"Es wird Blut fließen, viel Blut" is de grimmige kop boven een interview met historicus Eric Hobsbawm (91) in het Duitse blad Stern, gespot door kwaliteitsblog WK. Hobsbawm voorspelt het spoedige einde van het kapitalisme. "Mensen denken altijd dat hun systeem blijvend zal zijn. Als historicus weet ik dat dat niet waar is. Alles verdwijnt een keer. En het lijkt er op dat dit de eindtijd van het kapitalisme is" stelt Hobsbawm. Beleidsmakers en politici weten zich geen raad met de huidige crisis omdat het niet in hun referentiekader past. Het enige waar ze zich een beetje op kunnen oriënteren is de periode 1929-1933 aldus Hobsbawm. Hij voorziet een verdere degeneratie van het huidige systeem met paniekerige reacties daarop die het proces enkel zullen versnellen. Er zal veel bloed vloeien. China en de Verenigde Staten zullen waarschijnlijk een systeemoorlog uitvechten en het machtscentrum zal verschuiven van het Westen naar Azië. Kunnen wij het tij nog keren?
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Een kleine volksopstand in het zuiden des lands: arbeiders en geëngageerde studenten trekken tezamen op temidden van de verderfelijke winkelketens van onze consumptiemaatschappij om te protesteren. Hun boodschap? Laat de rijken de crisis betalen!
Het zijn voor een kapitalist geen gemakkelijke tijden. Bonussen worden geschrapt, mega-salarissen aan de kaak gesteld, aandelenpaketten zijn weinig tot niets meer waard. Dat doet de socialist deugd. Volgens Grenzeloos (wat tracht de wereld te begrijpen om haar te veranderen) bezitten de rijkste families van ons land zo een aanzienlijk vermogen dat het elke beurskrach kan weerstaan. “Het gaat hier even om de orde van grote,” aldus de blijkbaar schraal onderwezen auteur. “Een extra belasting van tien procent op die vermogens zou voldoende zijn om het hele begrotingstekort te dekken, terwijl de betreffende families het in hun levensstandaard niet zouden merken.” Maar wel in hun portemonnee toch zeker!
De Socialistische Partij wilt meer structurele belastinghervorming: “Nu laagbetaalde werknemers de dupe dreigen te worden van de crisis, is een extra tarief voor inkomens van meer dan 2,5 ton op zijn plaats,” aldus het crisisplan van de solidairen. 7,5 miljard geeft de partij graag uit om de recessie te lijf te gaan. Nederland moet namelijk een nieuwe koers gaan bevaren. “Men staarde zich blind op winst, hebzucht en de korte termijn,” schrijft mevrouw Kant, terwijl allerlei sociale voorzieningen meedogenloos worden afgebroken. “Deze crisis maakt duidelijk dat de oude, neoliberale politiek bankroet is.” Ah, het einde van het kapitalisme! Dat klinkt bekend.
Sweder van Wijnbergen, voormalig secretaris-generaal op Economische Zaken en Wereldbank-econoom, nu hoogleraar in Amsterdam, reageerde vorig jaar al op het vermeende bankroet van het kapitalisme; “iets wat aangezien het alternatief nog geen twintig jaar geleden volledig instortte, op zijn minst van een slecht korte termijn geheugen getuigt.” (Hoewel dat voor de SP wellicht niet eens noodzakelijk opgaat.) Van Wijnbergen vind hervormingen wel nodig: meer regulering en internationaal toezicht graag. Maar het kapitalisme dood? Dat gaat zelfs Van Wijnbergen te ver.
De afgelopen weken zijn diverse landen hard bezig maatregelen te nemen om de gevolgen van de kredietcrisis te beperken. Die maatregelen zijn nogal verschillend van aard. Zo gaan ze in het Verenigd Koninkrijk de BTW verlagen. Dat stimuleert het koopgedrag enzovoort. Maar zo’n BTW verlaging zorgt voor een probleem met de schatkist uiteraard. Daar zullen toekomstige generaties mogelijk voor boeten. En toen vroeg ik me af of die Wouter Bos het misschien toch niet slimmer deed. Zover ik kan zien, wordt er geen geld weggegeven of minder verdient. Het zijn allemaal leningen of aandelen waar het om gaat. Zelfs de garanties hebben een prijs. Hij loopt natuurlijk wel wat risico, maar als de economie over een jaar of zo weer aantrekt, is hij spekkoper.
Dit gevoel werd bevestigd door een stukje dialoog uit het kamerdebat over de kredietcrisis recent:
De heer Tang (PvdA): Genoemde regeling is dus bedoeld om de banken van een verzekering te voorzien. Die premies moeten dan kostendekkend zijn.
Minister Bos: De afspraak is fair market value in Europa. Het wordt niet geacht een subsidie te zijn.
De heer Tang (PvdA): Bestaat dan niet het gevaar dat banken zich gaan melden die een garantie nodig hebben, dus dat een soort zelfselectie optreedt?
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
“The 40-year-old prevalent orthodoxy known as the Washington consensus in favour of free markets has come to an end.. ..Laissez-faire has had its day. People on the centre-left and the progressive agenda should be confident enough to say that the old idea that the markets were efficient and could work things out by themselves are gone” (bron: Guardian).
De Britse premier Gordon Brown beschouwt de vrije markt periode als beëindigd. In een uitgebreid mea culpa in de Guardian neemt hij verantwoordelijkheid voor zijn deel in de huidige financiële crisis. Maar de Schotse domineeszoon wijst op het feit dat het hier gaat om een mondiaal probleem dat zich ook afspeelt buiten Britse invloedsferen. Om de wereldeconomie beheersbaarder te maken roept hij op tot meer staatscontrole over de financiële sector.
Hieronder volgt een gastbijdrage van Marjolein van de Water, woordvoerder van het XminY Solidariteitsfonds.
Sinds de zomer van 2007 voltrekken zich spectaculaire economische ontwikkelingen. Aanvankelijk was dat vooral zichtbaar op de aandelenbeurzen en in de mondiale financiële markten. Maar de effecten zijn nu ook op de ‘reële’ economie overgeslagen en iedereen verwacht een verdere recessie. Even spectaculair zijn de reacties op de crisis door Westerse regeringen, die ongekende hoeveelheden kapitaal uitgetrokken hebben om het financiële systeem op de been te houden. In dat teken staat ook de nieuwe ‘BrettonWoods’ conferentie die de G20-landen op 15 november beleggen. Uit linkse kringen zijn tot nu toe – zeker in Nederland – weinig fundamentele geluiden te horen geweest.
Vrijwel iedereen is het erover eens dat de kredietcrisis een drama is en de ogen zijn wanhopig op minister Bos gericht. Het vertrouwen in hem is tot buitenproportionele hoogtes gestegen en er wordt hem door niemand een strobreed in de weg gelegd. Het enige dat op dit moment telt, is het veiligstellen van de bedrijven en de spaarcenten. Het is ook verboden verklaard om dieper na te denken over de oorzaken van deze crisis. Het argument: ‘een brandweer gaat ook niet eerst de lucifer zoeken voordat hij de brand blust’. Dat is natuurlijk waar, maar we kunnen ervan uitgaan dat de meeste brandweermannen geen pyromanen zijn. De Nederlandse regering is dat in dit opzicht echter wel en zij hoeft de lucifer dan ook niet te zoeken. Als mede aanstichter van de brand weet ze heel goed waar deze te vinden is.
De afgelopen maanden is het kapitalisme zowel in financieel als in publicitair opzicht enigszins onder druk komen te staan. In Nederland vergeten veel mensen daarbij dat het kapitalisme als ideologie in laatste instantie een Nederlandse uitvinding is. De eerste openbaar verhandelde aandelen waren van onze eigen Vereenigde Oost-Indische Compagnie. Maar ook een belangrijk vroeg ideoloog, Bernard Mandeville (1670-1730) was een Nederlander. Een geboren Rotterdammer, medicijnen gestudeerd aan de Universiteit Leiden, en in het kielzog van Willem III naar Engeland vertrokken, alwaar hij een boek schreef met de titel ‘The Fable of the Bees’. Waar zijn voorbeeld Erasmus een boek schreef met de titel ‘De Lof der Zotheid’, zou dit boek ‘De Lof der Zonde’ kunnen heten. Adam Smith en zijn navolgers hebben er vooral een ding uit gedestilleerd: van consumptie wordt de maatschappij beter. Een dronkelap vernielt misschien zijn lever, maar de bierbrouwers worden rijk van hem. Op een macro-economisch niveau viel hij vooral het ‘mercantilisme’ aan, de filosofie waarbij staten proberen hun importen te minimaliseren, en hun exporten te maximaliseren. Mandeville draait het om: Hoe meer buitenlandse produkten wij kopen, hoe meer van onze produkten het buitenland kan kopen De boodschap: ‘Geld moet rollen.’ Het motto van de moderne maatschappij.
Maar Mandeville´s optiek is veel breder. Hij verklaart het bestaan van zonden, door van elke zonde die er is het niet altijd helemaal voor de hand liggende maatschappelijk nut aan te tonen. In zijn eigen tijd veroorzaakte het boek een schandaal, en ook nu heeft het boek niet veel fans. Echter, dit is ten onrechte. Uit het boek van Mandeville spreekt vooral een grote sympathie voor de mensheid. Mandeville ziet dat de mensen ijdel, zelfzuchtig, gulzig, en slecht zijn, en toont aan dat ook deze eigenschappen hun nut hebben. Mandeville verleent de mensheid absolutie. Wat hij uitdraagt is een ethisch en metaphysisch gedoogbeleid, en daarmee is hij opeens heel erg Nederlands.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Het failliet van het kapitalisme?
“Progressieve profeten stellen dat het kapitalisme nooit meer zal zijn zoals het was. De wens is de vader van de gedachte. Van de kamikazekapitalisten op Wall Street tot de schlemielen die trappen in woekerpensioenen en winstverdriedubbelaars; hebzucht zit in ons allen en zal aanstonds de motor van nieuwe groei zijn. Terwijl het geblaf der critici wegsterft, trekt de kapitalistische karavaan verder. Straks noteren Amerika en Azië weer groeicijfers waarvan het oude, vermoeide Europa alleen kan dromen. Nieuwe rondes, nieuwe kansen: op naar de volgende crisis!” (Jort Kelder in NRC Handelsblad)