Van wie is de wind?

Dit is een gastbijdrage (artikel + video) van Pablo Eppelin over een windmolenpark in Mexico en de conflicten die dit oplevert met de lokale boeren, die door toedoen van de groene energie van hun land worden verdreven. Dit artikel staat ook op La Ruta.

Ik heb altijd gedacht dat Nederland het land was met de meeste wind van de wereld. Ik heb me vergist, en dat komt misschien omdat ik een trouwe volger van Erwin Kroll ben en hem zo vaak enthousiast de stormen in Nederland heb horen aankondigen. In zijn boek: “Het weer is onafwendbaar” schrijft Erwin dat in Nederland de wolken altijd met de wind mee drijven. Maar in Juchitán drijven niet alleen de wolken maar zo’n beetje alles eromheen met de wind mee.

Juchitán is een kleine stad in de staat Oaxaca waar het het hele jaar door een hele harde wind waait, die de “norte” wordt genoemd. Die wind komt uit de Golf van Tehuantepec in het zuidoosten van Mexico en heeft zoveel kracht dat hij regelmatig vrachtwagens omblaast alsof ze van papier zijn. In Juchitán houdt het nooit op met waaien, en iedereen doet gel in z’n haar om z’n kapsel in model te houden. Petten en hoeden moeten stevig op het hoofd worden gezet. Wat wegwaait, gaat voor altijd verloren.

Het weer in Juchitán is tropisch en warm, maar dat voel je niet. Er staat een voortdurende ventilator aan, je hoeft je hoofd maar uit het raam te steken, om even op te frissen. De stad is constant in beweging, een storm zonder einde. Ze zeggen dat als er geen wind staat, het er onleefbaar wordt omdat de temperatuur dan wel tot ver over de 40 graden kan oplopen. In Juchitán regent het weinig maar de wind zorgt voor voldoende luchtvochtigheid voor de landbouw. De grond is vruchtbaar en het vee graast overal in het sappige gras. De Zapoteekse boeren verbouwen hun eigen soorten mais die drie keer per jaar een oogst opleveren. Mini-mais die de wind van meer dan 100 kilometer per uur kan doorstaan. Terwijl vrachtwagens omwaaien, voedt deze mais de bewoners in de regio. Een geschenk van moeder aarde?

De wind heeft ook ander dingen gebracht, zoals bijvoorbeeld de multinationale windenergie bedrijven . Schone energie. Wie kan er nou tegen windenergie zijn? Niemand, zelfs ik niet. We zijn er allemaal voor. Maar, en dit heb ik niet zelf bedacht, op het terrein van La Ventosa II wordt de weg geblokkeerd en laten ze de reparateurs van het bedrijf die de kapotte molens komen repareren, er niet door.

Maar wat is er aan de hand? Multinationals zoals Eurus Energy, Iberdrola, Iderranova en Endesa kwamen begin 2000 naar het gebied met een plan om er windenergie op te wekken door er gigantische windmolenparken neer te zetten. Met indrukwekkende video’s gingen ze naar de dorpen. Daar lieten ze een evenwichtig beeld zien van ontwikkeling, landbouw, welzijn , en een schoon milieu dat het ambitieuze project de gemeenschap zou brengen. Een mooi verhaal. Er werden nieuwe banen en duurzaamheid beloofd. Maar behalve het tijdelijke werk voor mensen buiten de streek, voortgekomen uit de installatie van de windmolens en electriciteitscentrales, kwamen er geen nieuwe banen voor de boeren. In tegendeel, sommigen gaven hun boerenbedrijf op , verpachtten hun land en wachtten op de inlossing van de beloftes. Beloftes die door de wind werden meegenomen.

Er werden voor de boeren contracten opgesteld zodat ze hun grond konden verpachten om het van bekabeling, generators en windmolens te voorzien . De contracten waren in het Spaans, het windmolenbedrijf “was vergeten ” dat het grootste deel van de bevolking niet kan lezen of schrijven. En als ze het wel kunnen, dan is dat in het Zapoteecs. Veel boeren tekenden, vertrouwend op de beloftes van de regering en de Spaanse bedrijven. De boeren gaven hun land uit handen voor belachelijke prijzen per jaar om er windmolenparken op te zetten. Voor het windmolenpark La Ventosa, dat begin 2009 in gebruik werd genomen , ontvangen de boeren tussen de 25 en 100 pesos per hectare, per maand. Het bedrijf Iderranova had 30.000 pesos per jaar beloofd. De windmolenbedrijven beweren dat ze nog niet genoeg energie hebben opgewekt om de boeren te kunnen betalen. Niemand weet hoeveel megawatt er wordt opgewekt, ze zijn niet verplicht die cijfers te publiceren, desalniettemin eisen de boeren 1.5% van de opbrengst. Maar wat is precies de opbrengst? Ook is het een groot mysterie voor wie de energie geproduceerd wordt. Men praat over de verkoop van energie aan Centraal-Amerika en de Verenigde Staten wat een miljoenenwinst zou opleveren.

De installatie van de windmolens heeft het land waar het vee op graast aangetast en voor een ecologisch probleem gezorgd. Het grondwater wordt niet meer op een natuurlijke manier afgevoerd vanwege de betonnen voeten van de windmolens die diep in de grond zijn geplaatst. Bovendien, zo tonen verschillende studies aan, is de migratie van vogels in de regio aangetast.

De boeren leven dagelijks in het gezoem van de metalen monsters. De grond is niet meer van de hele gemeenschap omdat de bedrijven de verschillende percelen met prikkeldraad van elkaar hebben gescheiden. De kleine stukjes grond van de boeren zijn omringd door kabels en van elkaar gescheiden door wegen die de technici nodig hebben om bij de centrales en de molens te komen. Bovendien heeft het windbedrijf verdeeldheid gezaaid binnen de gemeenschappen. Vanaf het begin zijn sommige boeren akkoord gegaan met de installatie van de windmolenparken, terwijl anderen tegen waren. Vandaag de dag zijn velen tegen maar is er nog steeds onenigheid: groepen boeren die de doorgangswegen naar de landerijen van de boeren die vóór de molens zijn blokkeren, anderen die degenen die tegen zijn bedreigen. Gemeenschappen die eeuwenlang in vrede geleefd hebben staan nu tegenover elkaar. De strategie van het windmolenbedrijf is het zaaien van verdeeldheid. De Zapoteecse boeren worden geconfronteerd met een situatie die ver van hun cosmovisie verwijderd is: windenergie en business.

Veel boeren dachten dat met de komst van molens de maandelijkse electriciteitsrekening naar beneden zou gaan. Maar niets is minder waar, want de energie die zij verbruiken heeft niets met de molens te maken. De opgewekte electriciteit is niet voor hen bestemd en het zal voor hen nooit tot een prijsverlaging komen. De Zapoteecse boeren zijn Don Quijotes geworden. Als de windmolens kapot gaan blokkeren zij de toegang voor de Spaanse technici zodat er geen reparaties uitgevoerd kunnen worden, het enige middel ter plekke om te protesteren. Op dit ogenblik zijn op deze manier 10 molens stilgelegd.

In de dichtbijzijnde stad, Juchitán, veranderen de kantoren van de multinationals constant van naam, en als de boeren protesteren, sluiten ze hun hoofdkantoor en reageren niet op petities. Het probleem wordt volledig ontkent terwijl de molens dag en nacht electriciteit, dollars en euros genereren. Tijdens ons bezoek waren we getuige van een blokkade en ontmoetten we een Spaanse reparateur die daardoor niet zijn werk kon doen. Toen we hem, met de camera in de hand, vroegen om een reactie op het conflict antwoordde hij: “Ik heb helemaal geen conflict met hen” terwijl hij het raampje van z’n jeep dichtdraaide, duidelijk geirriteerd omdat hij 9 van de 500 molens niet had kunnen repareren.

Het gezoem van de molens heeft de wind van Juchitan veranderd. Er zijn grote wegen aangelegd waar de de boeren niets aan hebben. Het land is bekabeld, telkens komen er nieuwe centrales bij. Vandaag de dag vervuilt de schone energie het land van de Zapoteekse boeren. Wind is gratis maar levert rijkdom op. Calderón, de president van Mexico, is trots om als voorbeeld te dienen voor de rest van de wereld , omdat hij het grootste windmolenpark van Latijns Amerika bezit. De wind die van iedereen is, is verworden tot een miljoenen business van enkelen.

Bekijk hier de video reportage en interviews met boeren uit de regio