ANALYSE - Anouk lijkt met haar lied ‘Birds‘ een redelijke kans te hebben in het Eurovisie Songfestival. Het is daarmee de eerste keer zijn sinds 2004 zijn dat Nederland in de finale zou staan. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we het vaker ver schoppen? Politicoloog Tom van der Meer bekijkt het van een wetenschappelijke kant (via Stuk Rood Vlees, politiek-wetenschappelijke beschouwingen over actualiteit).
Nog veel langer bestaat er kritiek op de puntentelling van het Songfestival. Enerzijds zouden omvangrijke migrantengroepen (zoals met name de Turken) massaal op het thuisland stemmen, anderzijds zouden de Balkanlanden en de voormalige Sovjetstaten elkaar steevast punten toestoppen. Dat zou het voor westerse landen bijna onmogelijk maken te winnen. Bovendien kon het toch geen toeval zijn dat het Verenigd Koninkrijk in 2003, zo kort na de Irak-oorlog, eindigde op ‘nul points’? Dat met name noordelijke landen (afgelopen 15 jaar) en Ierland (jaren 90) het desondanks wel erg goed hebben gedaan, wordt niet vaak genoemd.
Wetenschappers doen al jarenlang onderzoek naar mogelijke vriendjespolitiek en blokvorming op het EVS, gebruikmakend van de meest geavanceerde technieken om netwerken in kaart te brengen en om de toekenning van punten te verklaren. Er is inderdaad duidelijk sprake van blokvorming. Maar dat is tussen 1975 en 2006 slechts twee maal doorslaggevend geweest voor de overwinning (in 2003 en in mindere mate in 2005).
Op basis van de literatuur kunnen we drie tips opstellen van institutionele aanpassingen die Nederland zou moeten afdwingen om meer succes te krijgen.
Tip 1: Nederland moet zich inwerken in het Viking-verbond
Er zijn talloze netwerkanalyses losgelaten op het Songfestival, op basis van uitruil of parallelle stempatronen. Steevast vonden onderzoekers bewijs voor kliekjes (paywall), combinaties of zelfs blokken van landen die op elkaar stemmen. Tot halverwege de jaren negentig waren er drie grote blokken (paywall) in constellatie waardoor het Westen eigenlijk decennialang domineerde.
Sinds de jaren negentig werden verschillende verbonden zichtbaar. Met name belangrijk was de opkomst van het Balkan-blok tussen 2001 en 2005 (met Slovenië, Kroatië, Bulgarije, Turkije, Servië, Roemenie, Griekenland, Albanie, Cyprus en Macedonië) en het Viking-verbond sinds de tweede helft van de jaren negentig (met IJsland, Noorwegen, Zweden, Denemarken, Finland, Estland, Letland en Litouwen). Daarnaast zijn er nog kleinere blokken (Polen-Rusland-Oekraïne; Spanje-Andorra; Nederland-België).
De vanzelfsprekende steun binnen het eigen blok zou tot 2005 alleen in 2003 (Turkije i.p.v. België) en 2005 (Griekenland i.p.v. Malta) bepalend geweest zijn voor de uitslag. En zelfs dat lijkt, gegeven de analyse, nog een overschatting. In andere jaren (1999, 2002) was er grote eenheid onder het Viking-verbond maar was deze niet doorslaggevend. Bij een goed (kansrijk?) lied blijken de landen uit het eigen blok simpelweg veel punten te geven. Is dat vriendjespolitiek of smaak?
Dat België in 2003 de overwinning daadwerkelijk is misgelopen door blokvorming is zeer waarschijnlijk. Nederland en België doen er verstandig aan zich in te werken in het Viking-verbond, om zo meer kans te maken op een overwinning. In tegenstelling tot het Balkan-blok (10 landen) is in het Viking-verbond (8 landen) nog uitbreiding mogelijk: meer dan 10 landen maakt een coalitie minder stabiel doordat per land slechts 10 punten te vergeven zijn.
Tip 2: Eis regionale voorrondes of evenredige vertegenwoordiging in stemprocedure
Maar kunnen Nederland en België wel tot zo’n blok toetreden? Er is dus duidelijk blokvorming, maar wat betekent dat? Worden er politieke spelletjes gespeeld, is er vriendjespolitiek, of is er gewoonweg sprake van een gedeelde (muziek)smaak?
Volgens een analyse uit 2006 (paywall) van o.a. UvA-collega (sociaal-psycholoog en politicoloog) Bertjan Doosje is er sprake van een uitruil. Nationale jury’s kregen meer punten van landen waar ze zelf in de voorgaande vijf jaar ook aan hadden gegeven, en gaven meer punten aan landen waar ze zelf in de voorgaande vijf jaar meer van hadden gekregen. Dit maakt een tit-for-tat strategie waarschijnlijker, maar is niet noodzakelijk bewijs. Hetzelfde zou je immers ook verwachten als er simpelweg een gedeelde muzieksmaak zou zijn. De auteurs vinden echter meer bewijs: het tit-for-tat gedrag is sterker in landen met een collectivistische cultuur en in relatief arme landen. En toch lijkt ook dat onvoldoende bewijs. De auteurs hadden moeten toetsen in hoeverre punten die een land in de volgende vijf jaar krijgt samenhangen met de punten die een jury op dit moment geeft. Als er echt sprake is van tit-for-tat zou die samenhang niet mogen bestaan, of op zijn minst relatief zwak moeten zijn.
Het onderzoek van de Brusselse onderzoekers Ginsburgh en Noury gaat daar tegenin. Volgens hen is er geen significant effect van het uitruilen van stemmen, zodra je rekening houdt met culturele en taalkundige overeenkomsten tussen landen. De belangrijkste verklaring voor succes blijft volgens hen, met afstand, de kwaliteit van de zanger. Probleem, echter, is dat die studie de kwaliteit van zangers niet direct meet, maar via een maat die zelfs wat (vriendjes)politieke elementen kan omvatten. Er lijkt dus een serieus risico van statistisch overcontroleren.
De Groningse econome Spierdijk en de Twentse wiskundige Vellekoop bereiken een genuanceerd standpunt in een gedetailleerde studie. Ze stellen dat het blok-stemmen weliswaar grotendeels wordt verklaard door culturele, linguïstische, religieuze en etnische overeenkomsten, maar dat in verscheidene landen daarnaast toch ook nog op basis van geografische nabijheid wordt gestemd. De verdachtmaking van vriendjespolitiek kan dus voor sommige landen kloppen. Maar tegelijkertijd is die vriendjespolitiek op geaggregeerd niveau nauwelijks van belang, en verwerpen de auteurs de beschuldiging van grootschalige blokvorming.
Maar zelfs blokmatig stemmen op basis van culturele overeenkomstigheid in plaats van kwaliteit heeft voor Nederland negatieve consequenties. Ten eerste sluit de Nederlandse muzieksmaak en -stijl (Toppers, 3Js, Sieneke) niet echt aan bij die van omringende landen, in tegenstelling tot de gedeelde hits op de Balkan. Ten tweede zijn de omringende landen hier nogal groot (Duitsland, Frankrijk, VK), wat ons bepaald niet helpt omdat hun stem even zwaar telt als die van de kleintjes op de Balkan.
Nederland zou moeten inzetten op regionale voorrondes in de stemprocedure of op meer evenredige vertegenwoordiging (naar bevolkingsgrootte). Het huidige systeem lijkt te veel op het kiesstelsel van de Amerikaanse senaat, waar elke staat ongeacht de grootte evenveel senatoren heeft, en daardoor bijvoorbeeld zelfs populaire wapenwetgeving niet hoeft te slagen.
Tip 3. Een expertjury is minder gevoelig voor blokvorming.
Maakt het dan nog uit of wordt gestemd door een expertjury of door tele-voting door het algemene publiek? De publieke wijsheid is dat vriendjespolitiek vooral is toegenomen door tele-voting, waardoor bijvoorbeeld migrantengroepen massaal konden stemmen op het thuisland (zoals de Turkse minderheid in Duitsland). Hierover is weinig bekend. Maar wat we wel weten (paywall), is dat expertjury’s op het songfestival minder worden beïnvloed door random elementen die niets te maken hebben met kwaliteit, zoals de volgorde van de optredens (hoe later, hoe beter). Maar dat neemt niet weg, dat ook expertjury’s wel degelijk door dergelijke zaken worden beïnvloed.
Het advies voor Nederland is tamelijk evident: zet in op een grotere rol voor de expertjury. Die is in de toekenning van punten in elk geval minder gevoelig voor externe factoren, dus mogelijk ook voor vriendjespolitiek of door culturele overeenkomsten.
Wellicht de belangrijkste bevinding is echter de lol die moleculair genetici, musicologen, sociaal-psychologen, economen, politicologen en sociologen er de laatste jaren aan beleven om hun statistische tools los te laten op de douze points.
Reacties (20)
Ten eerste sluit de Nederlandse muzieksmaak en -stijl (Toppers, 3Js, Sieneke) niet echt aan bij die van omringende landen, in tegenstelling tot de gedeelde hits op de Balkan.
De Nederlandse en Balkanese smaak zijn nagenoeg identiek. Carnavaleske kitsch met een dance beat en amateuristische zang.
Tip 4. Als bijvoorbeeld veel Turken in Duitsland ‘namens Duitsland’ op Turkije stemmen, dan zou dat te compenseren zijn met een gewogen puntenaftrek. Zo zouden de achtergebleven Russische inwoners van de Baltische staten op Rusland kunnen stemmen. Weet je hoe groot die bevolkingsgroep is dan kun je daar rekening mee houden door naar verhouding een percentage op het totaal aantal punten van een Letland aan Rusland in mindering te brengen.
@Kalief: Goed idee. En als Turkije dan zo’n slecht liedje stuurt dat zelfs de Duitse en Nederlandse Turken er niet meer op willen stemmen moet dat tot negatieve puntenaantallen leiden.
@Kalief: Je kan misschien Sieneke en de gemiddelde act uit Moldavie beide als carnaval zien, toch zijn er grote verschillen. De meeste Nederlanders vinden beide troep, in het oosten vinden ze alleen Nederland troep. Het is altijd heel makkelijk om af te geven op de kitsch uit het oosten. Hoe walgelijk het ook mag klinken, deze landen doen vaak wel hun best om de best mogelijke artiesten, met het best mogelijke nummer en de best mogelijke act te kiezen. Dat wij hun smaak in Nederland niet kunnen waarderen is een ander verhaal. In hun ogen sturen ze toch echt wel de top.
Nederland heeft jarenlang uitgerangeerde C-artiesten gestuurd met een weinigzeggend nummer en een genant amateuristische show, vervolgens gaan we niet door en tonen we ons een slechte verliezer door af te geven op de kwaliteit van de rest.
@kilgoretrout:
Precies! Zelf vind ik aardig wat balkan-inzendingen best mooi en nederlandse inzendingen vrijwel nooit. Je zag een aantal jaar geleden dat de Noren wonnen door een balkanachtig liedje te maken (ik doel op de viool).
Het advies voor Nederland is tamelijk evident: zet in op een grotere rol voor de expertjury.
Lijkt me een goed idee. Al die bagger van de laatste jaren raak je dan wellicht kwijt.
Ik moet zeggen dat Anouk met Birds een liedje heeft dat iig buiten de klassieke songfestival orde valt : rustig, kwaliteit, geen polonaise op te maken, geen folk, geen nationale roots enz.
Eigenlijk gewoon een aardig liedje.
Het zal dus waarschijnlijk niet winnen: gewoon te goed.
Het beste wat Nederland aangaande het eurov. songfestival kan doen is:
Niet meer uitzenden en niet meer meedoen.
N.B.
Aangaande de Nederlandse inzending:
Heb net even via NOS site het liedje gehoord en moet toegeven, dat de kwaliteit die van Staatssecretaris Weekers overstijgt ;-)
Overigens kunnen we met ons allen wel zeuren van “Balkan dit en Balkan dat”, maar de zes landen die gisteren afvielen waren Oostenrijk, Cyprus, Joegoslavië, Joegoslavië, Joegoslavië en Joegoslavië.
Het grappige is dat Anouk “connecties” heeft (of had) met in het artikel genoemde “verbonden”. Uit haar biografie op haar website:
“Ook internationaal heeft Anouk succes. ‘Nobody’s Wife’ wordt een grote hit in Noorwegen en Zweden en de zangeres scoort een nummer 1-hit in Denemarken met ‘Lost’. In Albanië komt de single ‘One Word’ bovenaan de hitlijst terecht. Anouks albums worden in België, Scandinavië, Israël, Turkije en Italië uitgebracht (…)
Voor haar nieuwe album ‘Sad Singalong Songs’ heeft Anouk opnieuw samengewerkt met Martin Gjerstad en Torre Johansson (Franz Ferdinand en The Cardigans). Met deze Zweedse producers werkte ze ook aan haar albums ‘For Bitter Or Worse’ en ‘To Get Her Together’.”
Haar nummer “Lost” is een wereldwijde You Tube-hit geweest. Anders gezegd: er is nu dus een artieste gestuurd die om meerdere redenen ook de Balkan aanspreekt.
Gedeeltelijk sluit het dus aan bij de genoemde factoren.
Hoewel ik niets met het songfestival heb, vind ik het reuze grappig dat juist Anouk nu wel de finale haalt. Ze zou moeten winnen, om die Nederlandse songfestivalsantekraam definitief een lesje te leren. Die les is:
– stuur altijd één van de allerbesten;
– laat die zijn of haar eigen ding doen;
– geen fratsen (idiote kelding, nepkoortjes en fake-bands, etcetera).
Er wordt wel gesproken over kliekjes en blokken, maar het gaat dan meestal wel over landen met een vergelijkbare cultuur en muzieksmaak. Nogal wiedes dat die dan over het algemeen dezelfde liedjes het leukst vinden. Heeft niets met vriendjespolitiek te maken.
Of denk je echt dat er mensen zitten te turven hoeveel punten hun land vorig jaar kreeg van die of dat land en daarop hun stem bepalen?
@8:
Ik ben het op zich met je eens, maar volgens mij is het ook gewoon moeilijk om die allerbesten te strikken. Twee jaar geleden al suggereerde Smit om Within Temptation te sturen, maar de reactie was van “val maar dood, wij nemen onszelf daarvoor te serieus” (ik bedoel: heeft bijvoorbeeld Lordi wel een overlappende fanbase met de stereotype festivalkijkers?). Het is maar gewoon toeval geweest dat Anouk ineens opstond om het te doen.
Het mooiste hieraan vind ik eigenlijk wel dat bijvoorbeeld Gordon ermee wordt geconfronteerd dat hij internationaal gewoon van C-garnituur is.
@10:
Tja als er inzendingen met kwaliteit van “Within Tempation” de standaard zou worden zou ik absoluut kijken.
Overigens vind ik dit
http://liet-international.com/nl/
ook wel interessant.
@10: Ja en toch…
Ik zat mijn reactie nog eens na te lezen, kreeg ineens een alu-hoedje op en dacht: verrek, ik ben erin getrapt. De organisatie heeft Anouk’s bio ook gelezen en dacht: ah, een vrouw (58% van de winnaars zijn vrouw) en met die contacten in het Viking-verbond en een hit in Albanië is zij onze gedroomde kandidaat.
En Anouk dacht: ach wat, een podium is een podium is geld. Ook een artiest moet pensioen opbouwen.
Overigens was de gedachte aan Within Tempatation zo’n gekke nog niet. Ook goed bekend in oost-europa, en groepen doen het ook aardig. Na de solo-vrouwen zijn zij statitisch de 2e groep winnaars. Terzijde: niet te vergelijken met Lordi.
Qua Balkan-link, zojuist zijn ook Macedonia, Bulgarije en Albania eruit gevlogen, samen met de Barbra Streisand junior van Israel, het verkapte Leger des Heils van Zwitserland, Letland en San Marino. Van het Balkanblok zijn nu alleen Griekenland, Roemenie en Moldovia door. Bosnia deed sowieso al niet mee dus die groep is nu significant ondervertegenwoordigd.
Overigens kent het festival sinds 2000 dertien verschillende winnaars op rij, dus dat zou de kansjes voor ons Anouk wel weer vergroten.
P.S. Er staat een typo in de html-header.
@12:
Hoezo? Qua omvang van de fanbase, geografische spreiding van de fanbase of overlap van de fanbase met het stereotiepe songfestivalpubliek?
@14: Ik bedoelde qua muziek (en presentatie).
Scoreboard is binnûûûn!
We kregen veel punten van Denemarken, Zweden, IJsland, Noorwegen, Finland (dus van alle Scandinaviërs!), Estland, België, Oostenrijk, Ierland en het VK, en daarna nog wat punten uit Hongarije en een aantal Balkanlanden zoals dus inderdaad Albanië maar ook zeven punten uit Slovenië. Van Zuid-Europa en de voormalige Sovjet-Unie hoeven we niet veel te verwachten, maar in Noord-Europa hebben we vrienden. Dat die ransmoffen ons geen punten gaven vind ik dan wel weer een schande. Goed, wij gaven hen ook niets, maar dan moeten ze ook maar niet met een kloon van de winnaar van vorig jaar komen (alle respect voor Cascada verder). Onze vriendschap met België hebben we denk ik wel goed geconsolideerd.
Op basis van de winnaar van dit jaar denk ik dan toch dat we Within Temptation in combinatie met een paar ronddansende, panfluitspelende, als gnomen verklede lilliputters moeten sturen. Als ze niet willen moet de overheid ze maar gewoon dwingen. Alleen dan wel over twee jaar, als we dat volgend jaar doen lijken we net zulke copycats als die Duitsers. Volgend jaar dan maar weer gewoon een jaartje bagger; ik denk dan aan Ali B, Gers Pardoel, Lange Frans en die vierde rapper om een soort drie minuten durende versie van het rapgedeelte van het Koningslied in Denemarken ten gehore te brengen.
http://www.speld.nl/2013/05/18/eu-volgend-jaar-met-gezamenlijk-kutlied-naar-songfestival/
Volgend jaar geen nationale voorronde, hopelijk.
Die plagiaatdiscussie is een beetje eigenaardig. Het betreffende fluitdeuntje komt uit een Iers volksliedje (maar gdvrdm welke toch ook weer?). De Pogues hebben er ook iets mee gedaan.
0 punten van Duitsland? Volgende keer sturen we Geert Wilders.