Toeval is logisch

Het is een Cruyffisme, uit het boekje ‘Toeval is logisch’, van Pieter Winsemius. Cruyff vond dat het Laudrup aan de primitieve woede om te winnen ontbrak en zette hem bij Barcelona aan de kant.  Het is een mooie uitdrukking. Het boekje van Winsemius is prima, maar met deze uitdrukking doet hij weinig. Ik zie Mark Rutte en Geert Wilders met modder gooien over hun botsingen in het Catshuis en denk er over na: ooit leek Wilders bezeten van een primitieve woede om te winnen. Maar misschien heeft Mark Rutte er wel meer van. Of is dat ‘framing’ van Wilders, die van zichzelf een lieve underdog maakt, die het tegen de pitbull Rutte moet afleggen?

Winsemius heeft veel gaven en die van het woord hoort er zeker bij. Ooit was hij mijn minister en schreef ik een speech voor hem. Gebruik is dat de voorlichters dan melden wat zij aan de bewindsman hebben doorgezonden en van die tekst wordt vrijwel nooit afgeweken. Soms wordt er wat geïmproviseerd; Gerrit Brokx vlocht er altijd wel een paar grappen tussen. Maar de tekst bleef. Alleen Winsemius was in mijn geschiedenis volkomen eigenzinnig: hij knipte in mijn basistekst, waarvan ik hier en daar nog een alinea hoorde uitspreken. Niet erg voor een ambtenaar, wel opmerkelijk.

In zijn boeken over Cruyff laat hij zich zien. Vorige week hoorde ik hem spreken. Hij illustreerde met het op een vinger balanceren van een hockeystick zijn visie op het management: open ogen, voortdurend en snel corrigeren, “niet langs het hoofdkantoor”. Daar zit veel in. Hij lardeerde zijn verhaal verder met citaten van Cruyff en zijn uitleg daarvan, waarin hij niet te overtreffen is. Winsemius is tamelijk taalvaardig, heeft een groot inzicht in de menselijke natuur en een weldadig gevoel voor humor. Hij maakte me nieuwsgierig en op het station vond ik het boekje.

Ik begon middenin en las: ”ik hou van werken, maar dan wel van werken waar ik van hou.” (p. 63) Ik moest lachen en vervolgens nadenken. Toen ik vertrok uit mijn eerste betrekking werden mijn kwaliteiten door de voorzitter van mijn werkgever geroemd, maar: ‘waar hij geen zin in had, dat deed ie niet…’ Het was herkenning en verwantschap. Misschien is het inderdaad de beste vorm van werken aan je zelf: hard werken, maar het leuk vinden wat je doet.

Daar hoort perfectionisme bij: “half werk heeft nog nooit tot een hele oplossing geleid.” (p.106) En dat aspect brengt mijn vrouw tot weerzin voor Cruyff: dat eindeloze geratel over details! Maar Winsemius en Cruyff: “Het begin van alle verandering is gelegen in het afwijzen van het bestaande. Je moet ‘nee’ durven zeggen, zelfs als je niet weet wat ‘ja’ is. Er is moed vereist om te zeggen: ‘ Ik ben er nog steeds van overtuigd dat zoals ik het doe je het moet doen, want anders zou ik het niet zo doen.’” (p.114) Cruyff weet dat hij weerstand oproept: “Ze zullen wel eens moe worden van mijn kritiek. Maar als ik die niet meer heb is het erger: dan heb ik ze opgegeven.”

Over winnen: “Sport is asociaal? ‘Ja, het is of jij wint, of ik win.” In dat kader past ook de ‘primitieve woede om te winnen’, die bij Laudrup ontbrak. Maar soms wordt die woede ook iets anders, als de regenboog moet worden beklommen, dat kan immers niet? “Behalve… mensen die worden gedreven door idealen. Die klauteren op elkaars schouders tot ze een brug vormen en beklimmen zodoende de regenboog.” (p.67)

Maar weet wel: “Balbezit alleen is niet voldoende. Je moet ook nog iets met een bal kunnen doen.”

Het is opnieuw een alleraardigst boek geworden, dat veel zegt over het denken en doen van een topsporter, die een hekel had aan lopen en een bestuurder, die graag liep. Het gaat over gebruik van je lichaam, de wil om te winnen en om leiderschap.

“Als iemand door 100.000 mensen wordt uitgefloten, moet je een ding nooit doen: hem wisselen. Want op het moment dat je hem wisselt, heeft hij voor zijn leven een kruis. Ook dan kies je voor het individu.” (p.160)  Die negatieve publiekswissel komt veel voor, in het bedrijfsleven en in de politiek.

Hoe kijken we naar de actualiteit? Rutte mag in het speelveld blijven, want hij communiceert zo goed. De politieke partijen verbruiken hun sterspelers echter tamelijk snel. Het lijkt een teken: als de teams niet goed draaien, moet de aanvoerder weg. “De beste man, moet de aanvoerder zijn”, zegt Cruyff. Daar lever je de bal in als het niet goed loopt.

De PvdA heeft met Diederik Samsom vooralsnog de beste man tot lijsttrekker gekozen. Of bij het CDA Buma het moet afleggen tegen Mona Keijzer zal spoedig helder zijn.  Of bij Groen Links Tofik Dibi een serieuze uitdaging wordt voor Jolande Sap is nog even de vraag. Bij D66 lijkt de positie van de lijsttrekker onomstreden. Blijft Wilders en de PVV: de beste man is hij zeker, maar zijn elftal is niet echt een sterrenteam. Maar dat kan nog veranderen. En hij heeft de primitieve woede om te winnen.

Pieter Winsemius, “Toeval is logisch”, Balans, Amsterdam, 2012, 189 pagina’s, 14,95 euro

Foto Flickr cc Â·HD·