Vakantie is mooi, CO2-effecten van toerisme minder. Ik geneer me voor de CO2-uitstoot die ik dit jaar veroorzaak. Maar er is goed nieuws: drie gedragseconomen hebben laten zien dat vliegtuigen vanaf deze maand aanzienlijk schoner kunnen vliegen - per jaar voor één luchtvaartmaatschappij (Virgin Atlantic) al zo’n 21 miljoen kilo CO2 minder (of vijf miljoen dollar aan brandstofkosten). Per vlucht scheelt het zo’n 550 kg kerosine. Niet gek voor een stel weinig technisch onderlegde economen.
Ze kregen het voor elkaar door een aantal bewezen effectieve gedragstrucs los te laten op de piloten. Piloten beslissen over hoeveel kerosine er mee moet, gebaseerd op weersvoorspellingen en het gewicht van het vliegtuig – en teveel meenemen kost extra brandstof. Ze kunnen, net als chauffeurs, een ‘zuinige vliegstijl’ hebben of juist bruusk optrekken. En ten slotte kunnen ze na landing meer of minder zuinig taxiën. Die drie gedragingen hebben de economen geprobeerd aan te pakken.
Dat kun je doen door ouderwetse instrumenten als straffen en belonen, of door posters op te hangen in de pilotenkleedkamer met ‘vlieg zuinig’. De onderzoekers kozen een andere strategie: meten en terugkoppelen. Ze deelden 335 piloten in vier groepen in. Eén groep kreeg alleen te horen dat er een experiment gaande was rond energiegebruik. De andere drie groepen kregen maandelijks een brief thuisgestuurd met daarin hun persoonlijke prestaties rond energiezuinig vliegen. Een deel kreeg daar targets voor opgelegd, en de laatste groep kreeg bovendien 17 dollar voor een goed doel als ze die targets haalden.
Vantevoren dachten de onderzoekers dat beloningen, ookal ging het geld naar een goed doel, het meeste effect zouden sorteren op energiebesparing. Dat was niet zo – de groep die targets zonder beloning kreeg opgelegd zette bijvoorbeeld al 8% vaker een van de motoren uit tijdens het taxiën dan de controlegroep. Een extra beloning maakte daarvoor niet uit. (Piloten werden er wel 6 % gelukkiger door – een mooi bijeffect). Maar het mooiste was dat zelfs de groep die geen feedback kreeg op hun prestaties zuiniger werd, waarschijnlijk doordat ze zich ‘bestudeerd’ voelden – een effect dat vaker optreedt, maar hier bleven de piloten uit alle groepen ook nadat de studie beëindigd was zuiniger vliegen.
Maar om te stellen dat er alleen een wetenschapper naar de piloten hoeft te kijken is te gemakkelijk. Het opleggen van een persoonlijk target aan piloten is geen rocket science, maar er was wel kennis van gedrag nodig om deze aantoonbare milieuwinst te realiseren. De economen berekenen een geschatte impact bij Virgin Atlantic, maar de uiteindelijk impact is nog veel groter: het uitsturen van gepersonaliseerde brieven is goedkoop en gemakkelijk te kopiëren door andere luchtvaartmaatschappijen. Vliegen blijft vies, maar ietsje minder.
