erg eens met elkaar, maar laten we eerst de kansen gebruiken om geld te verdienen.
Ik ben benieuwd: Wilders was een in hyperbolen grossierende vulkaan, maar dat gaat niet meer werken. Zijn demonstratie tegen de benoeming van een burgemeester van Marokkaanse origine in Arnhem, was een vertoninkje. Wanneer krijgt hij in de gaten dat hij een nieuw repertoire nodig heeft? Boos theater werkt nu in elk geval niet.
Over oplossingen
De politiek moet oplossingen leveren, voor problemen. “Het geloof in het oplossend vermogen kalft af – ook onder politici” schrijft Meeuws. Heeft de politiek “oplossend vermogen”? Kan de samenleving zo gestuurd worden, dat problemen worden opgelost? Zouden departementen dat kunnen? Of aan overheid gebonden organisaties? Wettelijke regels? Beleid?
Dingen die ongewenst zijn kun je verbieden, zoals bonussen of krankzinnige salarissen voor bankiers. Maar dan merk je hoe lastig dat is: slimme juristen ondermijnen je regels, de kansen voor je economie, b.v. door de Brexit, worden er door gefnuikt.
Dingen die gewenst zijn, kun je door regels en wetten bevorderen, zoals het markmechanisme in de zorg. Maar zo simpel is het niet om de prijzen van geneesmiddelen in de hand te houden of ordelijke bedrijfsvoering in het ziekenhuis te bevorderen.
Dingen die er moeten zijn, kun je ook met geld stimuleren, zoals sociale huurwoningen en betaalbare huren. Dat deden we de laatste honderd jaar, maar de markt laat zich ook door grote hoeveelheden geld niet zo gemakkelijk sturen.
De vraag is: wie geloofde in het oplossend vermogen van de politiek, en waarom kalft het af?
Over leveren
Lang geleden had Tony Blair door dat het hierom ging en hij richtte een ‘delivery-unit’ in: de overheid moest leveren wat de samenleving vroeg.
Het lijkt mij nu een wat gewrongen metafoor. De samenleving vraagt zelden eenduidig om iets. De PvdA wilde bruggen bouwen, met een neo-liberale EU in Brussel en in een coalitie met de VVD; de kiezer zag het niet en waardeerde het evenmin.
In het verhaal in de NRC gaat het ineens over grootschaligheid: Financiën en Veiligheid en Justitie zoeken grootschalige en centralistische oplossingen. Maar die zijn duurder voor de overheid en frustrerend voor de burger.
Het is een beetje een zwerfkei in het verhaal. Wat is er precies mis aan grootschalige oplossingen? Misschien heeft het te maken met mijn constatering in een vorig stuk: de opvatting in Den Haag, dat men in de provincie niet goed snik is.
Het is om die reden dat de decentralisaties van kleur verschieten, meer uitvoering van nationaal beleid worden dan democratische, lokale variatie. Moeten we meer naar kansen voor kleinschalige oplossingen zoeken?
Een zorgelijk voorbeeld is de sociale woningbouw, waarvan de PvdA vindt dat die lokaal gestalte moet krijgen. Ik vind dat ook. Maar wat doen we dan met alle centralisme (huurbeleid, huurbescherming, etc.)? Geen spoor van denken daarover. BZK bevordert dat niet.
Over identiteit
Lastig, maar van belang is de vraag wie wij zijn. Het debat over de vluchtelingen sluimert. Merkel durft niet meer “Wir schaffen das” te zeggen. Maar klimaatverandering en onbezonnen interventies houden stromen ontheemden in stand. Bedreigt dat onze identiteit?
Daarover denkend struikelde ik over de naam van Dan Kahan, een sociaal-psycholoog uit de VS, die beweert dat culturele identiteit vooraf gaat aan politieke stellingnamen. Hij brengt ons in een culturele typologie met een verticale as “hierarchist” en “egalitarian” en een horizontale as met “individualist” en “communitarian”.
Zo ontstaat een veld, waarmee je een positie kunt geven aan je culturele identiteit. ‘Jager, beschermer, vader’ zijn hiërarchische sociale rollen. Hiërarchische en individualistische deugden zijn moed, eergevoel, ridderlijkheid, zelfvertrouwen, trots.
Het zijn deze culturele wereldbeelden, die bepalend zijn voor politieke keuzen, meent hij. De burgers denken niet sterk ideologisch. Het stuk dat ik las, is verschenen in 2006, maar lijkt een boeiende vooruitblik naar de “alternative facts” en de campagne tegen “fake news” van Trump. Het is chaotisch rechts, maar vooral anders, een wisseling van een cultureel klimaat.
Windstilte
Het is niet onplezierig: het is even mooi weer in Den Haag. De scherpte is weg uit de confrontaties, de blogs en de reporter van Jinek zijn gevuld met ironie en gaan over vrijwel niets.
Maar dat betekent niet dat de politiek is afgelopen. Politiek moet niet gebaseerd zijn op identiteit, schreef Tony Judt, te vroeg overleden historicus, want daar komt geen goeds van. Ik geloof dat ook. Maar de vraag is wel hoe we dan de politieke fragmentatie overwinnen, wanneer de grote vraagstukken weer helder op tafel liggen en er moet worden “geleverd”.
De formatie maakt geen meters, maar centimeters, merkte Pechtold ineens op. Voor de microfoon wond niemand zich er over op. Het zou de zomerse vredigheid maar verstoren.
Reacties (11)
Als iemand ‘het einde van X’ proclameert, dan zegt dat over het algemeen meer over de leeftijd (mid-life), maatschappelijke status (somewhat gearriveerd) en het karakter (self-centered) van de proclamant, dan over X.
Het heeft wel iets , dat lange formeren. Dat milde politieke klimaat. Je zou bijna wensen dat ze er 4 jaar lang mee doorgaan. Soms hoop je zelfs even dat Wilders weer wat raars doet om de rust te doorbreken, maar inderdaad, zelfs opwinding over Wilders wil niet echt van de grond komen. Het geeft een beetje het idee dat de politiek af is.
@2: Nederland en haar politiek is af en prachtig. Of in ieder geval bijna. Althans het idee is er. En je mist Wilders. Dat hoor ik vaker. Maar voor wie is het af ? Voor degenen die hun studie hebben voltooid maar geen woning kunnen vinden. Of voor de bankiers die Nederland graag leegzuigen? Wat is er prachtig aan voedselbanken en een toestroom van sloebers die door god en links zijn verlaten. Ik wil geen spelbreker zijn en ik begrijp best dat Nederland voor een boedhist die van een uitkering of anders leeft best wel aangenaam toeven is.
Maar je komt nu toch echt heel liefdeloos over.
@3
Ik kan Nederland alleen maar vergelijken met alle andere landen.
Zo zit denken nu eenmaal in elkaar; dat vergelijkt. Nu is het zorgsysteem in ons land allesbehalve perfect. Maar als ik hoor hoe het in de VS er aan toe gaat…… En hoe die knotsgekke Trump het nog wil verslechteren ook!
Ik ben het met je eens hoor, er kan in Nederland nog genoeg verbeterd worden. En met hen die jij sloebers noemt wil ik niet ruilen. Ik heb Nederland niet uitgekozen toen ik geboren werd. Voor hetzelfde geld was ik in Afrika geboren en was ik nu op de vlucht terwijl ik uitgebuit wordt door handelaren en andere boeven. En áls ik al in Europa kom, dan wil de halve bevolking mij niet. Ze noemen mij dobberneger, ze spotten en lachen om mijn ellende. Bedoel je dat met liefdeloos…?!
Ik ben geen boeddhist, maar een stukje onthechten kan geen kwaad.
Het dubbele gevoel komt bij u over. Ik denk: wat heerlijk, even vrede en wellevendheid. Tegelijk ook voel ik dat er nogal wat ligt: de marktwerking in de zorg, de positie van de gemeente ten opzichte van het Rijk, het beleid jegens mensen die schulden hebben, de studiefinanciering en het produceren van sociale woningen.
Maar ik word wel vrolijk van het feit dat we geen regering hebben en dat de wereld gewoon door draait. Zoveel regering, zoveel bestuurskracht hebben we niet nodig.
Ik zag een T-shirt in de Vierdaagse: “ik heb geen behoefte aan sex, de overheid naait me elke dag.”
@4: De reden waarom ik reageerde was dat in de hogere gelederen van links en rechts nog steeds het idee bestaat dat het geld tegen de wallen opklotst. Wat natuurlijk onzin is en links
zowel als rechts met dat waanidee regelrecht een onderklasse creëert welke het moet doen met dergelijke luchtkastelen. Zoals gezien in de fantasie van Tom van Doormaal @5
@6
Dat ben ik wel met je eens. Tom zegt eigenlijk: wat kan de overheid voor mij doen, die naait me elke dag maar. Tom zou eigenlijk tegen de overheid moeten zeggen: wat kan ik voor de gemeenschap betekenen? Zowel op links als op rechts zitten veel mensen die de overheid beschouwen als een soort van pin automaat die alles wel regelt. Hilarisch in verband met de kabinetsformatie is dat een hele trits aan partijen niet capabel zijn om te regeren. Zowel ter linkerzijde als ter rechterzijde.
Zodat er uiteindelijk niets anders tot stand kan komen dan iets wat op Rutte2 lijkt. En dan zijn wederom de alom bekende partijen en mensen weer boos op de overheid “die me elke dag naait”.
Ik vind het wel best, zoals ik eerder al schreef. Ons land zit redelijk in elkaar. Dit is het hoogst haalbare. Uitgerekend de mensen en partijen (PVV, FvD, GL, SP, PvdD, Denk, 50 plus) die het meeste kritiek leveren geven niet thuis als het er over gaat. En die zijn het onderling ook al weer oneens!
Het is een wonder dat er nog partijen bereid zijn om ons te regeren. En dat is dan weer geruststellend.
Mozeskriebel; ik was in vakantiestemming en gaf met een t-shirt tekst een ironiserend commentaar op mijn eigen dubbele gevoel.
Maar voor wie het niet begreep:
ik vind het nogal wat: er liggen forse dossiers te regelen en ik noemde er ook een aantal. Maar de onderhandelaars gaan nu eerst maar eens vrolijk op vakantie en ex-bankier Zalm gaat ondertussen wat teksten schrijven.
Vanuit dat gevoel, heb ik ook geen behoefte meer aan sex.
Maar ik begrijp dat gevoel voor humor over ernstige zaken geen gemeengoed is.
Dus nu mijn orthodoxe kant dan maar weer: het is nogal ontregelend dat er geen regering te vormen lijkt, die een aantal urgenties aan kan pakken. Onze nationale wethouders in Den Haag passen een beetje op de winkel. Niks “topposities op alle lijstjes”: aan het werk en rap een beetje.
@8: “aan de slag een beetje, oplossingen formeren!”
Je stelt niet eens de eis dat het anders moet dan tot nu toe.
Afbraak rechtsstaat, verzorgingsstaat, ggz, onderwijs, enz enz.
De leden van PVV, FvD, GL, SP, PvdD, Denk, 50 plus en PvdA leunen al weer maanden achter over (GL 1 maand) en de mensen die het hardste werken mogen niet een paar weekjes vakantie? Laat de vakbonden het niet horen. Ik gun de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en CU een ongestoorde vakantie. Even de zinnen verzetten.
@9
Wat nou anders? Voorzetting van Rutte2 lijkt het hoogst haalbare. We mogen al blij zijn als er een meerderheidsregering komt.
Onbestemd.