Kunst op Zondag en Icons in het Fries Museum

Voor Kunst op Zondag verken ik een tijdelijke, reizende portrettengalerij in het Fries Museum. De collectie van een ‘Portrait Gallery’ vertelt de geschiedenis van een land in portretten. Een wereldberoemd voorbeeld hiervan is de National Portrait Gallery in Londen. In Nederland hebben wij zo’n soort museum niet. Misschien dat de tentoonstelling ‘Icons, topstukken uit de National Portrait Gallery’ in het Fries Museum hiervoor een aanzet kan zijn. Icons kun je vanaf nu thuis online te ontdekken. [caption id="attachment_334227" align="aligncenter" width="346"] Queen Elizabeth I (1575) © Nicholas Hilliard © National Portrait Gallery Londen. Campagnebeeld Icons.[/caption]

Door: Foto: Zelfportret van Sir Joshua Reynolds (1747-1749) © National Portrait Gallery Londen. copyright ok. Gecheckt 18-02-2022
Foto: Mark B. Schlemmer (cc)

Kunst op Zondag | De mens achter de drol

Een mens is meer dan de som der delen. Dat wordt wel eens vergeten door mensen die anderen denken te kennen, louter op beoordeling van huid of haar.

Willen we een kunstenaar leren kennen dan is aanschouwing van een zelfportret niet voldoende. Het traditionele zelfportret is niet meer dan een pasfoto, een selfie. Maar kunstenaars laten soms op geheel ander wijze (delen van) zichzelf zien. Afgietsels van lichaamsdelen, zelfs lichaamsvocht, mogen we zeker zien als ego-documenten, maar kennen we dan de kunstenaar?

Neem nu ‘Merde d’artista’ (‘poep van de kunstenaar’, hierboven afgebeeld) van Piero Manzoni, momenteel te zien in het Stedelijk Museum Schiedam.

Volgens de principes van de ‘Arte povera’ heeft Manzoni het zelfportret ontdaan van alle overbodige poeha en teruggebracht tot wat volgens hem essentiële weergaven van zijn persoon konden zijn: vingerafdrukken (“the fingerprint is the only sign of the personality that can be accepted”), zijn adem (“breathing my soul into an object that becomes eternal…”), zijn faeces (“if collectors want something intimate, really personal to the artist, there’s the artist’s own shit, that is really his”).

Wie meer van de kunstenaar tot zich wilde nemen kon (in 1960) gekookte eieren eten waarop zijn duimafdruk was aangebracht. Maar kent men dan de mens achter de drol?

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Staatsieportret om over te lopen

Naar verwachting zal het staatsieportret in het najaar hangen. Veel gemeenten willen daar niet op wachten en hebben zelf al een of andere beeltenis van het staatshoofd aangeschaft. In Amstelveen kwam men op het briljante idee het staatsieportret in het Stadsplein te leggen, zodat het volk er over kan lopen.

Filmpje bij Kunst op Zondag | Staatsieportret van zondag 16 maart 2014.

 

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Zelfafbeelding

Hoe kun je een massa kunstenaars van alle tijden en stromingen in één tentoonstelling bij elkaar zetten? Da’s makkelijk want één thema hebben ze bijna allemaal gelijk: zichzelf. En omdat er dus een schat aan zelfportretten is, pimpen musea, curatoren en recensenten de zelfafbeelding op door het van deze tijd te maken. Jawel, dankzij de ‘selfie’ zou het zelfportret razend populair zijn. Hoe je een trend met smoel maakt.

Ook de kunstenaars die in de vorige twee afleveringen (hier en hier) aan bod kwamen deden (en doen) aan zelfafbeelding.

Diego Rodríguez de Silva y Velázquez (1599 – 1660) – Zelfportret, 1645.
cc commons.wikimedia.org Self-portrait by Diego Velázquez

Het traditionele zelfportret, de ‘oerselfie’, kunnen we zowel bij Velázquez als bij Charlotte Salomon (1917 – 1943) zien als veredelde pasfoto.
Charlotte Salomon, Zelfportret, 1940. Collection Jewish Historical Museum, Amsterdam, © Charlotte Salomon Foundation, Charlotte Salomon®

Francis Bacon trekt zijn eigenaardige stijl door in zijn zelfafbeelding.

Francis Bacon (1909 – 1992) – Drie studies voor een zelfportret, 1967.
cc Flickr cea+ [ B ] Francis Bacon - Three Studies for a Self-Portrait (1967)

Keith Haring overdrijft het stileren dermate dat zijn zelfportret wel iedereen zou kunnen zijn. Maar stijl en kunstenaar zijn natuurlijk een en hetzelfde.

Keith Haring (1958 – 1990) – Zelfportret, 1989.
cc Flickr Ron Cogswell photostream Keith Haring's 'Self-Portrait' -- Astor Place Greenwich Village (NY) April 2016

Caspar Berger (1965 – heden) vraagt zich af of niet elk kunstwerk per definitie een zelfportret van de maker is. We vroegen hem of dan elk kunstwerk als een gehele of gedeeltelijke replica van de kunstenaar zelf gezien moet worden. Ja, antwoordde Caspar Berger, het kunstwerk is een uiting van de “the back story” van de kunstenaar.

Foto: Het Alexandermozaïek uit Pompeii (Nationaal Archeologisch Museum, Napels), via Wikipedia. copyright ok. Gecheckt 28-09-2022

Kunst op Zaterdag | Alexander de Grote

Vandaag is het 2338 jaar geleden dat in Babylon Alexander de Grote overleed, de jonge koning van Macedonië die het machtige Perzische Rijk had onderworpen: door wat nu Turkije heet was hij opgerukt naar Syrië en Egypte, en daarvandaan dwars door Irak, Iran en Afghanistan tot in Oezbekistan en Pakistan. Hoewel er een publieksbeeld bestaat van een ridderlijke heerser die streefde naar de eenheid van de mensheid, is het echte verhaal dat van een campagne die uitsluitend kan worden getypeerd als volstrekt genocidaal.

Desondanks gold hij voor latere antieke heersers als rolmodel. Of het nu de Ptolemaïsche koningen in Egypte waren of de Romeinse keizers, steeds weer waren er vorsten die probeerden op Alexander te lijken. Eén gevolg was dat zijn portret overal te zien was en hij een van de bekendste gezichten heeft uit de oude wereld. Meestal zijn die portretten geïdealiseerd, zoals deze buste in de Ny Carlsberg Glyptotek in Kopenhagen. De standaardelementen: ietwat zachte (zo u wil vrouwelijke) trekken, woest golvend haar en een rechte neus.

Geïdealiseerd portret van Alexander (Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagen)

Geïdealiseerd portret van Alexander (Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagen)

Er is één werkelijk realistisch portret: de Azara-herme in het Louvre in Parijs. Dat is een goede kopie van een beeld dat is gemaakt door de beeldhouwer Lysippos, die er een fortuin voor kreeg.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Dame uit Trier copyright ok. Gecheckt 10-03-2022

Kunst op Zondag | Romeinse portretten

Full disclosure eerst: ik ben bestuurslid van de stichting RomeinenNU, die verantwoordelijk is voor de Romeinenweek die gisteren van start is gegaan om het Romeinse erfgoed in het zonnetje te zetten. Dat doe ik hier dus met wat Romeinse portretten en ik begin met een beeld dat de afstand tussen ons en de Romeinen illustreert: een detail van de Laokoöngroep. U zou dit beeld, indien het daar niet zo stervensdruk zou zijn, in principe kunnen zien in de Vaticaanse Musea.

Stervende Laokoön

Stervende Laokoön

Volgens de klassieke sagen had de Trojaanse priester Laokoön in de gaten dat het Trojaanse Paard vol zat met soldaten. De beeldengroep – hier ziet u haar in haar geheel – toont de doodstrijd van de slimme man en zijn zonen, die door slangen werden mishandeld. Niet dat ze iets hadden misdaan, maar het was nu eenmaal de bedoeling dat Troje ten onder zou gaan, en dus ruimden de goden de potentiële klikspaan uit de weg.

Hieruit blijkt een andere mentaliteit dan we gewend zijn uit de Europese kunst, die eeuwenlang christelijk was. Niet dat het lijden daarin nooit werd afgebeeld, maar het lijden van de gekruisigde of een martelaar had een heilshistorische betekenis. Het lijden van Laokoön is daarentegen alleen maar lijden zonder loutering. Nare jongens, die Romeinen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Kunst op Zondag | Staatsieportret

Het staatsieportret hangt nog niet, maar is volop in het nieuws. Het staatsieportret  opent een stationnetje hier, een gymzaaltje daar, eet een broodje met kanjers en gaat dineren met kerntoppertjes.

Allemaal zoals het een staatsieportret betaamt. Op het kerntopdiner zal het portret een uitmuntend gastheer blijken.  “Waar zijn jullie godvernogaantoe mee bezig, sukkels?!” “Waarde gasten, op een lege maag is het slecht grote besluiten nemen, ik zou dus zeggen: val aan!”, zo spreekt hij zijn gasten toe. Dat “val aan” was bepaald niet tegen een paar aanwezige dovemansoortjes gericht.

Het staatsieportret is het meest saaie segment van het portretgenre. Dat ligt niet aan het af te beelden personage. Een beetje kunstenaar weet kenmerkende factoren uit te buiten (1) of blijft trouw aan eigen stijl (2).

(1) Tjebbe van Tijen, Imaginary Museum Projects – Tribunekampioen.
cc Flickr Imaginary Museum Projects Tribune kampioen

(2) Lucian Freud zette zijn stempel op het portret van koningin Elizabeth II. In dit filmpje op 46 seconden te zien.

[kliktv nr=1] Zelfs als men niet kiest voor een schilderij maar voor de welbekende foto, kan het staatsieportet veel avontuurlijker.

In België ging vorig jaar het gerucht dat de Belgische prinses Mathilde een nieuw leven met photoshop kreeg

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Joan (cc)

KOZ | Uit hoofde(n) van de kunst

Portretkunst moet je tegenwoordig ruim zien. Lang was het portret niet meer dan een geolieverfde pasfoto.  Het portret is dat stadium wel lang voorbij. Vandaag individuele en groepsportretten in de meest uiteenlopende stijlen, technieken en disciplines. 

Eric Daigh |pushpin art Pointilisme James Cochran |aerosol pointilism, street art

Mentalgassi |metal heads urban art Kubisme Picasso |Head of a woman

Ron Mueck |Mask II Body Art Philip Levine |Headism

Bansky| TV Heads Schermkunst Compagnie l’Excuse |HomoCatodicus film

Isaac Cordal |miniatuur street art Kleinkunst Steven Heward |tandenkunst

Joan Miró |Opera Singer Zangkunst Nathaniel Mellor |Singing Heads

Nathaniel Mellors won dit jaar de Cobra Kunstprijs. KOZ eindigt met zijn zingende hoofden.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.