Verkenning Kabinetsnota Energie

De Nederlandse aardgasproductie is over haar piek heen. De productie van de kleine velden loopt fors terug in de komende jaren. Nederland zal in 2025 een netto importeur worden van aardgas. Dat staat in het vandaag gepubliceerde energierapport van het kabinet Balkenende IV.

Nederland op de bilaterale olie- en gastour

Als antwoord op de gassituatie en de stijgende olieprijs wil het kabinet meer aandacht gaan besteden aan voorzieningszekerheid. Er zou in principe voldoende olie en gas zijn claimt het kabinet. De uitspraak wordt puur gebaseerd op ondergrondse voorraadcijfers van fossiele brandstoffen, de toekomstige productie wordt volledig genegeerd. Het probleem zou alleen liggen in de concentratie van reserves. Die zijn zo geconcentreerd in een aantal landen dat we bilateraal moeten gaan investeren in voornamelijk Algerije, Rusland, Saoedi-Arabië en Kazachstan. De eerste missie naar Saoedi-Arabië zou al in de planning zitten voor aanstaande zondag. Het wordt niet duidelijk uit de beleidsrapportage waartoe die betere betrekkingen zouden moeten leiden. Gaat het kabinet bilateraal olie- en gascontracten proberen af te sluiten? Een moeilijke doelstelling gezien de competititie met andere energieconsumerende landen zoals China en India. Die competitie wordt niet geanalyseerd in de kabinetsnota. Kunnen wij internationaal wel opboksen tegen economische reuzen in een markt waar de export van olie- en gas onvoldoende toeneemt ten opzichte van de groeiende vraag? Afgezien nog van het zwakste punt in de voorzieningszekerheidsdoelstelling, namelijk het gebrek aan kwantitatieve toetsing van de daadwerkelijke productie- en exportverwachting in de komende 20 jaar van de gekozen landen.

Een even zo belangrijke vraag is wat al die import van olie & gas ons in de toekomst gaat kosten? In een kopje over wat de hoge olieprijs voor Nederland betekent lezen we niets terug over de kosten van de import van 100 dollar+ olie en de daaraan gekoppelde aardgasprijs. Het kabinet rekent nu met een olieprijs van 60 dollar per vat tot aan 2030 in reële termen en beschrijft kort de gevolgen van die olieprijs. Dat is zeer conservatief te noemen is in een wereld waar de energieconsumptie met 50% zou moeten stijgen in de komende 25 jaar, terwijl de olieproductie volgens de laatste inzichten van het Internationaal Energie Agentschap (IEA) niet boven de 100 miljoen vaten per dag uitkomt in diezelfde periode. Die inzichten zijn helaas nog niet bij het kabinet beland want die maakt nog gebruikt van de rapportage van het IEA uit 2007. Het nieuwe rapport met voortschrijdend inzicht over de olieschaarste moet nog uitkomen in November dit jaar. Over de wenselijkheid van onze olie-afhankelijkheid wordt zodoende nergens gerept. Alleen de biobrandstof doelstelling van 10% wordt in enkele zinnen aangehaald en een zeer korte schets over hybride auto’s wordt gegeven, zonder concrete punten.

Toekomst van elektriciteitsopwekking: kolen, aardgas en windenergie

Het kabinet schetst een beeld waarin centraal en decentrale opwekking van elektriciteit allebei een grote rol blijven spelen. De toekomstige energiemix zou moeten bestaan uit vooral windenergie, aardgas, en kolen met biomassa en co2 afvang en opslag (CCS). De doelstelling voor het aandeel windenergie blijft gehandhaaft op een vermogen van 6000 megawatt op zee en 4000 megawatt op land in 2020 (in totaal 10%-15% van de elektriciteitsproductie). Als het gaat om kernenergie zet het kabinet de deur wat verder open. Het kabinet gaat aan het Nuclear Energie Agentschap (NEA), het Internationaal Energie Agentschap (IEA) en ECN om kostprijsscenario’s voor kernenergie te actualiseren. Deze kunnen dan weer gebruikt worden om een aantal in de energienota beschreven scenario’s verder uit te werken ter voorbereiding van een besluit over kernenergie. In 2009 kunnen we daarmee de eerste harde discussies over kernenergie verwachten. Al lezende is de belangrijkste rol in de toekomst weggelegd voor kolen met co2 afvang en opslag. Het kabinet claimt dat Nederland een industrie- en energiesector heeft die bereid is te investeren in de ontwikkeling van CCS. Die garantie is nergens hard te maken. De Europese elektriciteitsbedrijven zijn tot nu toe zeer terughoudend met het strooien van geld. Kostenplaatjes voor de CCS component van de eerste democentrales zijn per stuk minstens 300 miljoen euro. Tegen 2014 zouden we volgens deze nieuwe nota van het kabinet twee van zulke kolencentrales draaiende moeten hebben. Wie gaat de 600 miljoen euro investeren voor CCS in de komende vier jaar? Is kolen met CCS dan nog wel een interessante optie ten opzichte van andere bronnen? Zeker in het licht van de vervijfvoudiging van de kolenprijs in de afgelopen jaren van 40 naar 150 dollar per ton is dit een prangende vraag. Daar wordt echter nergens over gerept in de kabinetsrapportage. Een situatie die zeer waarschijnlijk niet van tijdelijke aard is omdat er in de komende jaren te weinig kolenexport op gang kan komen om aan de groeiende importbehoefte van vooral China en in mindere mate India en Europa voldaan kan worden.

Energiebesparing: een bevestiging van zetten

Ten opzichte van de vorige energienota uit 2005 heeft het kabinet nu vastgesteld dat we zo snel mogelijk naar 2% energiebesparing per jaar moeten. Dit is de afgelopen jaren voortgekomen uit een sterke druk vanuit de tweede kamer om de ambitie op te schroeven. Het is een grote opgave die we denk ik wel aankunnen vooral dankzij de stijgende energieprijzen die ons dwingen om veel efficiënter om te gaan met energie. Samen met de beleidsinstrumenten die geschapen zijn vanuit Nederland en Europa gaat dat forse besparingen opleveren. De instrumenten bestaan in de vorm van ondermeer meerjarenafspraken industrie, Europese eco-design regelgeving, energieprestatiecertificaten, emissiehandel en uitbreiding warmtenetten.

Investeringen, zijn ze voldoende?

Meerdere malen lees ik in het rapport dat het kabinet in de gehele periode van 2008 tot en met 2011 wel 7.5 miljard investeert in het verbeteren van de energievoorziening in Nederland. Het lijkt een groot bedrag, bijna 2 miljard per jaar, maar het komt neer op maar 1.3% van de rijksbegroting. Jaarlijks ontvangt de rijksoverheid op directe basis maar liefst 7 miljard euro uit aardgasbaten, om over accijnzen nog maar niet te spreken. Een heroverweging om op energie meer te investeren als we in de toekomst nog even welvarend willen blijven is verstandig. En dat extra geld moet dan niet in kleine subsidietjes gaan maar naar meer grote innovatieve projecten, eenmalige investeringen voor gigantische energiebesparingen, en meer onderzoek en ontwikkeling. Stop daar geld in en stop met de subsidieregeling duurzame energie. Duurzame energie kan namelijk veel beter via de markt geregeld worden. Het Duitse feed-in systeem waar je fossiele brandstof belast en dat terugvoert naar duurzame energie, geheel marktconform, werkt perfect.

Tot slot: Nova heeft vanavond een energiespecial over de nieuwe kabinetsnota