ACHTERGROND - In alle reisgidsen voor het Midden Oosten is te lezen dat de moderne westerse toerist daar beter niet zegt dat hij atheïst is, als hij naar zijn religie gevraagd wordt – aldaar een hele gewone vraag. Dat wordt in die regio niet echt goed begrepen. Althans: het komt daar over alsof hier iemand – gevraagd naar zijn politieke overtuiging – zou antwoorden: ‘nationaal socialist’. Ik ken een atheïst die zich voor dit doel identificeert als Boeddhist.
De redenering die achter dat idee zit, is niet geheel gespeend van enige logica. De God die mensen uit het Midden Oosten doorgaans voor ogen staat, is een type bij wie ‘s mensens misdaden niet onopgemerkt blijven, of erger. Die wetenschap, zo wordt vaak gedacht, houd de mens bij de les. Uiteindelijk is een vorm van vergelding noodzakelijk om ervoor te zorgen dat mensen zich ook blijven gedragen in situaties waarin hen dat geen voordeel, of zelfs nadeel bezorgt. Wie niet op enigerlei wijze in zo’n soort vergelding gelooft, heeft als puntje bij paaltje komt geen reden om zich te gedragen.
Helaas voor deze theorie zijn er in de echte praktijk mensen die niet in welke vorm van vergelding dan ook geloven en zich toch gedragen. Ik heb seculieren wel eens horen uitleggen hoe dat kan en de redenen die daarbij werden gedebiteerd waren alle van een zeer praktische tot zeer nobele aard. Het ziet ernaar uit dat het verband tussen geloof in een rechtvaardige tot wraakzuchtige God en fatsoen dus niet zo sterk is als in het Midden Oosten wordt geloofd.
Of toch wel? Ik blogde al eerder over het recente onderzoek naar kerkelijkheid van het Sociaal Cultureel Planbureau. Dat kwam in het nieuws omdat het geloof in de hel kennelijk weer terug is en dat werd opmerkelijk geacht. Maar er staan dingen in die veel opmerkelijker zijn dan dat. Zo is het al langer bekend dat mensen die kerkelijk zijn, gemiddeld genomen iets meer maatschappelijke betrokkenheid vertonen dan seculieren. Het SCP komt op dit punt echter tot een kwantificering van dat gegeven dat ronduit schokkend is.
Evangelistische soldaten in het Amerikaanse leger zetten hun laars tussen de deur in Afghanistan. Recentelijk dook er