Nelson Mandela zal als herinnering een rol blijven spelen in hoe Zuid-Afrika verder moet. Speelt kunst daarin een rol? In de vele reacties op de dood van Nelson Mandela wordt het icoon dat hij bij leven al was ook met kunstuitingen onderstreept. Van ’10 fantastische artistieke eerbetonen aan Mandela’ tot ‘Top tien songs over Mandela’. Nelson Mandela had de statuur van een popidool. De man had natuurlijk ook een prachtige kop, die op veel schilderijen, muurtekeningen en in andere artistieke uitingen steeds meer een symbool werd van hemzelf, in plaats van waar de icoon voor zou moeten staan. Het is niet te hopen dat het met Mandela’s hoofd net zo vergaat als met die van Che Guevara. Te zien op posters en T-shirts en weinigen die nog weten waar de man voor staat. Er zijn gelukkig kunstwerken die een eerbetoon aan Mandela zijn en net iets verder gaan dan de gemiddelde “ik hou van Mandela”-portretten. Eén van de fraaiste werd vorig jaar onthuld vlakbij de plek waar Mandela in 1962 werd gearresteerd. Het begin van zijn 27 jaren gevangenschap.
Volgend jaar zal zijn versie van Verdi’s opera Macbeth te zien zijn tijdens de Rotterdamse Operadagen. Zien we daar de huidige Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma in?
Filmpje bij Kunst op Zondag | Voorbij Nelson Mandela, van zondag 8 december 2013.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Bij ‘Kunst na Arbeid’ denkt u misschien aan relikwieën uit de jaren dat een werknemer nog ‘arbeider’ heette en kunst voor en door arbeiders plaatsvond in de uiterst schamele uurtjes vrije tijd. Nieuwsgierig naar deze vergane arbeidersglorie ging Kunst op Zondag op zoek naar een stukje geschiedenis. Die geschiedenis kunnen we u besparen, want er blijken nog heel wat actieve verenigingen te zijn die de naam ‘Kunst na Arbeid’ dragen.
Onder dat vaandel vonden we 39 springlevende fanfare-, harmonie-, accordeon-, zang- en toneelverenigingen. Allen amateurkunstenaars. Logisch, want professionele blazers, zangers en acteurs zouden ‘Kunst én Werk’ in hun clubnaam voeren. Dat komt niet voor.
Kunst op Zondag besteedde tot nu toe geen aandacht aan de amateurkunsten. Dat is niet terecht. Er zijn immers zo’n 7 miljoen Nederlanders die enige vorm van amateurkunst beoefenen. Sommigen zelfs meer disciplines tegelijk. Daarvan doet 21 % aan beeldende kunst, 20 % maakt muziek, 15 % maakt kunst met nieuwe media, 13 % doet aan creatief schrijven, 10 % danst en 5 % doet aan theater (bron: Factsheet Amateurkunst 2012 van het LKCA, het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst).
Slechts 26% van al die amateurkunstenaars is lid van een vereniging. Een nog kleiner gedeelte, 1705 mensen om precies te zijn, houden de naam ‘Kunst na Arbeid’ in ere. Een naam die ook doet denken aan verenigingen van (voormalig) socialistische aard. Gezien de leeftijd van de verenigingen zou dat goed kunnen. Op één na zijn ze allemaal opgericht tussen 1894 en 1945, een periode waarin arbeiders zich nog voor veel hedendaagse verworvenheden moesten organiseren.
Oude meesters kennen we als dode kunstenaars. De vergrijzing raakt natuurlijk ook levende kunstenaars en wie weet spreken we over een jaar of vijftien van oude meesters die nog ‘alive and kicking’ zijn.
In ‘Levenswerk’, een videowerk van Margriet Luyten, zijn negen beeldend kunstenaars te zien, die tot op hoge leeftijd actief zijn. Of waren, want inmiddels zijn vijf van de geportretteerden overleden. Ata Kandó (100 jaar), Co Westerik (90), Nono Reinhold (85) en Armando (84) leven nog.
Loes van der Horst (93), Ger Lataster (92) en J.C.J. Vanderheyden (83) overleden in 2012. Roger Raveel (91) en Henk Peeters (87) verstilden dit jaar.
De negen portretten van elk ongeveer vier minuten zijn in een loop aan elkaar gemonteerd en worden op een groot scherm vertoond. Elke kunstenaar wordt eerst met een dubbelportret in zwart-wit gepresenteerd, waarna het beeld tot leven komt en je de kunstenaars ziet spreken over ouderdom of het kunstenaarschap.
Margriet Luyten – Dubbelportret Ata Kandó, video still uit ‘Levenswerk’ 2009 – 2013 (linkerfoto © Ed van der Elsken – Courtesy Nederlands Fotomuseum).
Tot 12 januari 2014 is ‘Levenswerk’ te zien in museum De Pont te Tilburg.
“Als je oud bent, kan je veel minder”, zegt fotografe Ata Kandó in de video van Margriet Luyten. Een herkenbare constatering? Vergrijzing mag een pittig gespreksonderwerp zijn als het om kostenplaatjes en AOW-leeftijd gaat, Kandós constatering is een veel hardere waarheid.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
In ‘Influx Controls: I wanna be wanna be’ staat Boyzie Cekwana, een Zuid-Afrikaanse danser en choreograaf, staat op het podium als een hedendaagse karikatuur van ‘de Afrikaan’. Niet alleen met de iconografische rode lippen en zwarte schmink, maar ook met een bomgordel. Een waarschuwing voor stereotypering.
Filmpje bij Kunst op Zondag | Voorbij Nelson Mandela, van zondag 8 december 2013.
Eén voordeel heeft het culturele afbraakbeleid van de kabinetten Rutte: de kunstenaar wordt gedwongen zich tot ‘uomo universale’ te ontwikkelen.
Van de kunstenaar wordt verwacht dat hij behalve schepper van mooie dingen, ook ondernemer is. De entrepeneur, businessplan ontwikkelaar, verdienmodel ontwerper en marketingmanager van zijn eigen werk.
Dat is weer eens wat anders dan de multidisciplinaire kunstenaar, zoals we die tot nu toe kenden. De schilder, die ook dicht. De beeldhouwer, die ook meubelmaker is. De choreograaf, die ook fotografeert.
Het ideaal van de ‘uomo universale’ gaat terug tot Leonardo da Vinci. De man wilde alles zijn: schilder, beeldhouwer, componist en ook architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige en scheikundige. Of hij daarmee zakelijk gezien even succesvol was, als hij na zijn dood is geworden vertelt de geschiedenis niet. In zijn cv ontbreekt het woordje ‘zakenman’.
Het is vooral de combinatie kunst en wetenschap die tot de verbeelding spreekt. Een trendy combinatie, maar absoluut geen nieuw verschijnsel. Raken we ook niet ontroerd bij het vioolspel van Albert Einstein? De theoretisch natuurkundige kon ook een aardig moppie piano en viool spelen.
Maar goed, er zijn wel meer mensen die naast hun niet artistieke broodwinning een kunstje doen. Bij kunstenaars komt het veel vaker voor dat ze omwille van het brood er bij klussen. Ze organiseren workshops, geven les of bieden zich ook te koop aan als therapeut of designer van de meest uiteenlopende vormen van praktische, toegepaste kunst.
Hedendaags bedelen: crowdfunding, donateurswerving, sponsors vragen. Niet alleen Sargasso probeert particuliere spaarpotjes open te krijgen, ook kunstenaars en culturele instellingen zien zich, door gebrek aan subsidie, gedwongen tot ‘nieuw ondernemerschap’.
Het themablog van deze week was ‘Investeer in inhoud’. Ook al heeft een eenmalige subsidie veel opgeleverd, die geldkraan is dicht. Een situatie die veel kunstenaars en culturele instellingen al eerder hebben meegemaakt.
Men bedelt zich suf. De overheid helpt een handje met de Geefwet. Individuele kunstenaars hebben daar alleen profijt van als ze bij een door de belastingdienst goedgekeurde culturele instelling of crowdfundig organisatie zijn aangesloten.
Als een organisatie een ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling)stempel heeft, kunnen gulle gevers op enig belastingvoordeel rekenen. Sargasso heeft dat stempel niet, maar een de crowdfunding site Voor de kunst wel. Je kunt dus een kunstwerk in wording mee helpen financieren
Nu is het niet de bedoeling de kersverse of potentiële Sargasso-donateurs weg te jagen richting kunstenaars. Ik zou zeggen: denk aan allebei. In het kader van ons geldwervende themablog wijs ik op een andere optie om Sargasso te steunen.
Sargasso heeft sinds deze week een boekenwinkeltje. In tegenstelling tot een gift in keiharde euro’s, levert een aanschaf via die winkel u geen belastingvoordeel op. U steunt wel Sargasso want wij krijgen een deel van de opbrengst.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Dit jaar nam Mary Sibande afscheid van Sophie. In ‘The Purple shall govern’ gebaseerd op een incident in de 80’er jaren waarbij de politie demonstranten met paarse verf bespoot om ze beter te kunnen herkennen en te arresteren. Met dit nieuwe werk wil Sibande verder met haar eigen leven en haar dromen en verwachtingen over een nieuw Zuid-Afrika (meer in dit interview).
Filmpje bij Kunst op Zondag | Voorbij Nelson Mandela, van zondag 8 december 2013.
Kunst op Zondag sluit het themablog over de macht van de NS af. “Door een verantwoorde keuze van kunststijl en kunstenaars wordt er naar gestreefd bij te dragen aan een prettige, inspirerende reisbeleving”, zo informeert de NS de reizigers. “Alle treinen zijn voorzien van een vorm van kunst”.
Geen kunst, maar ‘een vorm van kunst’. Dat is raak getypeerd, want tegenwoordig weet je in de trein niet meteen of je tegen wat design of kunst zit aan te kijken. Hingen er vroeger nog reproducties van bekende kunstwerken in de trein, of zag je nog tulpen van Jan Cremer op de wand, tegenwoordig zijn quasi gedichten en kunstzinnige deurgrepen in het gehele treinontwerp geïntegreerd.
Goede voorbeelden van het interieurconcept, noemt Bureau Spoorbouwmeester, die namens de NS en ProRail het Spoorbeeld mag bepalen. De NS kent een lange traditie van kunst in de trein, memoreert Tanja Karreman in een essay op Spoorbeeld. Als je dat essay doorleest vraag je je af: waar is de kunst gebleven?
Het zal de schuld van de reizigers wel zijn.
In de oude “Hondekop’-en ‘Apekop’-treinen hingen reproducties van “Snijden aan gras” van Co Westerik. In een uitzending van Avro’s Beeldenstorm vertel Henk van Os dat reizigers zich ergerden aan de prent, die de NS dan ook liet verwijderen.
Een vroegere hobby van Mandela moet ook Phil Akashi hebben geïnspireerd voor zijn ‘Tribute to Nelson Mandela’. Hij bevestigde een stempel, waarop de Chinese karakters voor vrijheid stonden en bokste een muurportret voor elkaar.
Filmpje bij Kunst op Zondag | Voorbij Nelson Mandela, van zondag 8 december 2013.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.