Waarom legaliseren drugs in Mexico (nu) geen oplossing is

In de discussies over hoe de veiligheidsproblematiek in Mexico en Centraal-Amerika op te lossen duikt, vooral vanuit Nederland en Europa, steeds weer hetzelfde discours op. Legaliseer drugs, dan komt het allemaal op termijn goed. Dat is, zeker vanuit de Nederlandse optiek, een begrijpelijk standpunt. Maar de realiteit van de war on drugs is echter van dien aard dat we het punt dat legalisering dé oplossing is voor het drugsprobleem al lang en breed gepasseerd zijn.

35.000 doden in vijf jaar tijd, toenemende instabiliteit in sommige delen van het land, een politieke klasse die niet in staat lijkt concreet resultaat te boeken tegen de kartels. Corruptie die welig tiert. Een rechtsstaat die niet functioneert. Een uiterst problematische mensenrechtensituatie. Mexico heeft een groot probleem. Wat te doen?

Een veel gehoorde oplossing is: legaliseren die hap. Vooral buiten Mexico, en zeker ook in Nederland met haar liberale drugsbeleid, hoor ik het regelmatig. In het verleden was ik er zelf ook van overtuigd dat de sleutel in het wegnemen van de pijn die Mexico op dit moment lijdt, drugs uit de illegaliteit halen is. Nu, anderhalf jaar sinds ik hier begonnen ben met werken, geloof ik dat niet meer. Sterker nog, ik denk dat legaliseren ronduit gevaarlijk is. Dat heeft niets met moraliteit te maken, maar is mijns inziens een kwestie van gezond verstand.

Afpersing, kidnapping
De belangrijkste redenering ten faveure van legalisering is dat de overheid daarmee de kartels een groot deel van hun inkomsten uit handen zou nemen. In theorie klopt dat. Illegaliteit schept waarde, dat is een ijzeren economisch principe. Maar laten we even naar de praktijk kijken. Hoewel het onmogelijk is het handelsvolume en de totale schepping van waarde in de drugshandel echt nauwkeurig te kwantificeren (het blijft tenslotte illegale en dus informele handel), zijn de meeste instituties het er wel over eens dat de drugshandel naar de Verenigde Staten tussen de 25 en 40 miljard dollar per jaar oplevert.

Maar de kartels houden zich met veel meer bezig dan drugshandel alleen. Los Zetas, een paramilitair moordcommando dat wordt gezien als het gewelddadigste kartel, lijken zich steeds meer te specialiseren in ontvoeringen. In de gebieden waar de kartels dieper geworteld zijn, is het afpersen van ondernemers dagelijkse praktijk. In Ciudad Juárez, de stad die het meeste lijdt onder het drugsgeweld, is 40% van de ondernemingen gesloten. Niet zozeer het geweld, als wel de constante druk en dreiging van afpersing door criminele bendes blijkt de belangrijkste motivatie de deuren te sluiten.

Negatieve bijwerkingen

De Verenigde Staten en Mexico hebben, ondanks de stroom slecht nieuws, wel degelijk forse vooruitgang geboekt in het bemoeilijken van de drugshandel bij de grens. De negatieve bijwerkingen van dat relatieve succes zijn echter dat de kartels zich 1) meer richten op de lokale markt in Mexico en 2) zich met andere takken van misdaad bezig gaan houden. Een recent Mexicaans overheidsrapport stelt dat kidnappingen en afpersingen alleen al vorig jaar de kartels 6,6 miljard dollar opleverden, een cijfer dat bovendien snel groeit. En daar zijn diefstallen, bankovervallen, het kapen van vrachtwagens en het aftappen van oliepijpleidiningen nog niet eens bij gerekend.

Stel nu dat we drugs in Mexico zouden legaliseren. De kartels beschikken over duizenden directe dan wel indirecte ‘medewerkers’, hebben grote voorraden wapens en enorme geldreserves. Ook kenmerken ze zich door een zeer hoge mate van organisatie en flexibiliteit: schijnbaar moeiteloos lijken ze zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden, en bovendien lijken ze de autoriteiten altijd een paar stappen voor te zijn. Het is niet realistisch te verwachten dat de kartels langzaam weg zullen kwijnen, of zich ineens tot keurige boerenbedrijven zullen omvormen. In plaats daarvan zullen ze op veel grotere schaal zich gaan bezighouden met andere takken van criminaliteit. Het resultaat is dan eerder contraproductief: kidnappingen, afpersingen, overvallen en hijacking raken burgers veel directer dan drugshandel. Het is waarschijnlijker dat bij legalisering op korte termijn het gevoel van onveiligheid bij de burgers eerder zal afnemen dan toenemen.

Miljardrenreserves

Een ander argument om niet direct voorstander van legalisering te zijn, is het feit dat de Mexicaanse overheid een nieuwe, enorm kapitaalkrachtige markt zou creëren. Dat betekent dat er gereguleerd moet worden, kwaliteitscontroles moeten komen, inspecties. En daar ontstaan grote problemen: ten eerste beschikken de kartels nu al over zoveel geld en infrastructuur dat ze zonder enige moeite in staat zullen zijn de nieuwe, legale markt van drugs volkomen te domineren. Goedschiks of kwaadschiks.

Het Sinaloa Kartel beheerst nu bijvoorbeeld de gebieden in Sinaloa waar heroïne en marijuana gemakkelijk groeien. Zullen ze daar zomaar concurrentie dulden? En overheidsinspecteurs? Daarbij: een gereguleerde, legale drugssector voor de formele consumptiemarkt klinkt heel mooi, maar dit is Mexico, niet Noorwegen. Corruptie is wijdverspreid in dit land, en er is geen enkele reden om aan te nemen dat de miljardenreserves van de kartels niet evengoed een legale markt van drugs in Mexico volkomen zullen corrumperen. Regels omtrent kwaliteit zeggen helemaal niets als de kartels fluitend iedere inspecteur en ieder betrokken overheidsinstituut overspoelen met smeergeld.

Witwassen

Wat mij tot het laatste, en wellicht belangrijkste argument tegen legalisering brengt. Een nieuwe, legale markt betekent een nieuwe, legale infrastructuur. Als marijuana in plaats van een verboden product een normaal landbouwproduct wordt, zullen duizenden bedrijven zich op de markt storten. Aannemers zullen nieuwe marijuanaboerderijen bouwen, landbouwtechnische bedrijven bieden technologie, kunstmestfabrikanten kunnen legaal op grote schaal aan de drugsteelt gaan verdienen. Daar dreigt het monster van het witwassen van geld. De kartels, die nu de gehele infrastructuur van de drugsteelt in handen hebben, zullen niet alleen hun enorme middelen gaan aanwenden om de nieuwe legale markt onder hun controle te houden. Ze zullen zich met kidnapping en afpersing bezig blijven houden, en de nieuwe legale drugsmarkt zal een goudmijn voor witwaspraktijken worden. In plaats van ze een wapen uit handen te nemen, is de kans groot dat het contraproductief werkt.

Niet doen!
Het probleem is niet dat legalisering an sich een slecht idee is. Dat vind ik zelf ook niet. In theorie hebben de aanhangers van legalisering gelijk: je kunt het beter reguleren, legaliseren en onder controle houden, dan het in de illegaliteit wegstoppen en niet weten wat er precies gebeurt.

Maar het probleem in Mexico is dat jaren van agressieve drugsbestrijding een monster heeft gecreëerd in de vorm van de kartels, dat met legalisering niet meer is uit te roeien. De kartels zijn te machtig, hebben te veel geld en te veel wapens. Legalisering was eventueel een oplossing geweest in de good old days, toen martelingen, onthoofdingen en massale executies nog niet aan de orde van de dag waren en de drugshandel nog niet in handen van grote, strak georganiseerde kartels lag. Nu is legalisering op korte en middellange termijn eerder contraproductief dan een oplossing.

Moeten we legalisering dan maar helemaal uit ons hoofd zetten? Absoluut niet. Legalisering kan een oplossing zijn, maar dan moeten eerst andere omstandigheden worden gecreëerd. Onlangs gaf ik al enkele suggesties voor wat mijns inziens op korte termijn de situatie kan verbeteren in Mexico. Het breken van de macht van de georganiseerde misdaad kan alleen door een enorme inspanning van zowel Mexico, de VS, de EU als de rest van Latijns-Amerika en vereist een groot aantal fundamentele veranderingen in denken en doen van regeringen, zowel hier als north of the border. Pas dan kan legalisering een positieve bijdrage leveren.

Voor nu zeg ik: niet doen!
[jan-albert]