Het CPB presenteerde op maandagochtend de doorrekeningen van tien verkiezingsprogramma’s. Het 500 pagina’s tellende rapport geniet uitgebreide aandacht in de media en alle politieke partijen pronken met hun ‘overwinningen.’ Maar wat is het rapport eigenlijk waard voor de kiezer?
Het is duidelijk weer verkiezingstijd. Na het premiersdebat van zondagavond, presenteerde het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) op maandagochtend hun gezamenlijke rapport “Keuzes in Kaart 2013-2017” in Nieuwspoort. Half politiek Den Haag en het voltallige Nederlandse journaille zat braaf te wachten wat CPB-directeur Coen Teulings te vertellen had. In het kort: alle partijen weten het begrotingstekort terug te brengen in 2017, maar alle partijen blijven een tekort houden. Er staan een aantal stereotype bevestigende zinnen in het rapport (‘De PVV bezuinigt maximaal op innovatiebeleid’) en alle nieuwsmedia halen dezelfde feiten naar boven. De politieke partijen halen de voor hen gunstige cijfers eruit en gaan elkaar daarmee bestoken. ‘Bij ons stijgt de koopkracht het meeste!’ ‘Ja, maar bij ons groeit de staatsschuld het minst!’ Het is allemaal van zo’n ontzettend trieste voorspelbaarheid, dat de vraagt rijst: wat zijn de CPB doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s eigenlijk waard?
Teulings schrijft in het voorwoord van “Keuzes in Kaart” te hopen in een maatschappelijke behoefte te voorzien. Maar hoeveel mensen lezen de doorrekeningen, in een tijd dat mensen al amper verkiezingsprogramma’s lezen? ‘Kiezers lezen dit rapport natuurlijk niet,’ zegt Teulings, ‘dat zou ik als econoom zelfs niet doen. Maar ik merk dat de belangstelling ervoor enorm toeneemt. Twee jaar geleden haalden al onze plaatjes de landelijke voorpagina’s.’ Dat is waar, maar wel in een sterk vereenvoudigde weergave. Er is immer weinig tijd en ruimte bij nieuwsmedia om recht te doen aan de complexiteit van de berekeningen die het CPB maakt. In welke krant wordt uitgebreid stilgestaan bij de gebruikte rekenmodellen? Zijn de doorrekeningen van het CPB op die manier niet slechts grondstof voor meer oneliners van politici?
Kees Aarts, hoogleraar politicologie aan de Universiteit Twente en gespecialiseerd in kiezersgedrag, denkt van wel. Maar dat is niet erg. ‘Kijk, de CPB-doorrekeningen hebben niet direct een invloed op het stemgedrag van mensen. Dat komt vooral omdat het rapport gewoon veel te moeilijk te begrijpen is voor de meeste kiezers, om het oneerbiedig te zeggen. Maar politici kunnen de gegevens gebruiken in debatten en de verschillende media berichten er ook over. Kiezers bouwen een soort reservoir op van emoties bij verschillende partijen. Soms krijgen ze een positief gevoel bij een partij, soms een negatief gevoel. Uiteindelijk leidt dat in een soort stoofpan tot een politieke keuze. De CPB-doorrekeningen leveren aan dat proces een bijdrage.’
De stemkeuze wordt dus grotendeels bepaald door gevoelens, maar die gevoelens worden wel (deels) ingegeven op basis van objectieve feiten. Dat is de waarde van het CPB-rapport voor de Nederlandse politiek. Maar is dit waar de politiek over moet gaan? Het CPB-rapport Keuzes in Kaart kwantificeert politieke maatregelen, in deze editie maar liefst 2468 keer. Het is tekenend voor de tijd waarin we leven dat we alles willen kunnen toetsen: van onze rijvaardigheid tot ons begrip van biologie of aardrijkskunde, en van hoe Nederlands immigranten zijn tot de politieke idealen van de partijen die ons moeten vertegenwoordigen in het parlement. Maar net als bij een tentamen aardrijkskunde, is het makkelijk de uitkomst te beïnvloeden als je weet wat er gevraagd gaat worden. De verschillende politieke partijen krijgen van het CPB informatie over hoe zij hun informatie moeten aanleveren, en elke partij heeft wel een slimmerik die weet hoe ze zo positief mogelijk uit de doorrekening komen. Volgens Aarts is er inderdaad een ‘wisselwerking tussen de uitkomsten van het rapport en wat partijen aanleveren.’
Die extra informatie die het CPB geeft aan de kiezer, en die indirect meespeelt in de stemkeuze, is dus onderhevig aan nogal wat politiek gespin. Mark Rutte zei ooit dat peilingen net palingen zijn. Geldt dat niet ook voor de CPB-doorrekeningen?
Reacties (13)
Ik heb mijn keuze allang gemaakt.
Het CPB gelooft dat oneindige economische groei mogelijk is. Ze rekenen niet alleen op een oneindige olievoorraad maar alle doorberekeningen geschiedden ook nog met een structureel te laag ingeschatte prijs per vat. Kortom, het is waardeloos werk gebaseerd op onhoudbare aannames.
Inderdaad, en verder schijnen ze ervan uit te gaan dat de economie in 2013 weer volop aan het groeien is. Dat lijkt me niet realistisch.
Waarom worden die programma’s niet ook door het Sociaal Cultureel Planbureau doorgerekend? Of kan dat niet? Dat zou een aardige triple-bottom-line vergelijking mogelijk maken.
Er kunnen best slimmerikken bij de partijen zitten maar de CPB berekeningen tonen toch vrij unaniem aan dat de partijen die voor de korte termijn winst op werkgelegenheid en koopkracht gaan, inleveren op de lange termijn en vice versa. Met name de populisten hebben hier een handje van, zij gaan er kennelijk van uit dat hun kiezer de lange termijn toch niet overziet. Het is ook net een bedrijf soms die overheid, alleen heten de aandeelhouders dan kiezers.
Inderdaad, hoe realistisch zijn de modellen?
Wat hier gebeurt is met een schot hagel schieten op een onzichtbare roos.
Na het schot zitten er overal gaatjes in het papier.
Het model van het CPB zet hier en daar een cirkeltje om een gaatje, en hangt er een waarde aan. Onduidelijk is waarom.
Kijk eens achter in het complete document, daar staan de ingrepen van de partijen. Er zit wel een bepaalde systematiek in. Maar wat is de relatie tussen een ingreep en de uitkomst, niemand weet het.
Straks gaat de amateur economen al die ingrepen mixen en dat noemen we dan een regeer akkoord. Maar meer dan een schot hagel is het niet.
Onze politci weten niet wat ze doen, laten we dat vaststellen
Dit gedoe met het CPB is het bewijs.
Zijn er al politici die kunnen begrijpelijk beredeneren waarom hun ingreep X resultaat Y oplevert?
Politieke partijen hebben niet eens een diagnose gemaakt, ze weten niet wat ze doen, alleen de trekker overhalen.
Het zou nuttige zijn als ze eerst diagnoses gaan maken, en daar meer consensus over bereiken.
http://www.duurzamebrabanders.nl/blog/2012/08/goede-diagnoses-geven-de-politiek-weer-zin-en-inhoud/
Wat we alvast wel weten: de voorspellingen/doorberekeningen van het CPB voor 2040 zijn volstrekte lariekoek. Je kunt net zo goed Nostradamus erbij pakken.
Afgezien daarvan, beleid dient af te hangen van de omstandigheden waarin het moet worden uitgevoerd. Beleid dat specifiek is bedoeld voor een periode van laagconjunctuur kun je wel gaan extrapoleren naar een volledig onzekere toekomst die nog 28 jaar weg is, maar dat heeft natuurlijk weinig zin.
Wat we alvast wel weten: de voorspellingen/doorberekeningen van het CPB voor 2040 zijn volstrekte lariekoek. Je kunt net zo goed Nostradamus erbij pakken.
Nederlanders zijn niet zonder reden kampioen verzekeren ’tegen van alles en nog wat’ hoor, Nederlanders houden niet van verrassingen, kunnen ze blijkbaar slecht tegen dus klapen ze zich vast aan een of andere doorberekening voor 2040.
Wel sneu dat de kosten van het E.U. uittreden, zoals de PVV wil, zelfs niet bij benadering zijn doorgerekend.
Wat in deze tijd een rekenarij tot 2040 voorstelt vraag ik me af.
Ceteris paribus zal het wel zijn, ‘al het overige gelijk latend’.
Helaas blijft het overige niet gelijk.
Weerkundigen dachten lang geleden dat hun modellen het weer tot een jaar vooruit konder voorspellen.
Inmiddels weten ze dat het met vijf dagen ophoudt.
We zitten aan de vooravond van de grootste economische crisis sinds de dertiger jaren.
Eigenlijk is die crisis al begonnen, maar pappen en nathoud maatregelen verhullen dat nog enigszins.
Financiële analisten zijn voor 90% zeker dat Griekenland de euro zone moet verlaten, en dan kunnen we het overgrote deel van onze vorderingen op dat land afschrijven.
Velen zijn van mening dat de euro zone als geheel zal uiteenvallen, hoe en wanneer, en of Frankrijk dan met een mogelijke neuro mee zal doen of niet, dat weten we niet.
Maar dat de gevolgen voor Nederland groot zullen zijn, dat staat vast.
Het enige positieve is dat de rente dan mogelijk weer eens op een normaal niveau komt, zodat de dekkingsgraad van de pensioenfondsen verbetert.
Op dit moment schrijven duistere regels voor dat met de marktrente moet worden gerekend, iets van één procent, terwijl naar wordt beweerd b.v. het ABP rendementen maakt van acht en elf procent.
Als de overheid in de één procent geloofde zou het belastingrendementspercentage van vier naar die één moeten worden verlaagd, maar consistentie in beleid is met een lantaarntje te zoeken, in deze tijden voorafgaand aan de crisis.
Wat blijft er dan over van de rekenarijen ?
Dat de langere levensverwachting gevolgen heeft voor kosten van medische zorg, en de dekkingsgraad van pensioenfondsen, was al tientallen jaren bekend, en is voorzien.
Dat de macht van het westen terugloopt, ook dat was al lang bekend.
Dat de loonkosten van China zouden oplopen, ook niets nieuws.
Dat als gevolg van dit alles onze levensstandaard lager wordt, ook al niets nieuws.
En zo lijken de verkiezingen dan te gaan over zwarte pieten wie het grootste deel van de rekening mag betalen.
De minst militante bevolkingsgroep, ouderen, lijkt daarvoor te zijn bestemd.
“De stemkeuze wordt dus grotendeels bepaald door gevoelens, maar die gevoelens worden wel (deels) ingegeven op basis van objectieve feiten.”
Zo te zien zijn we allemaal populisten geworden.
Ik vind deze opmerking uitermate cynisch.
Mensen vragen zich hier af hoe betrouwbaar deze voorspellingen zijn van het CPB. Heeft iemand al eens gekeken naar wat er van oudere voorspellingen terecht is gekomen?
Bij Knevel en Van de Brink werden al inkomstenplaatjes gemaakt naar beroep. Als je dat en dat verdient, bij welke partij kom je dan het beste uit? En dat voor de EO, waar het immateriële prioriteit zou hebben.(?)
Dat eerste, het kiezen-voor-jezelf-en-alleen-voor-jezelf lijkt me slecht voor de Nederlandse samenhang.
Daarnaast zijn de cijfers van het CPB enorm misleidend. Zo bleek al dat bij de PVV (zgnd.goed voor de koopkracht) het programma om de Europese munt vaarwel te zeggen, niet eens was meegerekend. En dat geeft juist enorme kosten. Bij de VVD komen ze op een gunstig economisch/banenklimaat omdat de pensioenleeftijd binnen afzienbare tijd wordt opgehoogd naar 69 jaar. Daar wordt nauwelijks over gerept. Rutte gedraagt zich als Pinokkio, zo bleek gisteren bij RTL-4.
Zo is het CPB enorme geldverslindend en misleidend. Daar zou wat op gevonden moeten worden. NRCnext is inmiddels goud waard met zijn onderzoek naar onwaarheden van politici.