De eerste filosofen: slot

In het licht van de moderne wetenschap ... De materialistische visie, waarin we uitgaan van een wereld die is opgebouwd uit vaste elementen, is voor de westerse mens vanzelfsprekend. We leren er op school over bij natuurkundeles. Deze visie is in onze cultuur diep geworteld. Wij beleven de wereld als opgebouwd uit vaste substantie, opgebouwd uit moleculen, atomen en elektronen. Maar hoe vanzelfsprekend het denken in vaste substanties ook mag lijken, voor klassieke filosofen was het dat niet. Veel wijsgeren verwezen liever naar Herakleitos verwezen dan naar Parmenides. In de filosofie van Herakleitos spelen vaste substanties geen rol en zijn geestelijke concepten even reëel als tastbare zaken.

Door: Foto: (bron: livius.org)
Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | De race van Leo Kouwenhoven

, door

COLUMN - ‘Als je denkt de quantummechanica te begrijpen, heb je het niet begrepen.’ Met deze uitspraak van natuurkundige Richard Feynman opende regisseur David Kleijwegt zijn documentaire De Race, een portret over nano-wetenschapper Leo Kouwenhoven. Ik vroeg me af of je het om kan draaien: als je niks van quantummachanica begrijpt, heb je het begrepen. Mocht dat zo zijn, dan heb ik het begrepen, want ik begrijp er niks van.

De fundamentele onbegrijpelijkheid leidde tot grote verwarring bij een redactrice van een of andere talkshow (Pauw of DWDD vermoed ik) die Leo Kouwenhoven wilde uitnodigen om iets te vertellen over zijn quantumcomputer in aanbouw. Ze was bang dat het publiek hem niet zou begrijpen. ‘Dat zou heel goed kunnen’, zei Leo Kouwenhoven, ‘want het valt ook niet te begrijpen. Ik begrijp er zelf ook niks van.’ De redactrice begreep hem niet.

De cameraploeg van David Kleijwegt heeft Leo Kouwenhoven en zijn team een jaar of vijf, zes gevolgd. In 2012 hadden ze het Majorandeeltje waargenomen. Dat deeltje zou de sleutel vormen tot de bouw van een quantumcomputer. En dan zou de wereld wat beleven. Kleijwegt hoopte natuurlijk dat er voor zijn camera’s geschiedenis zou worden geschreven. Maar dat viel tegen. Dan maar een portret. 

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Schrödinger’s cat uitgelegd

, door

Schrödinger’s Cat is a thought experiment, devised by Austrian physicist Erwin Schrödinger to demonstrate the problems arising from the theory of quantum mechanics when going from a subatomic to a macroscopic system. Minute Physics provides an energetic and entertaining view of this experiment.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Conway’s vrije wil

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Bestaat vrije wil wel (Foto: Flickr/Dru Bloomfield)

Joseph Conway is één van de belangrijkste wiskundigen van onze tijd. In allerlei deelgebieden van de wiskunde heeft hij belangrijke ontdekkingen op zijn naam staan. Zo is hij de bedenker van surreële getallen, die gebruikt kunnen worden in de combinatorische speltheorie. Ook bedacht hij een heel handige notatie voor veelvlakken: de Conway Polyhedron Notation.

Het bekendst is Conway waarschijnlijk toch om het naar hem genoemde ‘Game of Life‘, één van de allereerste voorbeelden van een zogenaamde cellulaire automaat waarmee ‘leven’ gesimuleerd kon worden op papier of op de computer.

De laatste jaren houdt Conway zich ook bezig met een van de meer klassieke filosofische vraagstukken: dat van vrije wil. Conway richt zich daarin met name op de consequenties die quantumtheorie heeft voor ons idee van een vrije wil. In 2006 publiceert hij samen met ene Simon Kochen een artikel waarin hij zijn opzienbarende theorema over vrije wil neerzet. Heel kort door de bocht stelt Conway:

“Als vrije wil voor ons mensen bestaat, dan moeten sommige elementaire deeltjes dat ook hebben.”


Conway definieert ‘vrije wil’ hier als de mogelijkheid dat menselijke beslissingen (in de vorm van iemand die een experimentele meting doet) niet door iets anders van tevoren bepaald zijn. Vervolgens haalt hij het heel raadselachtige fenomeen kwantumverstrengeling erbij. Kwantumverstrengeling is de vreemde eigenschap van sommige deeltjes dat ze gepaard zijn aan een ’tweelingdeeltje’ en dat elk afzonderlijk deeltje niet beschreven of gemeten kan worden zonder ook dat andere deeltje te beinvloeden. Dit geldt zelfs als die twee deeltjes over grote afstand verspreid zijn. Het specifieke theorema is te vinden op wikipedia.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.