Neerlandicus voor de andere talen

Ik mag niet langer zwijgen. Ik mag me dan voorgenomen hebben een tijdje mijn mond te houden, maar als onverlaten dan de gelegenheid aangrijpen om alles af te breken wat ons lief is, wordt zwijgen op zeker moment immoreel. Een van de kenmerken van de regeerstijl van Eppo Bruins, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, is dat hij de verschrikkelijkste dingen doet, en regelmatig erkent dat ze verschrikkelijk zijn, maar daarbij eigenlijk nooit argumenten geeft waarom hij ze desalniettemin doet. Ik heb in de afgelopen vier maanden slechts twee argumenten gehoord, ‘omdat het in het hoofdlijnenakkoord staat’ – maar waarom staat het daar? – en ‘omdat we nu eenmaal niet alles kunnen doen’ – dat is duidelijk, maar wat verklaart dan de keuze om dit niet te doen en dat wel? Woensdagavond was Bruins op de radio om zijn nieuwste botte bijl te laten bewonderen – de Wet Internationalisering in Balans, die hij voor de gelegenheid nog net wat stomper heeft gemaakt: een wet die enorm moet snoeien in de Engelstalige bachelors aan de vaderlandse universiteiten, en daarmee naar verwachting grote schade gaat aanrichten. Zoals Remco Breuker van WO in Actie in de uitzending uitlegt, hebben universiteiten de afgelopen jaren geprobeerd de enorme tekorten te compenseren door buitenlandse studenten aan te trekken. Het resultaat daarvan is dat die universiteiten inmiddels voor een belangrijk deel financieel afhankelijk zijn van die opleidingen. Een voorbeeld is Breukers eigen Faculteit der Geesteswetenschappen in Leiden, die studies in allerlei zogeheten ‘kleine talen’ (zoals Swahili, dat natuurlijk een wereldtaal is, maar dat maar weinig studenten trekken en dus in Nederland ‘klein’ heten) kan bekostigen door een gigantische opleiding International Studies in te richten. De slachting is in Leiden inmiddels begonnen. Populairder We hebben nu eenmaal geen duizenden kenners van het Swahili per jaar nodig, maar wel een paar die ons kunnen helpen Afrika te begrijpen en dat grote naburige continent wat nader te leren kennen (en dan hebben we het nog niet eens over de duizenden veel kleinere talen die Afrika rijk is). Dus moeten zulke studies wel klein zijn, en zijn ze toch essentieel. Althans, als je verder wilt kijken dan Nederland. Bruins zelf komt, zoals voor hem dus gebruikelijk, eigenlijk helemaal niet met argumenten. Hij herhaalt steeds een beetje dezelfde punten. Ik loop ze even langs: Het kan ook in het Nederlands, want dat doen ze in Leuven en Delft ook. Dat is op zich vermoedelijk waar, maar geen argument om allerlei schade aan te richten door nu ineens Engelstalige opleidingen en masse af te schaffen. (Het is hooguit een argument om geen moeite te steken in het verengelsen van huidige Nederlandse opleidingen, hoewel daar ook meer over te zeggen is.) Het Nederlands is een mooie taal. (Het is volkomen onduidelijk wat de relevantie hiervan is.) Er zijn 18 miljoen Nederlanders. (Ook dit is waar, maar niet per se relevant. Terzijde is het opmerkelijk dat Bruins wel voortdurend Leuven noemt als voorbeeld, maar bij dit, ook bij herhaling naar voren gebrachte punt, vergeet dat er dus ook nog 7 miljoen Vlamingen zijn. Overigens maken ook die Vlamingen dit punt nog steeds niet relevanter.) We willen dat buitenlandse studenten in Nederland investeren door Nederlands te leren zodat ze hier ook blijven. Dit is het enige werkelijke argument in het rijtje, al ken ik geen onderzoek dat bijv. laat zien dat het in Leuven en Delft ook daadwerkelijk werkt. Blijven Delftse studenten vaker in Nederland dan Eindhovense? Het argument lijkt me dus niet zo goed onderbouwd. Vrijheid van onderwijs Het brengt onze analyse vooruit om te beseffen dat de Engelstalige BA’s voor een belangrijk deel gevuld worden door Nederlandse studenten. Het is de afgelopen jaren met de regelmaat van de klok gebeurd dat een Engelstalige opleiding naast een Nederlandstalige werd ingericht, en dat die Engelstalige opleiding dan veel populairder werd dan de Nederlandstalige, óók bij Nederlandse studenten. Er is namelijk onder Nederlandse studenten een grote vraag naar Engelstalige opleidingen. De fascinatie voor het Engels is niet alleen het gevolg van een jacht op geld door de universiteiten. Zoals er bijvoorbeeld ook heel veel tweetalige vwo’s zijn, die helemaal niet als bedoeling hebben buitenlandse scholieren te trekken, vormen buitenlandse studenten is dus bij lange na niet de enige reden waarom universiteiten opleidingen in het Engels aanbieden. Nu kun je van deze fascinatie voor het Engels vinden wat je wilt (ik vind vooral zorgelijk dat het alle andere talen wegdrukt, maar dankzij Bruins worden al die andere talen nu juist ook bedreigd), maar je moet eigenlijk wel goede redenen hebben om in deze praktijk in te grijpen. Het gaat uiteindelijk immers óók om de vrijheid van onderwijs. Ik vond dat al een bezwaar tegen de eerdere Wet op het Hoger Onderwijs, dat het van alles te vertellen had over welke taal er gehanteerd moest worden. Feitelijk bepaalt de overheid nu in welke taal de eigen burgers onderwijs moeten volgen. Wat is dat voor dwingelandij? Andere boeg Mijns inziens is een streven naar eentaligheid ook uiteindelijk funest voor het Nederlands. Je maakt er een strijd van Engels tegenover Nederlands van, en zo’n strijd wint uiteindelijk de sterkste van de twee talen – het Engels, dat je nu eenmaal op veel meer plaatsen gebruiken kunt. Veel beter is het te streven naar een samenleving waarin verschillende talen evenwichtig naast elkaar kunnen bestaan, om het Nederlands een goede en veilige plaats te geven naast het Engels, en vooral ook naast de vele, vele andere talen die er in Nederland gesproken worden. Bovendien: de dreiging van een vreemde taal zit niet zozeer in hoeveel mensen die taal spreken, maar in wat het prestige van die taal is. Door nu te bepalen dat Engels alleen op Master-niveau mag, zeg je dat het Engels eigenlijk hoger, beter, en belangrijker is. Dat je misschien beter in het Engels kunt studeren. En dat als je ouders genoeg geld hebben, je misschien zelf beter naar het buitenland kunt gaan. Maar het allerbelangrijkste: zelfs als je zou vinden dat opleidingen in het Nederlands moeten, is het volkomen onverantwoord om dat zo onverhoeds door te voeren en zonder de ellende enigszins te lenigen die je zo veroorzaakt: de ellende van bijvoorbeeld de onderzoekers die met hun gezinnen naar Nederland zijn gekomen, in de verwachting dat ze hier iets konden opbouwen. Al deze opleidingen zijn in de loop van een paar decennia opgebouwd. Ze grijpen op allerlei manieren in allerlei levens in. Leuven en Delft laten niet zien dat het verantwoord is het dan ineens over een andere boeg te gooien. WO in Actie verzet zich tegen de bezuinigingen. Kom op 14 november naar Utrecht voor een landelijke demonstratie en teken de petitie

Door: Foto: Rijksoverheid minister Eppo Bruins, foto Martijn Beekman
https://www.youtube.com/watch?v=qB_4e7f8_74

Closing Time | Caroline’s Anatomy

Nederlands, maar dat had u al gezien aan de fiets, woonboot, het CS van Amsterdam, de grachten en de stapel Grolsch kratjes in de hoek (het blijven muzikanten).

VanWyck heet eigenlijk Christien van Oele en in haar band speelt Marjolein van der Klauw gitaar, die we nog kennen van haar eigen band Powderblue.

De song Caroline’s Anatomy, met dat lekkere ritme,  staat op de cd Molten Rock. Hou je van metal, dan moet je hier niet naar  luisteren. Hou je van singersongwriters, folk en americana of van rustige muziek, als je met een kopje thee en een beschuitje in quarantaine op de bank ligt, dan is dit misschien de bijpassende soundtrack.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Shaylor (cc)

De toekomst is aan de Britse hoogleraar Nederlands

COLUMN - We naderen het eind van de maand, en dus het eind van de augustusoverwegingen. Septemberoverwegingen komen er niet meer, in september gaan we gewoon weer lekker beuken met de dagelijkse stroom aan toestanden, dus we moeten ons richten op het belangrijkste.

En dit heb ik nog niet voldoende duidelijk gezegd: de neerlandistiek zal internationaal zijn of ze zal niet zijn. De toekomst is aan de Britse hoogleraar Nederlands aan een Nederlandse of Vlaamse universiteit.

Wanneer je denkt dat de kern van het vak bestaat uit verwondering over het alledaagse, heb je niets zo hard nodig als een blik van buiten de Lage Landen. Iemand die een aantal aannames niet deelt, die de Nederlandse literatuur is gaan lezen zonder in zijn jeugd Pluk van de Petteflet en/of Dolfje Weerwolfje te hebben gelezen, iemand die naar het Nederlands luistert als een taal die toch net nooit de eigen taal zal worden.

Er gebeuren in de internationale neerlandistiek nu al mooie dingen. Het afgelopen jaar heb ik hier onder andere een Italiaanse literatuurgeschiedenis en een Duitse inleiding in de taalkunde mogen bespreken. Kwantitatief beginnen de zogeheten extramuralen de zogeheten intramuralen te overschaduwen, en dat kwantitatieve slaat nu mogelijk langzaam om in een kwalitatief verschil. Dat moet dan natuurlijk niet alleen een negatieve reden hebben – de kaalslag binnen het taalgebied –, maar ook een positieve.

Foto: Maria Willems (eigen foto - met toestemming) / Lille Fantastic - 2012 Børre Saethre (Untitled - The Tarkin Doctrine)

Kunst op zondag | Besmette wereld

In de zomer van 1920 verwerkte de Belgische dichter Paul van Ostaijen zijn ervaringen uit de Eerste Wereld Oorlog tot de dichtbundel Bezette Stad. Een bundel die ik nog elke keer als ik ‘m opensla als modern beschouw. De bundel is nu nog steeds aanwezig: op T-Shirts is het Boem Paukeslag nog elke zomer weer te lezen. De aantrekkingskracht van deze bundel zat ‘m vooral in het typografische aspect. Er zijn geen saaie bladspiegels in Bezette Stad te vinden, je bladert daar van de ene verrassing naar de andere. Dan bestaat een enkel gedicht uit vijf verschillende lettersoorten, dan weer danst en buitelt een gedicht over de bladzijde. Dan weer staat er een ode aan de toen erg populaire actrice Asta Nielsen, dan weer een lofrede aan de Singer naaimasjien. Als je iemand in je omgeving hebt die zegt niet van gedichten te houden deze bundel geeft, dan zou zij wellicht een uitzondering kunnen maken voor Bezette Stad. En tot besluit een financieel feitje: het originele manuscript van Bezette Stad (‘de Heilige Graal van de Vlaamse Literatuur’) is dit jaar aangekocht door Vlaanderen voor 725.000 euro. Letterlijk een waardevolle dichtbundel.

In 2020 werden we geconfronteerd met het coronavirus. Dat besmette niet alleen de stad maar inmiddels de hele wereld. Het culturele Vlaams-Nederlands Huis deBuren, een forum voor cultuur en samenleving, nodige Vlaamse en Nederlandse dichters en kunstenaars uit om artistiek te reflecteren op de dichtbundel van Paul van Ostaijen. En dat is gelukt. En hoe. Het is een magnifieke bundel geworden. Kloek ook. Een plezier om te lezen. Of om gewoon te kijken naar het feest van typografische aspecten, want ja, Van Ostaijen inspireert nog steeds. Ook mij.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Closing Time | Chica Chica

 Chica Chica is Judith Renkema op de bas, Jeroen Kant, gitaar en Gino Bombrini op drums en percussie. En dat levert een jaren zeventig sfeertje op, inclusief een Opel uit dat tijdvak. Surfmuziek, filmmuziek, nostalgie, retro en retegoed gedaan. Het is hun debuutsingle, dus dat belooft wat.

Nog een aardigheidje: in de huiskamer, tussen de bassiste en de percussionist, hangt een schilderij aan de muur: man & vrouw, caravan op de achtergrond. U komt het tegen als u wat naar beneden srcollt, middelste rij. Dat schilderij is gemaakt door Eric Neimeijer, voormalig muzikant bij de Sallandse band Bökkers. Ja, Closing Time zoekt het voor u uit.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Lekker genederlandst!

COLUMN - © Marc van Oostendorp eigen werk img 2072Er waart een spook door Nederland, het spook van “lekker genederlandst”. Voor zover ik heb kunnen nagaan wordt het op allerlei plaatsen in het land gebruikt, vooral door jonge tieners. Ik kreeg een tweet doorgestuurd – als mensen over dit soort dingen beginnen op de sociale media zijn er soms vriendelijke andere mensen die mij bij de discussie betrekken over de kwestie:

Uit de antwoorden bleek dat ook andere mensen dit herkenden, en toen ik ernaar vroeg op de onvolprezen Facebook-groep Leraar Nederlands bleken allerlei leraren de uitdrukking ook te kennen, van hun eigen leerlingen en van hun eigen kinderen. Mijn informele indruk is vooralsnog dat het vooral gaat om jonge tieners, tussen 10-13.

Bedenker

Wat interessant is: dat er zich al snel verschillende mensen aanmelden die oprecht menen de bedenker te zijn van de uitdrukking. Dat is ook niet vreemd: het is best mogelijk dat zoiets op verschillende momenten tegelijkertijd ontstaat (zo moeilijk is het niet om een woord als Nederlands te werkwoorden). Bovendien is het voorstelbaar dat iemand de uitdrukking een keer ergens hoort, dan vergeet dat hij hem heeft gehoord en er een tijdje later zelf op denkt te komen. Ik geloof dat het menselijk geheugen wel zo werkt.

Foto: Het Woordenboek der Nederlandse Taal (Wikimedia Commons | Gebruiker Vysotsky)

Is het Nederlands de eigen taal van alle Nederlanders?

ACHTERGROND - “De eigen taal is bij uitstek het instrument voor het denken”. Wie zoiets schrijft in een pleidooi tegen het Engels in het hoger onderwijs – de classicus Anton van Hooff deed het deze week in Trouw – kan in bepaalde kringen kennelijk op bijval rekenen. Terwijl het een ui is van dubieuze aannamen.

De eerste rok: dat taal uberhaupt een ‘instrument’ is voor het denken. Het is een zeventiende eeuws idee: je leert een taal heel grondig, en dan kun je vervolgens heel scherp denken. Soms wordt dat ook gebruikt als argument voor de standaardtaal: iemand die zegt “ik ben groter als jij” is een slordige denker, want die ziet de verhoudingen niet scherp.

Ik heb nog nooit bewijs voor die stelling gezien. Er is natuurlijk een correlatie tussen het niveau van iemands opleiding en diens beheersing van de standaardtaal, en een correlatie tussen opleiding en het vermogen om analytisch na te denken, maar dat betekent nog niet dat er een rechtstreeks verband bestaat tussen standaardtaal en denken, laat staan een causale relatie. Wel is er mogelijk een verband tussen het feit dat de mens taal heeft en dat de mens allerlei vrij ingewikkelde gedachten kan hebben die apen niet hebben – maar dat lijkt dan te gaan over taal in het algemeen, niet over specifieke standaardtalen. En vrijwel iedere mens heeft wel een taal.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Closing Time | Wicked Song

De muziek? Americana, helemaal, qua look & feel – en geluid. Maar het is Nederlands. Blackbird is de zangeres Merel Koman.

In het Engels is Merel, Blackbird, dus dat is logisch. En het liedje is helemaal perfect, af, percussie, gitaar en de zang natuurlijk. En tussendoor zit nog iets, is het een akkoordverschuiving of zo iets, dat gelijk de melancholieke toon zet.

Wicked Song nog een keer beluisteren dan maar?

Closing Time | Woningnood

 Boud zingt in zijn onberispelijk Heemsteeds en Haarlems over de woningnood in Nederland. En dat was in 1966. Maar als je naar de tekst luistert, dan is er niet zo veel veranderd. Gisteravond keek ik op NPO 2 naar Danny’s Wereld over een tuindorp in Rotterdam zuid, De Wielewaal, waar de wijk gesaneerd en plat moet en de bewoners dus weg. En die komen niet terug, want  wonen op dat stukje grond wordt dan onbetaalbaar voor de huidige bewoners: wijken voor de rijken.

Closing Time | Got To Have A Drink

Door been en zerk, door bot en berg, door mergel en steen, door door hart en ziel, door berg en spleen, tot op het bot, dat is Got To Have A Drink. Van deze van plaat, Lawnmower Mind, van Smutfish wilde ik het liefst de titeltrack,  Lawnmower Mind dus als Closing Time. Maar die is niet beschikbaar op youtube. Die is alleen te beluisteren op de cd. Ook niet via Spotify. En wat een geniale song dat het is. Songwriter Melle de Boer maakte met Lawnmower Mind een van de hoogtepunten van de Nederlandse Country Noir. En dan denk je dat in 2021 alles wel in kaart is gebracht op internet, spotify, youtube, tiktok – en wat heb je nog meer? Maar uitgerekend de song Lawnmower Mind van Smutfish DIE STAAT ER NIET OP DIE IS NIET GEUPLOAD, DIE IS NERGENS TE VINDEN !@#$#4%* wat de neuk gasten?

Volgende