Wat wil de Amerikaanse overheid van Chelsea Manning?

ANALYSE - Chelsea Manning (links op de foto) zit opnieuw achter slot en grendel omdat ze niet wil getuigen voor een Grand Jury. Haar principiële weigering steekt een spaak in het wiel van de beoogde vervolging van Julian Assange.

Chelsea, voorheen Bradley, Manning was tot 2010 een data-analist in het Amerikaanse leger, werkzaam in Irak. In 2010 lekte ze honderdduizenden diplomatieke en militaire documenten aan klokkenluiderswebsite WikiLeaks uit verontwaardiging over het gebrek aan moreel besef dat ze aantrof in het handelen van het Amerikaanse leger. Een van de bekendste documenten die in de openbaarheid kwam was een video waarop te zien is dat onschuldige burgers vanuit een helicopter rücksichtslos worden neergeschoten.

Over haar toenmalige motieven zei ze:

….. toen ik in Irak zat en dagelijks de geheime militaire rapporten las begon ik te twijfelen aan het morele karakter van waar we mee bezig waren. Rond deze tijd realiseerde ik me dat we bij onze pogingen om het hoofd te bieden aan het risiko dat de vijand voor ons oplevert onze menselijkheid zijn kwijtgeraakt. We hebben er bewust voor gekozen om zowel in Irak als in Afghanistan het menselijk leven zonder waarde te verklaren. Als we onschuldige burgers doodden kozen we ervoor om, in plaats van de verantwoordelijkheid voor ons gedrag te accepteren, alles te verbergen achter het gordijn van de nationale veiligheid en de geheime inlichtingen om publieke aansprakelijkheid te ontlopen.

In 2013 werd Manning voor het lekken van staatsgevaarlijke informatie door de krijgsraad veroordeeld tot 35 jaar gevangenisstraf. President Obama liet haar in 2017 aan het eind van zijn ambtstermijn vrij. Maar begin dit jaar is ze opnieuw vastgezet omdat ze niet wil getuigen voor een Grand Jury tegen Wikileaks en Julian Assange. Ze kwam na 62 dagen weer even op vrije voeten, maar kreeg onmiddellijk een nieuwe dagvaarding om te verschijnen voor de Grand Jury. Nu ze blijft weigeren is ze weer vastgezet voor onbepaalde tijd. Als ze volhoudt moet ze straks ook nog een boete betalen die kan oplopen tot 1000 dollar per dag.

Principes

Chelsea Manning houdt vast aan haar principes. Bij haar aanvankelijke vrijlating op 9 mei j.l. zei ze dat ze principiële bezwaren heeft tegen Grand Jury’s die aanklagers achter gesloten deuren houden en in het geheim laten plaatsvinden zonder de aanwezigheid van een rechter. In de rechtszaak over haar gevangenneming heeft ze een uitgebreide toelichting gegeven op haar weigering te getuigen. Manning is er van overtuigd dat de staat er in de Grand Jury-zittingen op uit is verzet te breken. Met deze geheime zittingen wordt wantrouwen gezaaid in activistische groepen en dwang uitgeoefend op leden om elkaar aan te geven. Manning’s advocaten wijzen op het grootschalige misbruik van Grand Jury’s halverwege de vorige eeuw tegen vakbondsmensen, politieke activisten, pacifisten, feministen en groepen die opkwamen voor gelijkberechtiging van zwarte Amerikaanse burgers.

Tegen Obama

Volgens Manning heeft het ook totaal geen zin haar nog verder aan de tand te voelen. Ze heeft voor de krijgsraad uitgebreid verklaard wat ze heeft gedaan in 2010 en ze blijft er bij dat ze dat alleen heeft gedaan. Nieuwe informatie heeft ze niet te bieden. Het is volgens haar duidelijk dat de huidige regering en de inlichtingendiensten niet blij waren met het besluit van Obama om haar vrij te laten. ‘Ze grijpen nu de kans me toch weer te vervolgen.’ Tevergeefs hebben haar advocaten aangevoerd dat haar getuigenis niet nodig is voor het onderbouwen van een aanklacht tegen Assange. Die aanklacht was trouwens al lang rond voordat Manning werd opgeroepen.

‘Aanklacht bedreigt de persvrijheid’

De aanklacht tegen Assange ging aanvankelijk alleen over de hulp die hij Manning geboden zou hebben bij een inbraak in de computers van de geheime dienst. Ondanks onzekerheid of Assange zelf wel Mannings contact bij Wikileaks was. Vorige week werd de aanklacht uitgebreid met nieuwe beschuldigingen van overtreding van de Espionage-Act. Het gaat dan vooral om de publicatie van telegrammen over de situatie in Irak, Syrië en Afghanistan die Wikileaks via Manning heeft gekregen. Daarbij zijn ook namen van informanten bekend geworden met alle risico’s van dien.

De wet is in het verleden gebruikt tegen Amerikaanse ambtenaren die staatsgeheimen lekten. Dat de wet nu wordt ingezet tegen een niet-Amerikaans burger die gelekte informatie heeft geopenbaard heeft grote verontrusting gewekt in kringen van journalisten. Jack Goldsmith, hoogleraar aan de Harvard Law School vraagt zich af waar gezien deze aanklachten het verschil zal worden gelegd tussen Wikileaks en de New York Times. Een aanklager die onder Obama bij Justitie werkte merkt op dat in zijn tijd van een aanklacht op grond van de Espionage Act is afgezien ‘omdat daarin geen onderscheid gemaakt wordt tussen journalisten en anderen. Dus als je die wet zou kunnen toepassen op Assange is er geen reden om hem ook niet toe te passen op de New York Times.’ En dat zou in een land dat gevoelig is voor aantasting van de persvrijheid de kans wel eens kunnen verkleinen om hem te laten veroordelen.

Een succesvolle veroordeling van Assange op grond van de bepalingen in deze wet zal volgens verdedigers van de persvrijheid zonder meer gevolgen hebben voor journalisten die getipt worden door klokkenluiders uit het overheidsapparaat. “Elk gebruik door de overheid van de spionagewet om de ontvangst en publicatie van vertrouwelijke informatie strafbaar te stellen, vormt een ernstige bedreiging voor journalisten die dergelijke informatie in het openbaar belang willen publiceren, ongeacht de bewering van het ministerie van Justitie dat Assange geen journalist is, ” zegt Bruce Brown van Freedom of the Press. Klokkenluider Edward Snowden: “Het ministerie van Justitie heeft net de oorlog verklaard – niet aan Wikileaks, maar aan de journalistiek zelf.”

‘Chillling’

De vervolging van Assange is afhankelijk van de medewerking van het Verenigd Koninkrijk waar hij nu gevangen is gezet nadat hij niet langer welkom was in de ambassade van Ecuador. Nu heeft ook Zweden weer een uitleveringsverzoek ingediend om de zaak van twee vrouwen die hem hebben aangeklaagd voor verkrachting weer te kunnen openen. Het kan dus nog een lange geschiedenis worden. Ondertussen moeten de aanklachten die in de VS tegen Assange zijn gepubliceerd, ongeacht of hij daarvoor voor de rechter komt, opgevat worden als een waarschuwing aan de pers met een ‘chilling’ effect op journalisten die het handelen van de overheid kritisch volgen. En het vastzetten van Manning is tegelijk een waarschuwing van de Amerikaanse overheid aan potentiële klokkenluiders om haar voorbeeld niet te volgen.