Truss maakt einde aan verbod op ‘fracking’

De nieuwe Britse premier Liz Truss heeft plannen bekend gemaakt om de energiecrisis te lijf te gaan. Anders dan haar voormalige Europese partners gaat ze geen extra winstbelasting heffen op de olie- en gasbedrijven die in deze crisis buitensporig hoge winsten maken. Het Verenigd Koninkrijk had sinds mei een dergelijke windfall tax, maar Truss wil er nu van af. “Ik denk dat het verkeerd is om bedrijven ervan te weerhouden om in het Verenigd Koninkrijk te investeren, juist nu we de economie moeten laten groeien.” Ze heeft wel een plafond aangekondigd voor de energieprijs voor huishoudens en bedrijven. Wat er boven uitkomt komt voor rekening van de staat. Hoe zij dat gaat betalen zonder aan haar belofte voor belastingverlaging te tornen is niet duidelijk. Ze heeft aangekondigd de nodige miljarden te gaan lenen met alle risico’s voor problemen met de staatsbegroting die uiteindelijk toch op het bord van de belastingbetaler zullen belanden.

Witte man op de tweede rij

Een andere maatregel is de opheffing van het in 2019 ingevoerde verbod op ‘fracking‘, een omstreden technologie voor het winnen van olie en gas uit gesteente. Ook gaat de nieuwe regering weer volop olie en gas winnen op de Noordzee. De vorige minister van Economische Zaken, Energie en Industriële Ontwikkeling Kwasi Kwarteng had al onderzoek laten doen naar de gevolgen van een mogelijke opheffing van het ‘fracking’-verbod. Kwarteng is nu onder Truss Minister van Financiën. Zijn opvolger is de Jacob-Rees Mogg, ‘Johnsons rechtse buitenbeentje die de dingen zei waar de premier niet mee weg kon komen’. Hij is onbeschaamd pro-fracking, is voorstander van het extraheren van elke laatste druppel olie uit de Noordzee en heeft “klimaatalarmisme” afgekeurd. Truss heeft al een andere minister moeten benoemen om voor het klimaat te zorgen na een protest van pro-groene Tories. Ook de Conservatieven hebben zich gebonden aan een fossielvrij Verenigd Koninkrijk in 2050.

Truss mag er niet van uit gaan dat ze gespaard blijft voor kritiek uit de eigen conservatieve rijen. Haar tegenstrever Rishi Sunak heeft in het parlement een flinke aanhang. Ook de steun voor zijn kandidatuur als Prime Minister uit de rest van de partij viel eerder mee dan tegen, gezien de voorspellingen dat Truss op haar sloffen zou gaan winnen. Toch heeft zij een nieuw kabinet samengesteld met uitsluitend mensen uit haar eigen aanhang. Opvallend is dat voor het eerst bij de belangrijkste ministers geen enkele witte man zit. Voor wat het waard is. Het aantal vrouwelijke ministers komt op 30%, tweederde van alle ministers voltooide een opleiding op een privé-school, 35% komt van Oxford of Cambridge (onder Johnson 48%).

Stormen

Premier Truss zei bij haar aanstelling dat het Verenigd Koninkrijk in staat is ‘de storm te boven te komen’. Ze krijgt te maken met zich opstapelende crisissen die actie van haar zullen eisen: energie, armoede, gezondheid, Oekraïne en meer. Maarten Schinkel, economieredacteur van de NRC schrijft dat de vooruitzichten van de Britse economie bijzonder somber zijn. Een paar citaten:

‘Productiviteitsgroei in het Verenigd Koninkrijk, de grootste duurzame aanjager van welvaart, is er nu al jaren niet. Het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking, een ruwe maatstaf voor die welvaart, nam slechts half zo snel toe als in de EU sinds de Britten in 2016 voor de Brexit stemden en daarna de Unie verlieten (…) In het referendumjaar 2016 stond het VK nog op plaats 7 in de Global Competitiveness Index, die aangeeft hoe concurrerend een land is in de wereldeconomie. Na een gestage daling op die ranglijst staat het VK dit jaar 23ste, tussen Estland en Saoedi-Arabië (…) Het specifiek Britse probleem is dat het VK kampt met een zogenoemd twin deficit: er is niet alleen een flink tekort op de begroting, maar ook een enorm tekort op de lopende rekening van de betalingsbalans (…)Het VK bevindt zich met zo’n groot betalingsbalanstekort in gezelschap van landen als Roemenië en Chili.’

Schotland en Noord-Ierland

En dan hebben we nog twee buitengewoon pijnlijke binnenlandspolitieke dossiers: Noord-Ierland en Schotland. Om met het laatste te beginnen: Truss heeft zich, overigens net als Sunak, tegen het nieuwe onafhankelijkheidsreferendum uitgesproken dat de Schotse premier Nicola Sturgeon voor oktober 2023 heeft aangekondigd. Sturgeon heeft Truss gefeliciteerd, maar tegelijk opgeroepen de crisis rond de stijgende kosten van levensonderhoud aan te pakken. In het Schotse parlement presenteerde ze deze week het programma van haar eigen Schotse regering met daarin onder andere bevriezing van de prijs van treinkaartkaartjes,  bevriezing van de huren en verhoging van de kinderbijslag.

Wat betreft Noord-Ierland lijkt de patstelling over de uitvoering van het protocol inzake de handel tussen Engeland en Noord-Ierland voorlopig niet van de baan. Truss heeft nieuwe mensen benoemd die met de EU verder zullen moeten onderhandelen. Politico spreekt van een ‘good cop, bad cop’-scenario. Met de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken James Cleverly verwacht men in Brussel wel zaken te kunnen doen, maar de nieuwe minister voor Noord-Ierland Chris Heaton-Harris is een Brexit-hardliner en zijn tweede man Steve Baker is nog erger. De Europese Commissie is in juni een strafprocedure begonnen nadat het Lagerhuis een wet aannam die er op neerkomt dat eenzijdig afspraken met de Europese Unie worden gewijzigd: grenscontroles tussen Noord-Ierland en de rest van het VK moeten worden afgeschaft. De wet ligt nu bij het Hogerhuis. Om de impasse te doorbreken zou Truss overwegen een beroep te doen op artikel 16 van het protocol, ‘een vrijwaringsmechanisme waarmee beide partijen delen van het Brexit-akkoord tijdelijk kunnen opschorten. Groot-Brittannië zou dan zijn eigen regels implementeren en tegelijkertijd een lang proces van formele besprekingen met Brussel over een permanente oplossing op gang brengen.’ Zo zal de EU, en met name Ierland, nog jarenlang vastzitten aan de Brexitellende. Tenzij ook premier Truss voortijdig ten val komt.