Rutte heeft het initiatief verspeeld. In de onderhandelingen over paars plus heeft hij niet onderhandeld, maar piketpaaltjes geslagen. Door onderhandelingsamateurisme van PvdA, GroenLinks en D’66 werd pas na enkele weken de conclusie getrokken dat Rutte die 18 mld. aan bezuinigingen en de hypotheekrente-aftrek überhaupt niet wilde loslaten. Want door de ‘onderhandeling’ te rekken kon Rutte beweren dat hij wel degelijk onderhandelde terwijl deze piketpaaltjes een overeenkomst onmogelijk maakte. Dat was geen theater in het landsbelang.
Tijdens de onderhandelingen over rechts had Rutte, om het opkomend rumoer in het CDA te sussen, niet machteloos aan de kant hoeven staan. Als beoogd premier en liberaal had hij zich expliciet kunnen uitspreken voor de grondbeginselen van onze staat. “De ongerustheid binnen het CDA is te begrijpen, maar haar achterban moet zich realiseren dat de staatsrechtelijke verworvenheden ook voor de VVD een groot goed zijn. Vrijheden zijn ons lief, ook de vrijheid van godsdienst, en etnische registratie druist in tegen onze gezamenlijke ideeën over individuen met hun eigen verantwoordelijkheden”. Daarmee had hij niet alleen CDA-ers gerustgesteld. Hij verkoos echter de zijlijn.
Door z’n ene zetel voorsprong werd hem volgens een ongeschreven regel het initiatief gegund. Dat heeft hij met deze twee mislukkingen echter verspeeld. Daarom dient een volgende formatiepoging elders op het politieke spectrum te beginnen.
Stap 1.
D’66, Groenlinks en de Pvda schrijven samen een concept regeerakkoord. Dat doen ze indachtig de gesprekken die ze met Rutte hebben gevoerd en in nauw overleg met Jan Kees de Jager (CDA), misschien wel de – zoals hem later duidelijk zal worden – beoogde minister van Financiën.
Als deze ‘proeve van een regeerakkoord’ er ligt wordt Rutte uitgenodigd ernaar te kijken. Informateur wordt Pieter Winsemius (VVD) die zal Rutte proberen duidelijk te maken dat er eigenlijk geen liberaler kabinet mogelijk is, maar tegelijkertijd dat Rutte het zelf uit z’n hoofd moet laten er premier van te worden. Want een VVD-premier die aangesproken wordt op een kabinet met drie ‘linkse’ partijen, dat is niet goed voor de volgende verkiezingen. Rutte weigert überhaupt te onderhandelen en paars plus komt er definitief niet.
Stap 2.
Toch moet er een kabinet komen en daarom wordt Winsemius gevraagd z’n informatiepoging door te zetten op basis van de vraag of een minderheidskabinet van Groenlinks, PvdA en D’66 succesvol samen kan werken met de Staten Generaal. Winsemius gaat akkoord, nadat twee eisen (schoorvoetend) zijn ingewilligd. Hij doet het alleen als hij het kabinet ook kan formeren. Bovendien verlangd hij dat de PvdA, die wel de premier mag leveren, slechts 20% van de bewindslieden toebedeeld krijgt – evenveel als D’66 en Groenlinks. 40% moet van buiten komen.
Stap 3.
Vooralsnog legt hij het concept regeerakkoord terzijde. Hij vraagt Jan Kees de Jager een begroting te maken op basis van de bezuinigingen uit het akkoord. Zodra het af is verzoekt hij hem indringend ‘voorlopig’ aan te blijven als minister van Financiën en er op toe te zien dat die begroting gehaald wordt. Het ‘voorlopig’ en de wens van Winsemius voor meer CDA’ers, doet hem instemmen.
Stap 4.
Er moeten straks meerderheden gevonden worden en dat kan in verschillende combinaties: bijvoorbeeld met de VVD, of met CDA / CU. Daarom formuleert Winsemius een aantal belangrijke dossiers waarover onderhandeld gaat worden om met andere partijen op onderwerpen een akkoord te kunnen sluiten. Zo wordt er met Rutte onderhandeld over de hervorming van de WW en wordt een VVD-er het ministerie van sociale zaken aangeboden, zodat die het met Rutte afgesproken resultaat kan uitvoeren.
Rouvoet krijgt een verlenging als minister van Jeugd en Gezin. Hirsch Ballin, die het altijd goed met z’n PvdA collega’s kon vinden komt terug op Justitie, met als staatssecretaris Jeanine Hennis-Plasschaert voor privacy, omdat dat niet z’n beste kant is. Onder voorwaarde dat er de komende kabinetsperiode geen JSF’s worden aangeschaft wordt Hans van Baalen het ministerie van Buitenlandse Zaken aangeboden, waarmee hij instemt, gewoon omdat hij dat heel graag wil. Bovendien is de kou uit het dossier Afghanistan met het besluit de missie voort te zetten als trainingsmissie.
Stap 5.
De hypotheekrente-aftrek. Er wordt besloten plannen te maken voor de hele woningmarkt en er uitvoerig over te discussiëren, maar verder deze kabinetsperiode geen verandering in de aftrek door te voeren. Een aderlating voor links, maar daarvoor verlangt Winsemius van het CDA en de VVD dat zij bij de belangrijke stemmingen over bijvoorbeeld begrotingen geen fractiediscipline zullen afdwingen en hun fractieleden zonder last of ruggespraak een oordeel laten vellen. Conform de grondwet zeg maar. Aan het eind van de kabinetsperiode zullen de dan bedachte hervormingen voor de woningmarkt per raadgevend referendum aan de bevolking worden voorgelegd.
Stap 6.
Een belangrijk thema rest. Integratie enzo en wijken – de opvolger van Eberhard van der Laan. Daar weten de linkse fractieleiders dan wel weer iemand voor, een ondogmatisch liberaal: de formateur zelf. Winsemius was al tweemaal eerder minister van VROM en bij het WRR was hij ook al met het thema bezig. Daarbij wordt hij vice-premier. Als staatssecretarissen vraagt hij Marcouch en, nadat Wilders weigert met iemand te komen, Marco Pastors, om samen voor de moeilijke wijken Rotterdamse oplossingen te verzinnen.
Stap 7.
Onder leiding van Cohen, Winsemius, De Jager en de bij het thema betrokken minister wordt het regeerakkoord in de definitieve vorm gegoten, waarna het kabinet van start kan gaan.
Een ‘proeve van informatie’, omdat Den Haag wel wat hulp lijkt te kunnen gebruiken.
Deze serie gastbijdragen verschijnt vooralsnog anoniem.
Reacties (20)
Een aderlating voor links, maar daarvoor verlangt Winsemius van het CDA en de VVD dat zij bij de belangrijke stemmingen over bijvoorbeeld begrotingen geen fractiediscipline zullen afdwingen en hun fractieleden zonder last of ruggespraak een oordeel laten vellen.
Leuk bedacht, maar als ik de VVD zo peil, zijn ze ook individueel allemaal tegen ‘leuke linkse plannetjes’. Ik zou daar niet intuinen als D66/GL/PvdA onderhandelaar.
Met betrekking tot stap 5: In godesnaam niet. Een maatregel uitstellen omdat ‘ie te moeilijk ligt bij deze of gene. Lekker makkelijk alles voor je uit schuiven, net als met de AOW in 2020. PVDA/D66/GL moeten van de HRA een halszaak maken, en weigeren in een kabinet te stappen dat de HRA ongemoeid laat. Laat de VVD ook maar eens een concessie doen. Wel miljarden aan de onderkant bezuinigen, maar niets doen aan de HRA? Ik dacht het niet.
Pure speculatie en veel te veel onwaarschijnlijke details. Zo kan ik ook wel een scenario of 10 uit mijn mouw schudden. Bovendien eindigt ook bij het werkwoord verlangen de derde persoon enkelvoud van de onvoltooid tegenwoordige tijd op een t.
Verder wel eens met de conclusie dat Rutte’s leidende rol bij de formatie is uitgespeeld. Zijn houding en uitspraken geven duidelijk aan dat het voor hem ‘rechts of niets’ is. Tijd voor een andere, meer open-minded VVD’er, of iemand zonder politieke achtergrond. Of inderdaad een tandem VVD’er-PvdA’er voor een regeerakkoord.
Overigens heb ik Pechtold tijdens de campagne in een debat horen zeggen dat D66 alleen in een kabinet stapt als er iets aan de HRA gebeurd.
Leuk fantasietje.
@2 en 4: Het eerste wat er aan de hypotheekrente-aftrek zal gebeuren is toch dat er serieuze plannen gemaakt moeten gaan worden en daar zal wel een paar jaar politiek over gebakkeleid moeten gaan worden, laat dat eerst maar eens beginnen. Bovendien, als er in het parlement eenmaal gesproken wordt over de vraag hoe de hypotheekrente-aftrek aangepakt moet gaan worden, dan impliceer je daarmee dat hij aangepakt wordt. De vraag ‘of’ is dan niet meer aan de orde. Tot slot, op het moment dat de huizenprijzen nog niet gestabiliseerd zijn, of weer een beetje stijgen, lijkt ’t sowieso niet handig om in te grijpen.
@3: graag, doe eens een scenario of 10, daar ben ik wel benieuwd naar… bovendien wordt elk alternatief scenario op ’t moment steeds waarschijnlijker.
Rutte liep al om bezuinigingen te roepen toen de aandelenkoersen zakten. Fractiegenoten hebben hem als niet echt liberaal moeten terugfluiten. Rutte probeert een kabinet met een uiterst krappe meerderheid te formeren terwijl je op je klompen kan aanvoelen dat als je in een groep 1 of 2 mensen de macht geeft, deze echt zullen gaan gebruiken. Rutte gaat een proeve schrijven in een situatie dat hij dit alleen maar kan als hij door de Majesteit wordt gevraagd. Maar hij moet wel kiezen, bruin- of paars+ en dat kan is nog niet tot hem doorgedrongen (zoals vanmorgen op radio 1 bleek). En hij beseft ook nog niet dat een dergelijke keuze door de maatschappij alleen wordt geaccepteerd als het door een autoriteit (lees Bea) wordt geschraagd.
Het beoordelingsvermogen van Rutte is niet goed genoeg om premier te zijn.
Nieuw wapenfeitje: Rutte wil niet dat Cohen meeschijft aan zijn regeeraccoord, ‘want alleen gaat het sneller, plus anders legt-ie zichzelf al vast aan een kabinet waar de pvda in zit’.
Hoog tijd dat-ie van bea een stevige tik op z’n vingers krijgt.
Overigens, @gastredacteur: je laat je meeslepen door de mediahype van de VVD. Een jaar of 6-7 geleden was d’r momentum om de HRA aan te pakken, *voor* de verkiezingen, alleen na de verkiezingen kregen de heren politici last van slappe knieen.
Wat iedereen bezopen vond, want iedereen wist dat ’t er ooit eens aan moest gaan, en dat dat in de toenmalige tijd met lage rentes nog de minste pijn zou doen.
Rutte gaat voor een VVD-minderheidskabinet met gedoogsteun van CDA, PVV en SGP.
Een financieel degelijk beleid, dus geen gigantische belastingverhoging in de vorm van afschaffing van de HRA en geen halfzachte bezuinigingen is het fundament van het VVD programma, daarom hebben de mensen VVD gestemd. De VVD vragen met deze enorme lasten en schulden verhoging akkoord te gaan is hetzelfde als de PvdA vragen het onslagrecht geheel af te schaffen, of GL vragen kerncentrales te laten bouwen.
Er zijn 2 reeele mogelijkheden:
– Een centrum kabinet met CDA/VVD/PvdA, waarbij het huidige beleid min of meer voortgezet wordt.
Hiermee creeer je een breed draagvlak onder de bevolking voor de toch noodzakelijke hervormingen en bezuinigingen.
– Cohen mag het uitzoeken met wat hij bij elkaar kan rapen zonder VVD. Links mag dan een begin maken met de bezuinigingen, wat zeer onpopulair is bij de achterban. Alleen al de miljoenen die door het afschaffen van de HRA uit de markt getrokken wordt zal een dramatisch effect hebben op de koopkracht en dus de omzet van de middenstand. De economie zakt verder weg, zodat voor alles wat er beloofd is te weinig geld is. De VVD en de PVV kunnen gaan prijsschieten in de oppositie.
Ik zou het wel weten, alleen ben ik bang dat Cohen zo koppig is dat we op het laatste uit gaan komen.
@antonb: geauwehoer. De meeste mensen hebben VVD gestemd omdat ze denken dat er dan voor hun niets veranderd: geen lastenverzwaring, HRA intact. D’r wordt alleen bezuinigd op ‘linkse hobbies’: ambtenaren, ontwikkelingssamenwerking, rekeningrijden.
@AntonB: het onderscheid tussen ‘bezuiniging’ en ‘lastenverhoging’ dat jij maakt is onzinnig. de HRA beperken is immers ook een bezuiniging (levert heel veel geld op bovendien), terwijl een bezuinigingsmaatregel als het verhogen van het eigen risico in de zorg ook een lastenverzwaring is.
Het enige verschil is de mensen die het treft.
Rechts zou daar eerlijker in moeten zijn: we willen de lasten van de mensen die zorg nodig hebben verzwaren, maar de lasten van huizenbezitters ongemoeid laten, bijvoorbeeld.
Voorzieningen die de overheid betaalt hebben ook waarde; daarop bezuinigen raakt mensen. Dat wil niet zeggen dat ik vind dat je nooit moet bezuinigen, maar je moet eerlijk zijn over de keuzes die je daarin maakt.
Ten tweede moet je je politieke analyses niet teveel laten bepalen door je politieke voorkeuren. Als linkse stemmer verwacht ik van een links kabinet links beleid, wat naar mijn idee goed is voor het land (en wat de linkse kiezers zullen beamen). Dat VVD en PVV zullen prijsschieten in de oppositie denk ik ook, maar dat staat behoorlijk los van de inhoud. Bovendien zal dat prijsschieten vooral aanslaan bij de eigen achterban.
@11: Als je morgen een programma schrijft waarin je stelt dat bier gratis wordt, het altijd 25 graden is, de weekenden 7 dagen duren, en Nederland elke 4 jaar de wereldcup wint, krijg je ook een hoop stemmers. De vraag is hoe realistisch het is. M.a.w., de VVD kan wel roepen dat de HRA heilig is, maar dat is niet houdbaar meer, als je serieus werk wilt maken van eerlijke bezuinigen. Je kunt probleemloos de HRA voor woningen met een WOZ van 4 ton of meer per direct afschaffen, en daarna een begin maken met verdere beperkingen. Pak je gelijk een paar miljard mee, en de huizenbezitters die woningen van 4 ton hebben, zullen er weinig van merken. Ook zij mogen voelen dat er bezuinigd moet worden.
@jack: ik denk dat ze dat wel merken, maar dat dat bizar genoeg, minder impact heeft voor hun dan voor iemand met minder HRA: die 800 euro HRA maandelijks is een hoop geld, maar dan houden ze geen geld over voor ‘luxe dingen’. Boodschappen doen bij de albert heijn ipv bij de traiteur.
@13
Het afschaffen van de HRA is hetzelfde als de inkomsten belasting verhogen. Natuurlijk levert het veel geld op voor de staat, maar dat wordt rechtsttreeks uit de markt gezogen, even afgezien van het dramatische effect op de woningmarkt heeft dit ook een zeer negatief effect op de economie.
Modale gezinnen die van hun laatste geld een veel te klein en veel te duur huis in een Vinex wijk hebben gekocht zullen fors moeten bezuinigen, dat tikt veel harder aan dan dat ze een paar honderd euro meer moeten afrekenen als ze een keer ziek worden. Dat wordt bezuinigd bij de middenstand, die zelf ook al meer belasting moeten gaan betalen. Belasting verhoging is geen alternatief voor bezuinigingen, je tast alleen maar je economie en je concurrentie positie met het buitenland aan. Hierdoor haal je onder de streep alleen maar minder belasting binnen, waardoor je in een vicieuze cirkel terecht komt. Als je elke maand geld te kort komt en je blijft steeds een hoger loon van je baas eisen of je blijft bijlenen kom je uiteindelijk ook met lege handen te staan, of je kinderen krijgen de rekening. Voor de staat of een bedrijf is het principe niet anders, kijk maar naar Griekenland.
Mensen met een laag inkomen, uitkering of een chronische ziekte zullen toch ergens gecompenseerd worden, dus dat is wel op te lossen.
Waarom zitten we *nu nog* in het stadium dat niemand compromissen wil sluiten ? Ok – in het begin was dat misschien nog wel begrijpelijk – Rutte is jong en hij had zich verbaal een aantal keer in zijn weerwil van de oppositie vergallopeerd. Zoiets blijft een tijdje hangen. Maar nu ? Nu nog ? Negentig dagen later ? Grow a set of fucking balls.
@16: Geldt dat niet voor meerdere maatregelen van de overheid, waarbij mensen minder geld overhouden, en dus minder kunnen uitgeven. Kun je dan niet beter maatregelen nemen die neerslaan bij mensen die het gemakkelijk kunnen hebben?
En dat drastische effect op de woningmarkt, dat is juist vanwege de HRA, die prijsopdrijvend werkt.
@17: [URL=http://www.volkskrant.nl/binnenland/article1416206.ece/Rutte_Paars-plus_is_een_afgesloten_hoofdstuk]Het begint er op te lijken dat Rutte een afgesloten hoofdstuk aan het worden is.
@AntonB:
Je vergeet dat niet iedereen recht heeft op HRA. Waarom dan niet een vergelijkbare aftrek voor de rest? Ofwel er is sprake van een subsidie voor huizenbezitters, of van een verhoogde belasting voor huurders.
Overigens pleit niemand in de politiek voor een directe afschaffing van de HRA. Het gaat om een aanpassingsproces over een verloop van jaren, te beginnen aan de bovenkant. Daar heeft dat modale gezin helemaal niet zoveel last van. Bovendien kan je die ook compenseren…
Iedereen is het erover eens dat zowel 0% belasting als 100% belasting geen goed idee is. Ergens daar tussenin zit een optimale hoeveelheid, waarbij je ook de mogelijkheid niet moet uitsluiten dat er meerdere stabiele niveaus van belasting zijn. Ik heb te weinig kennis om precies te kunnen bepalen wat het optimum is; wel weet ik dat het in ieder geval niet zo simpel is als ‘belasting – slecht’.
@KJ: helemaal mee eens!
Voor de staat of een bedrijf is het principe niet anders, kijk maar naar Griekenland.
Het probleem van Griekenland is *te lage* belastinginkomsten, maar goed.