ACHTERGROND - Dertig jaar geleden migreerden meer mensen, ook moslims, naar Europa dan nu. Toch maakte men zich toen niet zo openlijk zorgen. Wat maakt het verschil? Een geschiedenisles van migratiehistoricus prof. Leo Lucassen.
In de negentiger jaren vluchtten ongeveer evenveel mensen naar Europa als nu. Naturlijk was een deel van de bevolking en een deel van de politici van mening dat er te veel vluchtelingen op ons afkwamen. Toch is het anti-migratiesentiment en het anti-Islamgeluid in 2020 veel luider dan toen. Als de groep migranten niet groter is, en de samenstelling is niet wezenlijk anders. Wat is er dan aan de hand? Migratiehistoricus Leo Lucassen maakte een historische analyse van de situatie. Hieronder vijf stappen die laten zien hoe we bij de huidige stand van zaken zijn gekomen.
1. Vluchtelingen kwamen meer in ons vizier
Een aangepast EU-visabeleid maakte migratie veel zichtbaarder. Sinds 1993 moeten de meesten mensen uit Afrika, Azië en het Midden-Oosten een visum aanvragen om Europa in te komen. Eerder namen vluchtelingen voor het overgrote deel de bus, trein of het vliegtuig. Door deze “papieren grens” kan dat niet meer.
Nu wagen ze zich aan illegale smokkelaars en aan een levensgevaarlijke vlucht over zee. Als gevolg hiervan loopt vluchten steeds vaker fataal af. Lucassen ziet dat de media sinds 2013 zoveel meer aandacht geven aan vluchtelingen omdat ze zoveel zichtbaarder zoveel gevaarlijkere routes nemen.
2. Het beeld onstond dat moslims hier niet kunnen integreren
Sinds de jaren tachtig groeit het idee dat integratie van moslims in Nederland niet kan lukken. De culturen zijn er te verschillend voor, denkt men. Een multiculturele samenleving werkt daardoor niet. Dat sentiment wordt niet eenduidig gesteund door onderzoek: eerste en tweede-generatie moslimmigranten doen het volgens onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau in Nederland vaak erg goed en voelen zich hier thuis. Toch vindt integratiepessimisme veel bijval, en Lucassen wijst voor die ontwikkeling drie oorzaken aan.
Een belangrijk moment ziet Lucassen in de doodvonnis die de Iraanse Ayatollah Khomeini uitsprak tegen Indiaas-Briste schrijver Salman Rushdie. Zijn boek De duivelsversen zou lastering van Allah zijn en reden voor een fatwa (een islamitische veroordeling). Ook in West-Europa protesteerden moslims tegen uitgave van het boek. Veel politici zagen dit als bewijs voor de tegendraadsheid van moslims en verbonden die aan het falen van de multiculturele samenleving. Dit sentiment vond weerklank in over de jaren heen toenemende extreemrechtse politiek, in Nederland bijvoorbeeld in die van Pim Fortuin en Geert Wilders. Populisme in het algemeen werd steeds normaler en het anti-Islamitische sentiment groeide in de politiek. Voor een deel herhaalden de heersende partijen zoals de VVD dit ook. Het idee dat islam en Nederland niet gemakkelijk samengaan werd mainstream.
3. Terrorisme zette de discussie op scherp
Tegelijkertijd kwam 9/11, met daarna een reeks aanslagen in Europa die begonnen in 2004 in Madrid. Het terrorisme bereikte zijn doel: mensen werden bang. De regering moest beleid voeren tegen het terrorisme dat uit Islamitische landen kwam. Er was in dit jaren niet zoveel migratie vanuit het Midden-Oosten naar Europa, zoals je kunt zien in de grafiek aan het begin van dit artikel. Toen migratie uit deze landen opnieuw toenam, stelt Lucassen, werd de veiligheid van het land onderdeel van de nieuwe migratiediscussie. De regering moest ook beleid gaan voeren tegen de migratie die uit Islamitische landen kwam.
4. “Ze pakken onze banen af.”
Vanaf de late zeventiger jaren immigreerden veel mensen vanuit Noord-Afrika en Turkije voor werk naar Nederland. Deze migranten waren bedoeld laagopgeleide gastarbeiders, die hier zouden kunnen werken in de textielindustrie, in mijnen of op de scheepswerf. Lucassen ziet een ongelukkige samenkomst van deze migratie met de verplaatsing van de werkgelegenheid naar Aziatische landen, die toentertijd vooral in deze sectoren het werk overnamen. Werkeloosheid en armoede onder migranten steeg en ze kwamen te wonen in de verwaarloosde wijken van de stad. Het beeld van deze groepen, hun economisch nut en integratiekans, werd erg negatief.
Onder veel Nederlanders heerst er nu onvrede over de huidige tijden. Er is ongelijkheid en op de politiek bezuinigt op de zorgstaat, dus een groep mensen wordt armer en loopt meer gevaar om alles te verliezen. Deze ontwikkeling loopt gelijktijdig met een toenemend anti-migratiesentiment. Maar, zegt Lucassen, het is moeilijk om de relatie hiertussen te zien. Wat kwam eerder en hoe loopt het causaal verband? Dat is moeilijk te zeggen. Die associatie werd in de jaren negentig bijna niet gemaakt in de politiek, stelt Lucassen. Maar nu wel. Opnieuw maakten eerst rechts-populistische partijen de connectie, later werd het deels door heersende partijen overgenomen. De werkeloosheid en armoede werd de schuld van de migranten.
Een belangrijke observatie die Lucassen maakt is dat de economische voorspoed in de jaren 80 en 90 ook laag was. Wereldwijde politiek was er in de vorm van Reagan en Margaret Thatcher. Onder hen werd ook de zorgstaat teruggeschroefd. Vanwaar dan het verschil tussen toen en nu? Volgens Lucassen is dit de duidelijke kleinere rol van populisme in de politiek.
5. Één enkele schuldige: de immigratiecrisis
Volgens Lucassen speelt de opkomst van het populisme een grote rol in het versmelten van deze in feite verschillende problemen. “Rechts-populisten zijn enorm effectief geweest in het verbinden van allemaal verschillende kwesties en ze te verkopen als één groot probleem.”
Daarbij hebben de feiten trouwens ook vaak moeten wijken voor het onderbuikgevoel. In zijn lezing legt Lucassen uit welke drogredenen hij vaak hoort in het publieke migratiedebat. De vaak anti-Islamitische en alarmistische uitspraken weerspreekt hij met cijfers en feiten. Kijk de lezing hier terug.
Dit artikel van Niels Tjoonk verscheen eerder op Studium Generale Utrecht.
Reacties (41)
Die enkele Rus die een villa bij het Vondelpark koopt daargelaten, verdelen de immigranten zich niet gelijkmatig. Ze komen vooral in de goedkope buurten terecht en zijn daar (met al hun kinderen) veel zichtbaarder voor de aldaar wonende en meestal lager opgeleide bewoners, die helaas veel ontvankelijker zijn voor quasi-intellectuele ezelsretoriek dan het vermoeiende gegraaf naar feiten en daaruit voortvloeiende echte argumenten. En dan pakken ‘ze’ zwarte piet ook nog eens af!
Het lijkt mij een achterhoedegevecht. Zelfs Geert Mak is om.
Migranten hebben een cumulatief effect. Eerdere stromen zijn naar de mening van velen onvoldoende geïntegreerd. En dan wordt op een gegeven moment iedere nieuwkomer één teveel.
En het afpakken van woningen is veel urgenter dan het afplakken van banen, maar daar hoor je Leo niet over.
Gisteren een FvD stemmer gesproken die met een Marokkaanse vriend naar het Berberse geboortedorp was geweest. “Ik begrijp nu zijn achtergrond. Ik zou hetzelfde hebben gedaan. Naar Europa.”
@2: “het afpakken van woningen”
Je kan het toch niet laten, hè? Zo’n vals stukje haatpropaganda er in gooien. Maar de oorzaken voor het tekort aan woningen voor iedereen, daar hoor je AltJohan niet over.
@1: je bedoelt serieus dat de overvolle migrantenwijken in grote steden als Edam, Brielle en Katwijk aanleiding zijn geweest voor de opkomst van extreem rechts in die gemeenten?
Als je je verdiept in het betoog van Lucassen zou je ook kunnen concluderen dat er aan de migranten niet veel is veranderd, en dat het vooral beeldvorming (angst) is die extreem rechts wind in de zeilen heeft gegeven.
Het blijft opmerkelijk dat het einde van de koude oorlog en het begin van de ‘war on (muslim) terrorism’ zo naadloos in elkaar overgaan.
@1: [ En dan pakken ‘ze’ zwarte piet ook nog eens af! ]
Is dat satire of ben je serieus?
Die paar duizend vluchtelingen uit Syrië hebben wel wat anders dan ZP aan hun hoofd net als de economische vluchtelingen uit Afrika die in uitzetcentra zitten of zijn ondergedoken.
De grootste groep migranten komt uit de EU zelf, waarvan grotendeels Polen, die zie ik nooit bij KOZP.
De polen die ik zie hebben ook nauwelijks kinderen.
@5: [ overvolle migrantenwijken in grote steden als Edam, Brielle en Katwijk ]
In dorpen is één anders gekleurde al genoeg…
“D’r löp hier zon zwart’n”
https://www.youtube.com/watch?v=xoc8tOvQZco
@4: “… vals stukje haatpropaganda ,.”
Als AltJohan op Sarasso ben ik een soort moslim op een PVV-forum. Misschien hoor ik hier niet thuis.
Nou voor mij blijf je gewoon een [edit] manneke, dat van aanhanger van de peroxide-ariër (stammend van de “Indonesische archipel” in overgegaan naar naar een voor jou nieuwe [edit] Thierry Ezel.
{De edits: niet schelden en geen verwijzingen naar nazisme a.u.b.]
@3 Ik zou ook naar Europa willen als ik een arme Afrikaan was, alleen is het aantal banen en woningen en sociale voorzieningen hier niet onbeperkt dus dat gaat eenvoudigweg niet, nog lost dat structureel probleem in Afrika op, Sterker de zwakste blijven achter, dus je maakt het alleen maar erger. En als klap op de vuurpijl moeten we van de EU ook nog onze economische activiteiten beperken en mogen we amper nog meer bouwen vanwege willekeurige milieuregeltjes. Als we de zware industrie en de agrarische sector de nek omdraaien hebben we namelijk nog veel minder handjes nodig, eigenlijk zouden we alleen daardoor alleen al eerder een emigratieland moeten zijn dan een immigratieland.
Het negeren van deze simpele basiszaken is de reden vele oude kiezers van links naar de populisten zijn overgestapt en dat los je niet op door simpelweg nog meer godwins tegen de boodschappers aan te gooien of je terug te trekken in je eigen bubble. Die los je alleen op maar door er naar te luisteren, na te denken en gezamelijk tot een verstandige oplossing te komen.
Kijk eens aan, alweer vuurwerk en klimaatmaatregelen in verband gebracht met immigratie. Ben je nou ontevreden over alles en denk je dat dat door immigratie komt, of ben je ontevreden over immigratie en haal je alles er bij om je punt te maken?
En dat “Die los je alleen op maar door er naar te luisteren, na te denken en gezamelijk tot een verstandige oplossing te komen”: at bedoel je vast niet voor iedereen (links, rechts, jan en alleman).
In de jaren ’90 waren er ook problemen; de Centrum Democraten haalden bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1990 in delen van het land 10% van de stemmen. Met gerichte wijkaanpak en een cordon sanitaire is de opkomst van de CD destijds ongedaan gemaakt.
@11
“Luisteren” heeft voor boos-rechts dezelfde betekenis als voor ouders die tegen een kind zeggen dat het moet luisteren. Ze bedoelen dus dat er precies moet gebeuren wat zij zeggen en dat ze niet tegengesproken wensen te worden.
@9:
Aan “edit”:
Dus als iemand aanhanger is van de FVD (en dat is AltJohan), een partij die openlijk bepaalde bevolkingsgroepen/religies/ uitsluit, mag ik dat dus niet neo-nazistisch vinden en naar het nazisme verwijzen.
Waarvan akte.
[edit van de redactie] Natuurlijk mag je iets of iemand neo-nazistisch vinden, als je dat ook kan onderbouwen. Dat deed je in je reactie niet. We hebben echter 1 woord verwijderd dat duidelijk als schelden was bedoeld een verwijzing naar het nazisme uit de 30-er en 40-er jaren was.[/edit]
@14: als je uitsluiten benoemd, waar doel je dan op?
We hebben namelijk wel: https://www.gelderlander.nl/home/armita-taheri-is-de-nieuwe-troef-van-baudet-thierry-zei-pak-ons-bij-de-ballen~a5061ee0/
@13: en boos-links is het krijsende peutertje. :-)
@15:
Die “excuus-truus” van het Forum Voor Demagogie heb je al eens eerder ten tonele laten verschijnen en werd toen al door verscheidene personen niet zo erg serieus ontvangen.
Maar ga maar lekker door met het verheerlijken van de door jouw geliefde zwamneus.
Over en uit!
@15: Ik heb het al eerder gezegd:
er is altijd wel een Afrikaan* te vinden die voorstander van de slavernij is.
* niet-blanke-
@10: [ moeten we van de EU ]
De zoveelste leugen.
We zijn medebepalend lid van de EU en hebben ingestemd met de regels die we de hele EU, dus ook onszelf, hebben voorgeschreven. Het stoutste jongetje van de klas wordt nu door de eigen bevolking via de rechter teruggefloten.
Als een bedrijf zoiets flikt wordt het vervolgd wegens (economische) fraude.
Als een land zoiets flikt moet nota bene de burger naar de rechter in plaats van dat de EU zelf haar leden aan de afspraken houdt.
Ga zo door, redactie van Sargasso: leugenaars en racisten alle ruimte geven en degene die een racist een racist noemt en een neo-nazi een neo-nazi (‘zaken benoemen zoals ze ook echt zijn’ zoals rechts altijd graag oreert), dan wordt dan verwijderd.
Volledig de weg kwijt.
@6: [Is dat satire of ben je serieus?]
Wat denk je? Ik had ook het vuurwerk kunnen noemen. Of roken op zondag.
@redactie: ik weet niet zo goed hoe ik me moet verdedigen tegen bovenstaande beschuldigingen
@iedereen: ik snap dat het uitdagend kan zijn om steeds weer geconfronteerd te worden met het counter narrative. Punt is dat het weglaten ervan leidt tot een versmalling van de discussie. Weglaten hier betekent niet dat het narratief niet bestaat in de samenleving.
Holy moly. Het gebeurt me niet vaak, maar ik ben even sprakeloos.
@21: [ Wat denk je? ]
Dat staat in @6:
Wat je in @21: zegt maakt het alleen maar raadselachtiger.
@22: [ ik weet niet zo goed hoe ik me moet verdedigen ]
Calimero: “Mamma, ze pesten me met de waarheid. Zij zijn groot en ik is klein”
Zit AltJohan soms naast Hermie die vanavond zo zielig over zijn beperkte IQ ging zitten janken?
@22:Weglaten hier betekent niet dat het narratief niet bestaat in de samenleving.
Uiteraard, racisten zul je altijd blijven houden in de maatschappij. Dat betekent niet dat je hun verbale diarree hoeft te tolereren of accepteren. Racisten geen podium geven, dat zou het uitgangspunt moeten zijn, en niet onder het mom dat ‘elke mening evenveel waard is’, zoals Sargasso te vaak doet als houding aanneemt, stelselmatig racisten ongemoeid laat.
Lijkt me wel logisch dat in jaren 90 niet zo echt populair was geweest als nu met al volle sociale media die iedereen, ieder burger, op de hoogte is gesteld over elke gebeurtenis in elke uur of halve dagje.
In jaren 90 viel het ook eigenlijk niet echt op dat politieke vluchtelingen merendeel waren, al was het voor ons allang bekend. In die tijd waren ze niet echt gewelddadige personen.
Nu valt het overal op;
Noord-Afrikanen vluchtten uit de politieke keuze naar veiligere landen als Europa, ook de onderdrukking van religie (vooral Islam of dergelijks strenge religies) op vrouwen en meisjes waren vrij goede redenen.
Maar tegenwoordig zag je alleen 95% mannen die vluchten en 5% vrouwen mee, en de rest dan?
Verbaast me echt veel eerder waarom zelden vrouwen ook meegingen, dus mannen lieten hun vrouwen en kinderen achter. Dat maakt me alleen ziedend, hoe vele mannen overal aan vrouwen randen, dan vind ik wel dat ze eruit moesten knikkeren na hun smerige daden en misbruik van welke land ’s normen en waarden die volle respect voor de vluchtelingen hadden ingezet.
Bovendien zijn neonazi-racisten of soort haat-baarden (Islam) niet eigendommen van welke landen, die zo overheersend zijn,
zelfs niemand’s eigendom van land, maar wel goed beschermend tegen geweld, dodelijke wapens, mishandelingen, dreigementen, baasspelers en wie ook te baas spelen over hun landen zoals neo-nazi of haat-baarden (Islam) overal bemoeien tegen menselijke MENSHEID !!!
Als ik premier van het land was geweest, zou ik elke racist elke punt verbieden, ook in 2e kamer en 1e kamer.
Bij grove scheldkanonnen zwaar boete leveren en 1 jaar celstraf zonder enige (on)voorwaardelijke verlof.
Waarom doet niemand er wat aan?
Dan geeft het elke land minder problemen.
Ook pak neo-nazi en haat-baarden op én zet hen in een duo-groep therapie om elkaar te gaan, welke mensen doen het niet?
@24: (#1 #6 #21) Het voelt alsof ik nu een grap moet uitleggen, maar ik stak de draak met de kromme gedachtekronkels die sommigen erop na houden. Zo zal d’r vast ook een gek zijn die het hernieuwd afblazen van allerlei carnavalsoptochten (eerst vanwege de wind, nu de griep) voor het gemak ook maar aan migranten wijt.
@Judith: dankjewel voor jouw reactie. Ik vind je gebruik van de taal bijzonder mooi.
En ik kan de frustratie ook snappen: waarom wordt er zo weinig gedaan tegen haatbaarden en neonazi’s?
Vroeger kon je met moslims nog gewoon een biertje drinken met een stukje worst daarbij. Kerst had nog alleenrecht zonder concurrentie van een suikerfeest. Homo’s werden nog niet van torens gegooid en konden in Amsterdam nog veilig over straat. Sex-slavinnen, dat was iets uit de middeleeuwen net als onthoofdingen. Gescheiden zwemmen, graaiende en sissende Marokkanen, aanslagen in Parijs, Londen en Madrid. Je suis Charlie, al die verzinsels van rechtse populisten hadden we vroeger niet. 9/11, een kalifaat, haat imams, een geheime dienst met een miljarden budget. Immigratiedienst die het werk niet aan kan. Schadevergoedingen vanwege lange procedures. Verkrachtingen en winkeldiefstallen door asielzoekers. Uitgeprocedeerde gelukzoekers die we niet terug kunnen sturen. Allemaal leugens van radicaal rechts. Fanatieke Turken die in extase hun leider in het thuisland bejubelen op straat. Hoofddoekjes, fantasieloze soepjurken en Boerka’s. Kindertjes die hun vingertjes in de oren stoppen als er op school verteld wordt over de Holocaust. In werkelijkheid zijn ze er niet. Het zijn waanbeelden opgeroepen door rechts populisten. Mega moskee en Islam scholen. Die discussie’s bleven ons in de vorige eeuw bespaard. MocroMaffia, kinderbijslagfraude, Polen die Nederlandse uitkeringen vangen, vanuit hun eigen land. Allemaal verzonnen door de populisten. Veldslagen aan de Grieks Turkse grens. Inwoners op Lesbos die in de vorige eeuw nog zo gastvrij waren nemen nu het recht in eigen hand. Laat je niets wijsmaken door populisten. In werkelijkheid leven we nog in de onschuld van de vorige eeuw. De cijfers laten ons dat toch zien?
@30: Allememachies. Je bent inderdaad helemaal in de ban van de rechts populisten, als ik dat zo lees.
Ik ben nog nooit een moslim tegengekomen die mij mijn borrel-al-dan-niet-met-worst wil ontzeggen, of zijn suikerfeest boven mijn kerst wil verheffen.
Wanneer was er geen sprake van homohaat, of vrouwenslavernij? Nooit muppet, echt nooit. Heb ’t lef niet om te beweren dat Hollandse mannen zich daar niet schuldig aan maakten en maken, en de mindere goden grijpen en schelden er net zo hard op los als hun allochtone (al dan niet moslim) evenknieën. En stelen net zo goed. Je suggestie dat dit soort zaken de maatschappij zijn binnengeslopen met de komst van migranten, is dom, naïef en ronduit racistisch.
Wat betreft de ellende bij de IND, en de schokkende toestanden aan de Turks/Griekse grens; dat zijn gevolgen van jarenlang afbraak- en wegkijkbeleid van o.a. de Vereniging voor Vernieling en Destructie, ook wel bekend als de VVD, die hier al 10 jaar de dienst uit maakt.
Het slechtse beleid blinkt uit in gebrek aan visie en medemenselijkheid en vooral stupiditeit. Elke kleuter zag aankomen dat die Turkijedeal als een boemerang terug zou komen.
Dat het hele sociale domein op zijn gat zou komen te liggen, en dat de veiligheid en zelfs de volksgezondheid in het geding komt, als je domweg zaken over de schutting flikkert. (Ik stop hier maar voor het een heel essay wordt…).
En als je geen serieus beleid maakt op migratie, een fenomeen dat echt niet weggaat als je een paar dictators een zak geld geeft om mensen tegen te houden, dan krijg je dus dit.
@30:
Ik snap niet dat je niet gaat emigreren.
;-)
@32: Waar moet ie dan heen?
@33: Naar de maan. Of mars. Kan ie lekker helemaal zijn eigen cultuurtje opbouwen en zich daar ongegeneerd superieur over voelen.
@34: Is het raar dat mensen gaan geloven in het hele omvolk verhaal? Plaats moeten maken voor de migranten die in behoorlijke aantallen gekomen zijn of nog onderweg zijn.
@35: Ja Jo dat is raar. Wie zou daar in godsnaam baat bij kunnen hebben? En hoe had je gedacht zoiets te organiseren?
Migratie is van alle tijden en zal nooit stoppen. Nooit.
En ik zal ’t nog maar eens herhalen; het grootste deel van de binnenkomende migranten zijn arbeidsmigranten, vaak ook uit westerse landen.
Je bent bang voor nix. Niemand zal je verplichten om met een Surinaamse of Marokkaanse vrouw een kindje te maken.
@36: de bezorgdheid die ik voel is er en zit in mijn lijf.
Ik snap dat jij mijn angst niet kan voelen, maar voor mij is het niet nix. Jij voelt het wel indirect want overal in Europa wordt het populisme sterker.
Mensen zoeken veiligheid. Een populisme heeft voor mij niets maken met superioriteit. Nee, het heeft veel meer te maken met kleinheid en kwetsbaar voelen.
Migratie is van alle tijden, maar angst voor vreemdelingen ook. En grenzen ook.
En er is heel lang over grenzen gegaan en daar bouwt iets op. Het is brandstof voor FvD en PVV.
@37: Jij moet echt hulp zoeken. Angst voor het (of de) vreemde is niet onlogisch. Prima om een gezonde achterdocht te hebben, dan raak je minder snel in de problemen. Maar het is wel onlogisch om bang te zijn dat we worden overspoeld en vooral overgenomen door vreemdelingen. Behalve dat het echt wel meevalt met die tsunami; heb je zo weinig vertrouwen in ons democratische bestel? Hoe superieur is die dan eigenlijk…?
@29:
Omdat mensen hier niet goed durven om die Duo-therapie te regelen? …uit angst voor welke gevolgen ze zouden dragen of niet?
Zou het liefst beginnen bijv.
* Scholen; elke onderwijzer zou toch alert zijn en welke kind zo extreems gedrag van neo-nazi rondloopt en zijn agenda vol met hakenkruis tekende….. Waarschuwing aan decaan of wie dan ook is. Niemand he?
* Elke kind letten van wiens ouders die zelf rechts-extreems gedroegen zoals Neo-Nazi’s, dan waarschuw aan de politie? of gemeente?
* Elke gemeente: Geen neo-nazi hier toegestaan! Als je toch zo gedraagt, wordt je zeer direct uit het huis gezet, naar de bepaalde instellingen sturen waar ze aan therapie moeten gaan.
* Overheid ( 2e kamer en 1e kamer ) :
neo-nazi’s én haat-baarden verbieden!!!
Dus wordt niet getolereerd in Nederland,
anders worden ze opgepakt en naar dit instellingen sturen.
Als ze na therapie onveranderd blijven, zet het land dan uit!!
@39: Juist dat zijn nazimethoden. Van versie 2 daarvan hebben de (Oost-)Duitsers zich pas dertig jaar geleden bevrijd. (Door op school de kinderen te vragen wat er de avond tevoren in het Sandmännchen gebeurde, wisten ‘ze’ of de ouders West-televisie hadden gekeken.)
Nu stel ik ook wel eens dat juist tegen nazi’s hun eigen nazimethoden geoorloofd zijn, simpelweg omdat die nazi’s die het beste zullen begrijpen, maar niet-nazi’s schrikken daar toch voor terug, omdat het nazi-methoden zijn.
En wat je verbiedt èn handhaaft, dat gaat ondergronds.
@Karin van der Stoop: Geen idee of ik ergens terecht kan voor hulp. Het is ook niet zeker of er überhaupt sprake is van iets zorgelijks. In mijn beleving zijn jullie dan weer te naïef (zien jullie dat gevaar dan niet?). iokofobie
Ik ben wel even gaan Googlen. Best interessant.
Wat betreft de democratie: die is kwetsbaar. Democratie is makkelijk als het 70 jaar (1945-2015) redelijk voor de wind gaat, maar blijft dat zo? Het westen heeft in die jaren de wereldeconomie gedomineerd, maar over een paar jaar is China de grootste economie. (niet langer een democratie dus link 1,, link 2, ),.