TTIP: Een bedreiging voor de democratie

ANALYSE - De Europese Unie en de Verenigde Staten onderhandelen sinds 2013 over het handelsverdrag ‘Transatlantic Trade and Investment Partnership’ (TTIP). Het hoofddoel van TTIP is om wetgeving en regelgeving te verwijderen die de winsten van multinationals kunnen beperken en is daarmee een bedreiging voor de democratie, meent Samuel Gosens.

Lonen en arbeidsrechten

Amerikaanse werknemers zijn al bekend met werkverlies ten gevolge van de North American Free Trade Agreement (NAFTA) tussen Amerika, Canada en Mexico. De Amerikaanse overheid beloofde dat het aantal banen door NAFTA zou groeien, maar in werkelijkheid heeft NAFTA tussen 1994-2006 geleid tot een nettoverlies van meer dan één miljoen banen in de VS en een daling van lonen voor miljoenen werknemers in de drie landen.

TTIP zou net als haar soortgenoot NAFTA leiden tot een verslechtering van de arbeidsrechten en lonen doordat het gemakkelijker wordt voor multinationals om de productie te verplaatsen naar regio’s waar lonen en arbeidsrechten slechter zijn. De Europese Commissie verwacht bij bepaalde bedrijfssectoren een toename van de werkloosheid door TTIP.

Regelgeving en publieke voorzieningen

De Amerikaanse voedselregelgeving is veel slechter dan de Europese. De Amerikaanse regering wil TTIP gebruiken om de Europese voedselveiligheidsregels te verzwakken. De Europese Commissie verklaarde zich bereid om de voedselveiligheidsregels van de Europese landen te verminderen. Een paar voorbeelden zijn:

• Grote Amerikaanse voedselproducenten willen de strengere Europese regels over pesticiden en antibioticagebruik verminderen.
• Meer dan 90% van het rundvlees uit de Verenigde Staten is geproduceerd met het gebruik van bepaalde kankergerelateerde groeihormonen. Sinds 1988 is de import van rundvlees met deze hormonen in Europa verboden. De Amerikaanse overheid probeert via TTIP dit verbod op te heffen.
• In de VS wordt kippenvlees vaak behandeld met chloor, wat sinds 1997 verboden is in de EU. De VS willen via TTIP dit verbod opheffen. De Europese Commissie heeft al geprobeerd om dit verbod op te heffen, maar het Europese Parlement hield dat tegen.
• De Europese Commissie heeft – ondanks bezwaren van EU-lidstaten – het verbod op import van varkens en runderen die zijn behandeld met melkzuur alvast opgeheven om welwillendheid te tonen naar de VS.

De Europese Commissie wil TTIP gebruiken om belangrijke Amerikaanse bancaire regels te ondermijnen die zijn ingevoerd na de bankencrisis van 2008. Openlijk erkennen politici dat zwakke regels voor banken een van de oorzaken was van de kredietcrisis. Maar in de onderhandelingskamertjes probeert de Europese Commissie de nieuwe strenge Amerikaanse regels voor banken te verzwakken.

De onderhandelende partijen willen TTIP gebruiken om bepaalde elementen van de Anti-Counterfeiting Trade Agreement (ACTA) in te voeren. ACTA is in 2012 afgewezen door het Europese Parlement. ACTA was een aanval op de privacy, want ACTA zou internetproviders verplichten om alle online activiteiten vast te leggen. Door ACTA zouden verdachten van copyrightschending zelf moeten bewijzen onschuldig te zijn, wat niks anders is dan een schending van een van de belangrijkste grondbeginselen van de rechtstaat.

De Amerikaanse en Europese onderhandelaars willen dat er een ‘reguleringsraad’ wordt opgericht waarin multinationals vooraf nieuwe regelgeving beoordelen, zodat regelgeving geen gevaar oplevert voor hun winsten.

Multinationals willen TTIP gebruiken om privatisering van bepaalde publieke voorzieningen af te dwingen. In een uitgelekt EU-document staat: ‘het akkoord zal staatsmonopolies, staatsbedrijven en bedrijven met speciale of exclusieve rechten aanpakken.’

ISDS: een bedreiging voor de democratie

TTIP geeft aan multinationals het recht om overheden aan te klagen in het geval dat nieuwe wet- en regelgeving hun winstcijfers negatief zou beïnvloeden. Deze rechtszaken staan bekend onder de Engelse naam Investor-State Dispute Settlement (ISDS). De ISDS-tribunalen bestaan niet uit rechters, maar uit drie bedrijfsjuristen. ISDS heeft al veel schade aangericht. Enkele voorbeelden:

• Het Zweedse energiebedrijf Vattenfall klaagt de Duitse overheid aan voor 3,7 miljard euro wegens het Duitse besluit om nucleaire energie af te bouwen na de kernramp in Fukushima. Vattenfall heeft eerder al succesvol een rechtszaak tegen de Duitse stad Hamburg aangespannen over de stedelijke milieuregels. Hierna zwakte Hamburg haar regels af.
• Canada moest 122 miljoen Amerikaanse dollar betalen aan de Canadese papierfabrikant AbitibiBowater. Technisch gezien kunnen bedrijven niet hun thuisland aanklagen via ISDS, maar de papierfabrikant gebruikte haar kantoor in de VS als thuisbasis voor de aanklacht.
• Tabaksfabrikant Philip Morris klaagt de Australische overheid aan voor miljarden dollars om de Australische regel dat alle sigaretten verkocht moeten worden in merkloze verpakkingen. Philip Morris klaagt ook Uruguay aan omdat Uruguay eiste dat 80% van de sigarettenverpakking moest bestaan uit grafische gezondheidswaarschuwingen.
• Argentinië werd aangeklaagd nadat de regering in 2002 had besloten om de Argentijnse munt los te koppelen van de dollar. De Argentijnse regering moest een boete van 500 miljoen dollar betalen aan vijf multinationals.
• Het Franse bedrijf Veolia heeft een aanklacht ingediend tegen Egypte. Veolia eist een vergoeding van Egypte om de inspanningen van de overheid om de lonen mee te laten groeien met de inflatie.
• Het bedrijf Lone Pine Resources heeft de Canadese overheid aangeklaagd wegens het moratorium op schaliegaswinning in Québec. Als ISDS onderdeel wordt van TTIP kunnen Amerikaanse multinationals via rechtszaken proberen om de verschillende verboden op schaliegaswinning in Europa op te heffen.
• Ecuador moest het bedrijf Occidental Petroleum zo’n 1,77 miljard dollar betalen, omdat Ecuador het contract met het oliebedrijf had opgezegd. Ecuador verbrak het contract omdat het bedrijf de Ecuadoraanse wet had geschonden en de Amazoneregenwoud had vervuild.
• Een Ecuadoraanse rechtbank veroordeelde het oliebedrijf Chevron tot het betalen van een schadevergoeding van 18 miljard dollar, omdat het bedrijf verantwoordelijk was voor de vervuiling van het regenwoud, maar door ISDS hoefde Chevron helemaal niets te betalen.

Meer dan 550 ISDS-zaken zijn bekend die zijn ingediend tegen zeker 95 landen. De Verenigde Staten geven alleen al aan procedurele kosten gemiddeld acht miljoen dollar uit per ISDS-rechtzaak. Bij twee rechtszaken tussen een Duitse vliegmaatschappij en de Filippijnen moest de Filippijnse overheid zelfs 58 miljoen dollar betalen voor de succesvolle verdediging. Voor dat geld konden ze 12.500 leraren voor één jaar betalen. Door de dreiging van hoge boetes en proceskosten zullen parlementen minder beschermende wetgeving aannemen.

De London School of Economics heeft in opdracht van de Britse regering de kosten en baten van ISDS onderzocht. Het rapport adviseert om ISDS niet op te nemen in TTIP, omdat het geen economisch voordeel oplevert.

De VS hebben altijd aangedrongen om ISDS in hun handelsverdragen op te nemen. Alleen handelsverdragen tussen de VS en Australië zijn zonder ISDS ingevoerd, omdat Australië in 2011 besloten heeft om nooit meer in te stemmen met de invoering van ISDS. De Europese Commissie heeft in juli 2013 aangegeven welke type ISDS-systeem haar voorkeur heeft om in TTIP opgenomen te worden.

Kortom: het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) is niets anders dan een middel voor multinationals om hun winsten te vergroten. Het parlement moet in navolging van Australië wettelijk vastleggen dat iedere vorm van ISDS afgewezen dient te worden in elke nieuw handelsverdrag.

Bronnen

• John Hilary, The Transatlantic Trade and Investment Partnership: A charter for deregulation, an attack on jobs, an end to democracy (2014).
• Robert E. Scott, Carlos Salas and Bruce Campbell, Revisiting NAFTA: Still not working for North America’s workers (2006).
• European Commission, Recommendation for a council decision authorizing the opening of negotiations on a comprehensive trade and investment agreement, called the Transatlantic Trade and Investment Partnership, between the European Union and the United States of America (12 maart 2013).