De Trump-stemmer wil géén verandering

COLUMN - Om van het populisme te winnen moeten progressieve politici radicaal durven zijn

Opvallend

Wat mij opvalt van veel commentatoren op de winst van Trump, is het herhaalde mantra dat de kiezer voor verandering en tegen de gevestigde orde gestemd zou hebben.

Zo schrijft bijvoorbeeld Rob Wijnberg het bij de Correspondent:

“Een groot deel van het electoraat is de gevestigde orde zó zat dat het bereid bleek te stemmen op een racistische, vrouwen-minachtende, moslimhatende narcist, omdat hij één belofte deed: dat niets bij het oude zou blijven.”

Onzin

Dat is leuk geschreven Rob, maar het is grote onzin. Het is helaas romantisch links wensdenken te veronderstellen dat het de kiezer op Trump daar of Wilders hier vooral gaat om de economische agenda, en de xenofobe agenda dan maar voor lief neemt. Een groot deel van het electoraat heeft helemaal geen moeite met vreemdelingenhaat, of heeft juist daarvoor gestemd, Rob. Juist omdat hun xenofobie op één lijn ligt met hun economische agenda. Juist om er vooral voor te zorgen dat alles juist wél bij het oude blijft.

Zorgen over de afbraak van het vangnet? Die maken die stemmers zich niet. Want voor arme mensen die hun baan verliezen willen ze net zo min betalen als voor andere buitenstaanders. Boos over de oneerlijke verdeling van bezit, waar je in je stukje zo mooi over schrijft, Rob? Dat zijn deze mensen nooit geweest. Wel zijn ze boos op de Grieken, omdat ze simpelweg niet voor de slachtoffers van het systeem willen betalen.

Zielig?

Laten we in eens kappen op te doen alsof die midlanders in hun trucks met hun wapens op zak zielig zijn, en alsof de Vinexwijkbewoners die varkenskoppen gooien naar asielzoekerscentra eigenlijk vooral bezorgd zouden zijn over de stand van zaken in de zorg.

Deze mensen, zowel in de VS als in Nederland, worden vaak romantisch afgeschilderd als de wanhopige losers. Alleen, dat is het probleem, het zijn in praktijk zeker niet alleen de losers die op Trump stemden, maar juist ook de mensen die zijn bang om te verliezen wat ze hebben. En terecht. Want ze beseffen dat hun levensstijl niet klopt, en uiteindelijk maar moeilijk houdbaar is. Ze zijn bang voor de toekomst, maar vooral voor rechtvaardigheid. Want rechtvaardigheid is niet in hun belang.

Niet in onze broekzak

Laten we nu eindelijk eens beseffen dat die gasten niet in onze linkse broekzak passen, Rob, en we ze er ook nooit in gaan krijgen. In ieder geval niet op deze manier. Mensenrechten, dat boeit ze niet. De rechtsstaat? Die zien ze als een blok aan het been, als vervelend moralistisch gezwatel waar zij, aan de goede kant van de streep, alleen maar last van hebben. Ongelijke verdeling? Daar gaan ze de straat niet voor op. Wel tegen vluchtelingen. En ga dan niet doen alsof dat eigenlijk andersom is.

Er is werk aan de winkel, en de strijd is minder ingewikkeld dan je denkt: het gaat simpelweg om de aloude strijd van de ‘haves’ tegen de ‘have-nots’, conservatief tegen progressief. Progressief is voor eerlijker delen, conservatief vindt het wel best zo. Besef nu voor eens en voor altijd: de midlanders en de vinexwijkers die op Trump respectievelijk Wilders stemmen, dat zijn niet de have-nots in onze samenleving. Het wordt voor links progressieve intellectuelen tijd eens om te stoppen zich druk te maken over die ‘arme’ klagende ‘whitey’. Naar dat kiezersvolk loopt links ook hier in den lande al sinds Fortuyn te hengelen, met als enig gevolg dat het discours steeds verder naar rechts gaat.

Gelukszoekers, bankhangers, negers, flikkers en wijven

En dat is niet zo gek. Want om van het populisme te winnen moeten we ons niet richten op ‘bezorgde burgers’ die bang zijn voor iedere beweging, maar ons richten op de slachtoffers van de status quo, op die mensen waar die bezorgde burgers zo bang voor zijn dat zij ze haten.

Op de ‘bankhangers, gelukszoekers, negers, flikkers en wijven’ dus, en op ieder links watje dat sympathie op kan brengen voor de verdrukten in die groepen. Op de mensen die juist schrokken van de winst van Trump, die aanstoot nemen aan de kop boven deze alinea, de mensen die zich écht druk maken over de oneerlijke inkomensverdeling en de uitholling van de sociale zekerheid en de zorg, en die er daarom ziek van zijn dat het discours altijd maar moet gaan over vluchtelingen en de Islam. Die kiezers, die al tijden daadwerkelijk verwaarloosd worden in het politieke systeem.

Sanders’ fans bleven thuis

Wie deze in mensen in de VS aansprak, was Bernie Sanders. En met zo’n ongekend succes dat alles uit de kast moest worden getrokken om hem niet te laten winnen. Om hem niet de kandidaat van de democratische partij te laten worden, en dus ook niet de volgende president.

Net als Trump is Sanders anti-establishment, dat zie je vaak geschreven staan. Maar daarmee wordt al te makkelijk voorbijgegaan dat Sanders en Trump totaal andere groepen kiezers aanspreken.

De verkiezingsuitslag in de VS is dan wel een nederlaag voor de politieke elite, maar zeker niet voor de gevestigde orde. De macht ligt in onze wereld namelijk helemaal niet meer bij de politiek. De macht ligt na twintig jaar privatiseren en globalisering bij de top van het bedrijfsleven, en bij de welgestelde conservatieve burgers. En die macht wil geen Obama, en al helemaal geen Sanders. Het is die macht die met de verkiezing van Trump heeft gewonnen.

In de analyse van de nederlaag van Clinton worden de Trump-stemmer en de niet-stemmer maar al te vaak op één hoop gegooid, maar dat is volledig onterecht. De Bernie-Sandersstemmer? Die stemde niet op Trump. Die bleef thuis. Waarom? Omdat hij geen kandidaat had die vol overtuiging en passie opkwam voor zijn belangen, zoals de Trumpstemmers die wel hadden, en zoals de progressieve stemmer die ook nog had toen hij voor Obama kon stemmen.

Stoppen met verdedigen

Wat moeten we doen om het conservatieve monster aan te kunnen? Vooral niet de fout maken twee verschillende soorten kiezers, de bange kwade Trumpstemmer en de teleurgestelde (thuisblijvende) Sandersstemmer op één hoop gooien, en vervolgens op zoek gaan naar de verkeerde achterban die de progressieve politiek nooit voor zich zal winnen.

Om te beginnen: Stoppen met in de verdediging schieten. Vooral stoppen met de mensenrechten en de rechtsstaat te verdedigen als een moreel moetje, als iets dat nou eenmaal ‘hoort’. Als een conservatieve verworvenheid. Want dat is het niet.

De rechtsstaat en mensenrechten moeten weer verkocht worden als de wapens die ze zijn: de enige gemeenschappelijke wapens om de losgeslagen aso’s van onze samenleving, die nu hun nationalistische rondedansjes maken op Twitter en op straat, weer in hun hok terug te douwen. Om ervoor te zorgen dat deze mensen met hun lompe onverantwoordelijke gedrag de wereld niet nog verder naar de gallemiezen helpen dan tot nu toe gebeurd is, ook in hun eigen belang, of in ieder geval in het belang van hun kinderen.

En als wapen tegen hun terroristische islamitische tegenspelers evengoed. Onze zwakte is waar we die idealen van vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid zelf laten vieren. Dat geeft munitie aan radicale rechtse en ultrareligieuze groeperingen, oosters of westers, wit of Arabier.

Eigen agenda

Wat nog meer? Stoppen met hengelen naar kiezers die progressieve politici nooit zullen bereiken, en komen met een eigen agenda, voor de eigen achterban, de achterban die nu teleurgesteld thuis bleef. Wat willen we zelf?

Een harde reset van de beursen en het bankenstelsel. Een wereldwijde aanpak van belastingontduiking. Het keihard aanpakken van Big Pharma en ander graaigedrag in de zorg ten gunste van meer goedbetaalde handen aan het bed. Een nieuw sociaal stelsel dat past bij de nieuwe tijd, zonder vaste contracten en een minimumloon misschien, maar met een basisinkomen en aanvullende collectieve verzekeringen, zodat er altijd inkomenszekerheid is.

Een reset voor de EU, met volkomen nieuw democratisch en sociaal contract. Met direct gekozen leiders, en als centraal uitgangspunt eerlijk loon voor iedereen. Sociale rechten, EU-wijd, een hervorming van de Euro, en eindelijk eens voorrang voor de lokale ondernemer in plaats van het grote geld.

Een einde aan de moordpartijen aan de buitengrenzen van Europa. Stop met het sluiten van vuile deals met Erdogan. Een Europees gefinancierde efficiënte en humane vluchtelingenopvang, plus een oplossing voor de crisis in Syrië en het Midden-Oosten, door een nieuwe eerlijkere positie van ‘het Westen’.

Volledige onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen in tien jaar. Een reset van het buitenlandbeleid op basis van respect voor de mensenrechten en fair trade, waarin om te beginnen zowel afscheid wordt genomen van Israel als van Saoedi-Arabië, en Erdogan en Poetin de wacht worden aangezegd.

Leg de wapenhandel aan banden. Beboet vervuiling in plaats van arbeid in een nieuw belastingstelsel. Een deltaplan met harde maatregelen tegen discriminatie op de arbeidsmarkt en door de politie. Legaliseer softdrugs EU-wijd en reguleer de verkoop van harddrugs, breng daarmee de georganiseerde criminaliteit een genadeslag toe. En pleit voor democratisering in besluitvorming, door meer directe invloed van de kiezer op beleid.

Onrealistisch?

Dat soort idealen. Onrealistisch? Waar rechtse populisten mee komen, dat is uiteindelijk nog veel minder realistisch. Geen muur is namelijk hoog genoeg om de tijd tegen te houden. En dat weet die achterban ook heus wel. Maar waar die achterban voor valt, is het vergezicht dat de ‘populistische’ politici en columnisten bieden.

Het is dat vergezicht dat de progressieve politici hun eigen achterban al jaren hebben onthouden. En dat is precies waarom die achterban nu ook niet warm of koud van ze wordt, niet voor ze gaat stemmen, en al helemaal niet de straat voor ze opgaat.

Het kan en moet ook hier

En dat terwijl die achterban er wel degelijk is. Wat Sanders, Syriza, Podemos en Corbyn kunnen, dat kan hier ook. En we hebben de plicht dat te doen, om die bewegingen in andere landen te steunen, zodat over een jaar of vier de progressieven het zijn die de politieke agenda van de EU bepalen.

En dan niet als stoffig sociaal-democratisch bijgerecht bij een neoliberaal kabinet. Of als nederige gesprekspartners van het grootkapitaal die kleine correcties vraagt op een corrupt systeem, zelf behept met een vals verlangen naar de geromantiseerde verzorgingsstaat van de jaren 70 van de vorige eeuw. Laat het verlies van Hillary de les zijn dat die politiek nooit zal winnen. Omdat dit niet is waar iemand nog enthousiast van wordt.

In plaats daarvan snakken miljoenen mensen naar een nieuwe politieke elite die de teugels op durft te pakken, de macht teruggrijpt voor de mensen, en een nieuw en beter systeem ontwerpt, een systeem dat nu nog een onrealistische droom lijk, maar dan uiteindelijk niet alleen simpel in te stellen, maar ook gewoon vanzelfsprekend zal zijn, zodat zelfs conservatieve mensen er uiteindelijk vrede mee zullen kunnen hebben.

Werk aan de winkel

Een bewijs dat het ook hier kan is overigens diezelfde Correspondent van Wijnberg, een blog dat met hoog idealistische verhalen tot op grote hoogte de progressieve politieke discussies op de sociale media wist te kapen. Je vindt er helaas in de partijprogramma’s van de ‘progressieve’ partijen maar nauwelijks wat van terug. Omdat ze te laf en te behoudend zijn.

Weg met die laffe compromissen, met het begrip voor discriminatie, de flirt met nationalisme en het heulen met neocons. Dat is de weg naar de verdommenis. En er is werk aan de winkel.