Vrijheid en woede, of het trauma van de Jaren Nul

Het is, weten we inmiddels, bon ton om alles kapot te praten wat riekt naar een progressieve beweging. PVV’er Martin Bosma gooit nog wat olie op het vuur met zijn binnenkort te verschijnen boek De schijn-élite van de valse munters. Het boek heb ik nog niet in handen gehad, maar de interviews in het Parool en de Volkskrant van gisteren bevestigen het: woede is in. Niet bij Bosma alleen. Ook bij columnisten en polemisten op blogs, websites en in tijdschriften.

Graydon Carter, hoofdredacteur van Vanity Fair, schreef onlangs een mooi commentaar over diezelfde boze geest die ook in Amerika rondwaart: ‘We are now defined more by what we don’t like rather than what we do like. And the list of what we don’t like is long and getting longer.’ De oorzaak van onze huidige problematiek volgens Martin Bosma? Fatale keuzes, gemaakt in de roerige jaren zestig en zeventig, bevestigt de PVV’er in het Parool van 25 september. Spreekt Bosma als voorstander van vrijheid zich hier niet ernstig tegen?

Het tarten van het establishment of het oprekken van grenzen was nog niet zo lang geleden voorbehouden aan de progressieve beweging uit de tweede helft van de vorige eeuw. Het leverde in de populaire cultuur door de jaren heen een bonte collectie op: Jan Cremer, Jan Wolkers, de Pin Up Club, Hitweek, Paul de Leeuw, Schatjes en Mama is Boos, Paul Verhoeven, het oeuvre van Wim T. Schippers – of het nu van Veronica of VPRO vandaan kwam, het is een mij dierbare Hoorn des Overvloed die ruikt naar frituur, naakte lijven, scheten en alcohol.

Er is nu een nieuwe revolte gaande, juist tégen die losbandigheid. Althans, als ik voormalig SGP-stemmer Martin Bosma van de PVV mag geloven. Dat conducteurs worden bedreigd is volgens neo-con Bosma óók terug te voeren tot de jaren 60 en 70, toen we onze leraren bij hun voornaam mochten noemen (!). Het gebrek aan respect is, denkt Bosma, daar begonnen. Mogen wij Bosma eraan herinneren dat die culturele revolutie uit de vorige eeuw anders de baarmoeder is waaruit ook telgen als Theo van Gogh, Gregorius Nekschot en GeenStijl zijn voortgekomen? Van Bosma mochten die dus ook liever weggelaten worden? Hij vond het stiekem dus ook wel prima dat Bert Brussen door het OM werd gehoord omdat hij een tweet had geknipt en geplakt? Want dat is niet fatsoenlijk omdat we, zoals Bosma stelt, ‘geen autoriteit erkennen’?

Hierin schuilt de crux: een liberale, open samenleving waarbij iedereen kan zeggen en denken wat hij wil – noem het de ideale samenleving – kán niet gedijen in een conservatief rechts klimaat met de PVV als mede-architect. De Nederlandse geest zal door de Partij van de Vrijheid geen milligram vrijer van worden. Ja, de grenzen van de blinde, niet-constructieve woede worden dagelijks opgezocht door verontwaardigde columnisten en politici als Bosma, maar een bevrijdende oplossing voor de problemen in de zorg, het onderwijs, de economische crisis en de interculturele spanningen is ons in al die columns en partijprogramma’s nog niet geboden, of het moeten die strengere straffen en gesloten grenzen voor nieuwkomers zijn.

De bakermat van ons nationaal ongemak ligt niet in de jaren 60 of 70, maar in het trauma van de Jaren Nul. 9/11, de moord op Fortuyn en de moord op Van Gogh. En dat trauma zijn we nog altijd niet te boven. Een meerderheid van de Nederlanders is kwaad en verontwaardigd, en blijft dat projecteren op ‘links’ (een onbeduidende verzamelnaam, maar meestal is het de PvdA), en wat die stroming al niet veroorzaakt heeft, met de wortels in de siksties, dus. Maar wat had de vrije seksuele moraal met terroristische aanslagen in het WTC te maken? Vertegenwoordigde een doorgedraaide malloot als Volkert van der G. de hele generatie die opgroeide met televisieprogramma’s als Hoepla? Had de gruwelijke moord van Mohammed B. op Theo van Gogh een kiem in de bezetting van het Maagdenhuis?

Onzin. Wat het ons wel heeft opgeleverd, de culturele revolutie van de vorige eeuw? Bijvoorbeeld dat nota bene de door Bosma verfoeide PvdA’er Marcouch voor homo’s opkomt, GroenLinkser Dibi het voor de vrijheid van meningsuiting van Nekschot opneemt en dat schrijver Hafid Bouazza stevige kritiek uit op de islam in krant en op tv. Ze voelen zich als Nederlanders zo verweven met de maatschappelijke discussies, dat je bijna zou vergeten dat juist zij, oei oei, allochtonen zijn. Zijn zij niet juist levende bewijzen van een multiculturele beschaving? Dat is toch geen reden om woedend te zijn?

Als dit land eens de woede niet liet zegevieren, maar de trots op zoveel moois dat Nederland wél heeft bereikt in de vorige eeuw: een pluriform onderwijsstelsel, (film)kunst, literatuur, een relaxte visie op homoseksualiteit en vrouwenemancipatie: dan kunnen onze vrije geesten zich richten op de aanpak van iedere vorm van extremisme, criminaliteit, de nijpende situatie in de zorg, achterstandswijken, de economische crisis, werkloosheid. Over de precieze invulling zal de GroenLinkser misschien verschillen met de VVD’er, maar de toon zal niet meer zo geslepen en polariserend zijn als bij de PVV die toch echt een heel ander soort vrijheid voorstaat.