Verkiezing lijsttrekker PvdA is tombola

Op Sargasso ontvangen we graag gastbijdragen. En zeker vanuit de hoek van de politiek. Hier een bijdrage van Sven Stevenson, hij is landelijk voorzitter van de Jonge Socialisten in de PvdA.

In de afgelopen weken hebben binnen de PvdA de kandidaat-lijsttrekkers voor de Europese verkiezingen tijdens verschillende debatten hun kennis en visie over Europa geëtaleerd. Tot en met 19 december kunnen de leden van de PvdA nu bepalen wie het lijsttrekkerschap voor de Europese verkiezingen uiteindelijk op zich mag nemen. Daarbij zouden de PvdA-leden zich niet alleen druk moeten maken over hoe zij Europa terug willen zien in een lijsttrekker, maar vooral ook hoe deze keuze zich vertaalt in het stemsysteem dat de partij gebruikt. Want met het huidige systeem is de kans groot dat een minder uitgesproken kandidaat er met de buit vandoor gaat.

Een onwenselijke situatie. Het intransparante verkiezingssysteem dat de PvdA gebruikt, genaamd ‘alternative vote’, maakt dat de leden van de PvdA niet weten wat hun stem teweeg brengt. Alternatief is het systeem inderdaad. De kiezer bepaalt namelijk niet alleen zijn eerste keus, maar ook wie hij op nummer twee, drie en vier plaats. Mocht de kandidaat met de meeste stemmen niet een meerderheid hebben dan valt na elke stemronde de kandidaat met de minste stemmen af. Zijn stemmen worden herverdeeld op basis van de tweede keus van de kiezer. Dit principe herhaalt zich totdat één van de kandidaten een meerderheid van 50% heeft gehaald.

‘Alternative vote’ is de droom van iedere gematigde kandidaat. Kandidaten waar iedereen mee kan leven, de ideale nummer twee, presteren veel beter dan uitgesproken kandidaten die veel steun vóór, maar ook tégen, zich krijgen. De complexiteit van het stemsysteem wordt versterkt doordat veel kiezers niet nadenken over hun tweede en derde keus totdat ze in het digitale stemhokje staan. Deze willekeurige keuzes hebben vanzelfsprekend verstrekkende gevolgen.

Daarentegen heeft in ‘alternative vote’ tactisch stemmen een nog ernstiger bijeffect. Tactisch stemmen is namelijk onmogelijk in ‘alternative vote’. Maar slechts weinig leden beseffen dat. Een blik op de huidige campagne schetst het dilemma dat zij zich inbeelden. Vooral Thijs Berman en Jacques Monasch zijn een felle strijd met elkaar aangegaan. De kans is daardoor groot dat veel kiezers besluiten de één bovenaan hun keuze te zetten en de ander onderaan, om hun voorkeur nadrukkelijker kenbaar te maken. Dat vergroot echter de kans dat een andere kandidaat er met de buit vandoor gaat. Meer dan ooit worden de verkiezingen straks bepaald door wie er onderaan de lijstjes komen. Wil je lijsttrekker van de PvdA worden, dan kan je maar het beste iedereen te vriend houden.

Doodzonde dus, dat stemsysteem. Zowel voor lijsttrekkers als voor de leden. Het is onwenselijk dat het systeem mede invloed heeft op de keuze van de lijsttrekker.

Zonder dat ‘alternative vote’ roet in het eten gooit, waar moet de keuze dan wel om draaien? Het CDA en de VVD hebben gekozen voor een lijsttrekker zonder Europese ervaring. De PvdA kan zich nadrukkelijk onderscheiden door te kiezen voor een kandidaat die wel over Europese ervaringen beschikt. Het Europees Parlement verdient deze kennis en ervaring.

De afgelopen week is er binnen de Jonge Socialisten een ledenraadpleging geweest met de vraag wie lijsttrekker voor de Europese verkiezingen moet worden. Daarbij hanteerden wij het eenvoudige principe dat ‘meeste stemmen gelden’. De leden van de JS hebben zich daarbij uitgesproken voor Thijs Berman. Hij is de enige kandidaat-lijsttrekker die de benodigde Europese ervaring kan bieden. Voor veel jonge socialisten was dit een cruciale overweging. Gelukkig leiden de overige kandidaat-lijsttrekkers niet aan zelfonderschatting. Geen van allen zijn van plan als ‘gewoon’ delegatielid in het Europees Parlement plaats te nemen om de broodnodige Europese ervaring op te doen.

Verder is de keuze voor het lijsttrekkerschap niet de keuze over een inhoudelijk programma. Dat is immers, in conceptversie, vastgesteld door een commissie onder leiding van Jan Pronk. Wel van belang is dat een lijsttrekker deze verkiezingsboodschap met vertrouwen en inspiratie kan verkondigen en bewerkstellingen in Europa. Jongeren moeten daarbij op de eerste plaats staan. Want als jongeren al niet in Europa geloven, wie dan wel? Op het congres van de Jonge Socialisten zat kandidaat-lijsttrekker Hannah Belliot er dan ook compleet naast toen zij verkondigde: “jongeren, je ontkomt er niet aan”. Het waren tenslotte diezelfde jongeren die haar even later in het debat te hulp schoten toen zij het verschil niet wist tussen het verdrag van Lissabon en de Lissabon-agenda.

Om een succesvolle verkiezingscampagne in te gaan en in de jaren daarna resultaten te boeken in het Europees Parlement, heeft de PvdA behoefte aan een lijsttrekker en delegatieleider die het Europees Parlement als zijn broekzak kent. Om tot die keuze te komen moet echter wel eerste de horde van het onzaligmakende stemsysteem genomen worden. Het kan daarmee nog alle kanten op.