Twee hoeraatjes voor ons meer-partijen systeem.

COLUMN - Het Amerikaanse kiessysteem biedt een epische en overzichtelijke strijd tussen twee polen. Die simpelheid levert een motivatie voor politieke betrokkenheid, maar kan ook leiden tot een destructieve polarisatie. In een tijd van sociale media waarin het steeds makkelijker wordt om je eigen informatie te selecteren, wordt deze zwakte steeds belangrijker.

Enkele maanden lang waren de Amerikaanse verkiezingen een dagelijkse soapserie waaraan ik lichtelijk verslaafd was. Eén van de redenen van mijn fascinatie is het feit dat het Amerikaanse systeem maar twee partijen heeft. Er is een duidelijke tegenstander, en als je je voorstander bent van één van de partijen wordt het al snel een spannende bezigheid, net als een voetbalwedstrijd interessanter wordt als je één van de teams ondersteunt.

Psychologisch onderzoek wijst uit dat het bestaan van zulke in-groepen en out-groepen sterke effecten heeft. Aan de ene kant stimuleert het altruïsme binnen de in-groep, die daardoor productiever samenwerkt. Aan de andere kant is het doel van dat altruïsme om de andere partij kapot maken. Biologen en antropologen betitelen dit tweesnijdende zwaard als “parochiaal altruïsme”: aardig zijn voor je groepsgenoten gaat hand in hand met vijandschap tegenover de anderen. Sommige theoretici argumenteren zelfs dat de evolutie van altruïsme gedeeltelijk gedreven wordt door het bestaan van conflicten tussen groepen.

De destructieve kant van dit parochiale altruïsme lijkt steeds sterker te worden in de VS. Vroeger stemden kiezers regelmatig voor een kandidaat voor de andere partij. Nu doen nog maar weinig kiezers dat, waardoor elke verkiezing de stemmen dicht bij elkaar liggen, wie de kandidaat ook is. Veel mensen in beide groepen geloven inmiddels dat de andere partij het land in de afgrond zal storten, en van samenwerking tussen de twee partijen is steeds minder sprake.

De komst van het internet, de polarisatie van de media, en de mogelijkheid van echo-kamers speelt daarin ongetwijfeld een grote rol. Kijk zelf maar eens op breitbart.com of infowars.com, websites die al jarenlang samenzweringstheorieën verspreiden over Clinton en Obama, die door veel Republikeinen worden geloofd. De ex-directeur van Breitbart is ondertussen campagneleider van Trump, die zulke theorieën ook graag zelf via Twitter verspreidde.

We mogen ons daarom gelukkig prijzen, dat we in Nederland een stelsel met meerdere partijen hebben. Het bestaan van meerdere, kleinere groepen haalt de scherpe kantjes van het wij-zij gevoel af en maakt het moeilijker jezelf te overtuigen dat alle andere groepen verschrikkelijk zijn. Als Groenlinkser heb je waarschijnlijk ook wel sympathie voor de PvdA en als VVDer vindt je D66 niet het einde van de wereld. Daarnaast weet je van tevoren dat je met andere groepen coalities zal moet sluiten, waardoor het volledig afbranden van alle anderen minder opportuun is.

De bovenstaande alinea’s zijn geschreven voordat ik de uitslag van de verkiezingen wist. Nu die uitslag bekend is houd ik mijn hart vast voor de komende verkiezingen in Europa. Gelukkig zet ook in dit geval ons parlementaire kiessysteem een rem op de macht van de overwinnaar. In tegenstelling tot Trump, wiens partij nu ook het parlement in handen heeft, zal een Nederlandse verkiezingswinnaar toch altijd compromissen moeten zoeken.

Ons verkiezingssysteem mag dan wat minder spectaculair zijn dan de Amerikaanse variant, maar ik geef er vandaag graag twee hoeraatjes voor.