Wat kost een Duitser?

Staatssecretaris Zijlstra heeft een analyse aangekondigd over kosten en baten van buitenlandse studenten, de kranten en vakbladen staan er vol van. Opmerkelijk is alleen dat dit onderzoek er nog helemaal niet is. Pas nu in voorjaar 2012 mogen wij het verwachten. Voor vele punten is het daarom nu eigenlijk nog te vroeg en daarom zal ik er later op terugkomen. Toch kan ik ook nu al enkele onderwerpen aan de orde stellen, onderwerpen die vaak over het hoofd worden gezien en die een onzindiscussie kunnen voorkomen.

Vooral in de grensstreken studeren veel buitenlanders, met name Duitsers, aan Nederlandse universiteiten en hogescholen en dat kost de overheid geld, ondanks het studiegeld dat de studenten zelf betalen. Het schijnt dat het om zo’n € 6.000 extra per jaar en per student gaat. Het schijnt verder dat dit een bedrag is dat de Nederlandse overheid voor elke Duitse student niet aan de student zelf, maar aan de Nederlandse universiteiten en hogescholen betaalt. De student zelf ziet er niets van. Hij betaalt alleen zo’n € 1.700 studiegeld per jaar en voor de rest moet hij maar zien hoe hij rondkomt.

Interessant wordt het waar het niet om de kosten, maar om de baten gaat, want daar is de situatie heel onduidelijk. Aan de ene kant zou een standpunt kunnen zijn dat de baten nul zijn. Studenten komen hier maar een paar jaar luieren en op het moment dat zij er iets voor terug moeten doen, namelijk werken en belasting betalen, zijn ze alweer naar het buitenland vertrokken. Dat de meeste Duitse studenten na afloop van hun studie Nederland weer verlaten, schijnt op dit moment inderdaad ook echt zo te zijn.

Een ietwat bredere zienswijze zou kunnen zijn dat ook alle voordelen worden meegerekend die Duitse studenten naar Nederland brengen. Zij huren een kamer, doen boodschappen enz. en dat allemaal van geld dat zij uit het buitenland naar Nederland brengen, want studiefinanciering krijgen zij voor zover ik weet niet van de Nederlandse overheid. Daar moeten zij op een andere manier aan zien te komen. De Universiteit Maastricht heeft een berekening gemaakt met het resultaat dat elke internationale student door huur betalen, boodschappen doen enz. een indirecte economische waarde voor Nederland heeft van bijna € 32.000 in totaal.

Nog breder is de oorspronkelijke zienswijze, de zienswijze van minister Ritzen en staatssecretaris Rutte van een paar jaar geleden. Toen was het idee dat de internationalisering van het onderwijs grote voordelen heeft voor Nederland als kenniseconomie. Nederlandse universiteiten en hogescholen profiteren van een internationale sfeer en de buitenlandse studenten die hier studeren dragen vervolgens de boodschap over de hele wereld dat Nederland een land is met heel goede opleidingen en heel veel kennis en dat brengt dan buitenlandse bedrijven zo ver dat zij in Nederland investeren. Bovendien is het van grote waarde voor de Nederlandse internationale handelsbetrekkingen omdat het in het buitenland veel beter zakendoen is met iemand die zelf ook in Nederland heeft gestudeerd.

Maar ja, dat was vroeger. Toen was er vermoedelijk nog genoeg geld voor en bovendien was toen de PVV nog niet aan het gedogen. Hoger onderwijs lijkt mij nou niet echt een PVV-hobby. De PVV is toch meer voor tempo 130 en zo.

Hoe dan ook, er zijn eigenlijk twee oplossingsrichtingen, of je laat de Duitse overheid voor de kosten van de Nederlandse universiteiten betalen of Duitse studenten moeten na afloop van hun studie in Nederland blijven werken.

Spillover

De eerste oplossingsrichting ligt daarbij het meest voor de hand, want het gaat hier eigenlijk om een spillover-effect  dat ook bijvoorbeeld in de Länderfinanzausgleich tussen de Duitse deelstaten altijd weer tot verhitte discussies leidt, als bijvoorbeeld de forenzen van de ene deelstaat in een andere deelstaat werken en daar ook de wegen verslijten. Zij betalen dan de belasting in de ene deelstaat, terwijl dat geld juist in de andere deelstaat nodig is voor onderhoud van de wegen.

Toch zijn hier ook enkele kanttekeningen op hun plaats. Ten eerste, wanneer en waarom werd eigenlijk de beslissing genomen dat de Nederlandse overheid voor Duitse studenten betaalt en andersom de Duitse overheid voor Nederlandse studenten? Hebben de betrokken partijen daarover ooit onder de sluier van de onwetendheid consensus bereikt, dus in een situatie wanneer nog niemand weet of het voor iemand zelf voor- of nadelen oplevert, zoals dit ook bijvoorbeeld bij het schrijven van een wetstekst het geval kan zijn? Zo ja, waarom dan nu zeuren over de afgesproken spelregels?

Eigenbelang

Ten tweede lijkt mij duidelijk dat de hele discussie uit eigenbelang voortkomt. Als veel meer Nederlandse studenten in Duitsland zouden studeren dan andersom, zou er nu in Nederland niet over gesproken worden. Het probleem is alleen dat de situatie in de toekomst ook kan veranderen. Misschien leren Nederlandse studenten straks de voordelen van Duitse universiteiten meer te waarderen, bijvoorbeeld omdat de studiekosten verwaarloosbaar laag zijn en de studie minder schools is of gewoon omdat het leven daar goedkoper is. Dat zou sneu zijn. Dan zorgt de Nederlandse overheid nu voor een verandering van de regels in haar eigen voordeel en dan moet zij later juist daarom veel meer betalen.

De tweede oplossingsrichting is dat universiteiten en overheid stimuleren dat Duitse studenten na afloop van hun studie in Nederland gaan werken. Dat kan nu nog niet zo goed omdat zij de taal niet spreken. De colleges zijn meestal in het Engels, daar hebben zij geen Nederlands voor nodig. Maar later voor het werk natuurlijk wel. Dus, Nederlands leren. Het idee is dat de Duitse studenten dan beter hun weg op de Nederlandse arbeidsmarkt vinden omdat, ja, omdat zij dan net zo worden als ik… Grappig.

Graag wil ik twee dingen uit elkaar houden. Aan de ene kant zijn de  things money can’t buy. Het is beslist niet zo dat hier alleen maar eikels rondlopen die het slechte doen, vaak genoeg is precies het tegendeel het geval. Daarom leef ik hier. Maar verder? Ik kan niet zeggen dat ik ondanks mijn kwalificatie en taalkennis met open armen op de Nederlandse arbeidsmarkt ben ontvangen. Of het ermee te maken heeft dat ik geen Nederlander ben, weet ik niet. Vermoedelijk soms wel en soms niet. Ik weet wel dat ik soms van Duitsers hoor dat Nederland een heel gesloten arbeidsmarkt heeft waar een buitenstaander heel moeilijk tussenkomt. Bovendien vertelde me een medewerker van de Nederlands-Duitse Kamer van Koophandel ooit dat een werknemer in Nederland ongeveer een kwart minder verdient dan in Duitsland. Vanuit mijn eigen ervaring kan ik deze beweringen in ieder geval niet ontkrachten. Mijn ervaring met de Nederlandse arbeidsmarkt is tot nu toe: Een hoop slap gelul en slechte betaling. Zo leuk is het hier ook weer niet.

Misschien ligt het in mijn geval eraan dat ik te goedkoop ben voor de Nederlandse samenleving en zou dat anders worden als de Nederlandse overheid ook voor mijn opleiding  op de kleuterschool, lagere school enz. zou moeten betalen. Dat zou een betere waardering van mijn capaciteiten kunnen stimuleren. Ik zal een keer een brief schrijven aan staatssecretaris Zijlstra, met nadere informatie over de deelstaten van mijn vooropleiding en zo. Dan weet hij alvast waarheen hij het geld kan overmaken.